«Ο μερακλής των συνοικισμών», του Γρηγόρη Ασίκη

Στίχοι & Τραγούδια
1

Διευκρίνιση στίχων στο τραγούδι του 1931,
«Ο μερακλής των συνοικισμών», του Γρηγόρη Ασίκη.

Κάθε βράδυ τριγυρνώ
απ’ ένα συνοικισμό
Ποδονίφτη, Ποδαράδες
που ’χει όμορφες σαν νεράιδες

Στο Πολύγωνο, παιδιά
είναι όλες λεβεντιά
και περίπατο σαν βγαίνουν
αχ, τον κόσμο ξετρελαίνουν

Στου Συγγρού έχει νταήδες
και στην τρίχα μερακλήδες
αμανέ και ζεϊμπεκάκι
είναι όλα τους μεράκι.

Και στο Βύρωνα πολλές
άσπρες και μελαχρινές
με τσαχπίνικες ματιές
καίουνε πολλές καρδιές

Κοπανά και Υμηττό
μου ’ρχεται να τρελαθώ
σαν κουκλίτσες κοριτσάκια
που σε βάζουν σε μεράκια.

Κι αν θα πας στο Περιστέρι,
όλοι οι νέοι έχουν ταίρι,
με σκοτάδι στα σοκάκια
παίρνουνε γλυκά φιλάκια.

Στα Σφαγεία όλες ξεύρουν
στη στιγμή να σε μαγεύουν
και σου κλέβουν την καρδιά
κι όλο πας κάθε βραδιά.

Θα σας πω την Κοκκινιά
που ’ναι μπύρες και βιολιά
όλο γλέντι τραγουδάκια
πω, πω, πω και τι μεράκια.

Κι αν θα δείτε τα Ταμπούρια
που τα πίνουνε στη φούρια
η λατέρνα και ουζάκι
έτσι σπάζουνε κεφάκι.

Τη Δραπετσώνα για να δείτε
πρέπει για να τρελαθείτε,
*Πόντιοι με τα λυράκια *
ξεμυαλίζουν κοριτσάκια.

(*) Παντού, όπου είδα, ο στίχος έχει αποδοθεί [και αναπαράγεται] ως: «…Πόντιοι με ταληράκια…», αλλά τι σχέση μπορεί να έχουν τα χρήματα, εδώ, και ειδικά τα - μικρής αξίας - ταληράκια;

Έχω την εντύπωση πως την ποντιακή λύρα εννοεί, αυτή είναι ικανή να «ξεμυαλίσει».

Ακούστε το και εδώ:

και πείτε καμιά γνώμη.

2 «Μου αρέσει»
2

Αυτό που κάνει εντύπωση απ’ την πρώτη στιγμή, είναι η πολύ χαμηλή ποιότητα του στίχου. Όσο για τους Πόντιους (συμφωνώ: τα λυράκια, αλλά κι εδώ κακή στιχουργία…), εγκαταστάθηκαν και στη Δραπετσώνα;

3

Ναι. Έχουν και ομάδα: Α.Σ. Ποντίων Δραπετσώνας.

4

Προφανώς και εννοεί λύρα (λυράκι), το μουσικό όργανο. Το θέμα του τραγουδιού είναι γλέντια και μουσικά όργανα των προσφύγων.

5

Όλα αυτά τα μέρη που λέει είναι προσφυγικά;

«Συνοικισμούς» γενικά έλεγαν τους προσφυγικούς. Ισχύει κι εδώ, ή είναι γενικότερα συνοικίες;

6

Όλοι τους για προσφυγικούς συνοικισμούς μίλαγαν, λέγοντας μόνο «συνοικισμός». Και ο Τούντας, στου «Συγγρού»,
Μ’ άναψες φλόγα, ντέρτι και καημό
Και σαν τρελός γυρίζω στο συνοικισμό.

(υπονοείται της Καισαριανής).

7

Εξαιρετική δουλειά για τους προσφυγικούς συνοικισμούς:

https://drive.google.com/file/d/1q2F7mvPJ84bxsnPPiu0M76StwA-AORrP/view

1 «Μου αρέσει»
8

Ψηφίζω Ταληράκια για 2 λογους.

  1. το καραντενίζ κεμεντσε μπορεί μεταπολεμικά να έγινε σύμβολο των ποντίων αλλα το κυριότερο τους όργανο εκείνη την περίοδο νομίζω ήταν το βιολί. Η λύρα για τον μέσο Έλληνα της πόλης ήταν η κρήτική, άντε και καμια νησιώτικη. Μου φαίνεται πολύ εξειδικευμένο να αναφέρεται στον κεμεντσε, ειδικά στην Αθήνα. ( Αν και ο Ασίκης έγραφε με τον Λάμπρο, οπότε ίσως γνώριζε)

  2. Το τάληρο συχνά αναφέρεται σε χρήματα γενικότερα…πχ ο Χρυσίνης λέει:

Δεν θέλω κούκλα μου ποτέ, να μου παραπονιέσαι,
αφού υπάρχουν τάληρα, γιατί στεναχωριέσαι

Νομίζω ο Ασίκης εννοεί: τα κοριτσάκια ξεμυαλίζονται με δωράκια και κεράσματα, οι άντρες είναι κουβαρντάδες κλπ.

Εξαιρετικό τραγούδι, δεν το γνώριζα.

9

Ναι, τα “τάληρα” αναφέρονται ως λέξη από τον Χρυσίνη ή άλλον αλλά εδώ βγάζουν νόημα;
Δηλ τα ποντιακά ταληράκια έχουν κάτι το ιδιαίτερο και τα ξετρελαίνει;

Ένα περιγραφικό τραγούδι είναι και με πολλές πληροφορίες για την εποχή.
Θεωρώ αυτονόητο ότι λέει “τα λυράκια”.

2 «Μου αρέσει»
10

Αυτό μπορεί να προσεχτεί. Πράγματι, ο κεμεντζές έγινε σύμβολο των Ποντίων εκ των υστέρων. Στον Πόντο δεν ήταν το κυριότερο ή συχνότερο όργανό τους, απλώς ήταν μάλλον το μόνο που δεν το είχαν οι υπόλοιποι Έλληνες. Η παμποντιακή του διάδοση είναι μεταγενέστερο φαινόμενο (τώρα, μεταπολεμικό ή όχι, δεν ξέρω με τόση λεπτομέρεια, πάντως μετά το '22).

Ωστόσο ας έχουμε υπόψη μας ότι η τρέχουσα ποντιακή λέξη δεν είναι τόσο «κεμεντζές» ή έστω «η κεμεντζέ», αλλά «λύρα»!

1 «Μου αρέσει»
11

Και ένα τελευταίο επιχείρημα
Την λέξη “λυράκι” την γνωρίζω κυρίως απο Κρητικούς
Πχ : παιξε λυράκι μου καλό, παίξε γερά γεμάτα,μήπως και την πλανέψουμε αυτή τη μαυρομάτα
Η ποντιακή λύρα δεν είναι λυράκι.είναι ψηλή φυαλόσχημη λύρα.

Οχι, οι άντρες έχουν κάτι ιδιαίτερο , τουλάχιστον με τον ποιητικό τρόπο που το εννοεί

12

Ναι, αλλά εσύ. Σήμερα.
Ο Ασίκης; Τότε;

Τραγουδάκι έγραφε κι έψαχνε ρίμα αλλά και κάτι που να τους χαρακτηρίσει, ταυτόχρονα. Τι άλλο άραγε θα μπορούσε να πει; Αφήνω κενό για συμπλήρωση.

Τη Δραπετσώνα για να δείτε
πρέπει για να τρελαθείτε,*
*Πόντιοι …

υ.γ. Και το μπουζούκι το λέει μπουζουκάκι ο Χιώτης, λες να ήταν μικρού μεγέθους;

2 «Μου αρέσει»
13

Ο προβληματισμός μου εχει να κάνει με το ότι δεν νομίζω οτι τους χαρακτηρίζει.
Δηλαδή βγαίναν λύρες και νταούλια στη Δραπετσώνα και κάνανε καντάδες στις κοπέλες και τις ξετρελαίνανε; Μου φαίνεται απίθανο ως εικόνα.
Αν παίξει πόντιος, το πιθανότερο είναι να πει κάποιο πολεμικό έπος για την άλωση της τραπεζούντας.

Οι Πόντιοι με τα ταληράκια ξετρελαίνουν τις κοπέλες με το να είναι ευγενείς και ανοιχτοχέρηδες.δεν υπάρχουν ποντιακά τάληρα. Έτσι μου βγαίνει…

Τώρα έχω περιέργεια να μάθω τι έγραψε🤔

Το παλιό κρητικό λυράκι είναι μικρότερο απο τη λύρα Σταγάκη πάντως.

14

Κατ’ αρχάς, τους χαρακτηρίζει απόλυτα η λύρα. Κατά δεύτερον, κι εμένα απίθανο μου φαίνεται ως εικόνα αλλά κανείς δεν μίλησε για καντάδα.

Τι λες, ρε Αλέξανδρε; Δεν έχουν οι πόντιοι ερωτικά τραγούδια;
Σιγά μην κάθονται να κλαίνε χρονικής την Τραπεζούντα. Ναι και σε αυτό αλλά …!!

Άσχετο με το θέμα μας.

15

Προφανώς δεν ξέρω τι λέει ο Ασίκης αλλα όσων αφορά τις ονομασίες οργάνων προσπαθώ να πω, οτι δεν βγαίνει άκρη με το μπουζουκάκι του Χιώτη.

Μπορεί το βιολάκι μου να είναι το αγαπημένο μου βιολί αλλά το λυράκι είναι και τύπος οργάνου.

violino=μικρή βιόλα
Chittarone=μεγάλη κιθάρα

Λυράκι(κατα τη γνώμη μου)= συνήθως αχλαδόσχημη λύρα μικρών διαστάσεων.

16

Μισό λεφτό. Άλλο τι λένε οι Κρητικοί ή οι Πόντιοι για τα όργανά τους (οι Πόντιοι πράγματι λένε κεμεντζόπον, άρα γιατί όχι και λυρόπον), κι άλλο τι θα έλεγε ένας τρίτος ως στιχουργός. Ο Ασίκης γιατί να μην πει λυράκια;

Κατ’ αρχήν, γιατί όχι λύρες χωρίς νταούλια; Κι ύστερα, γιατί όχι και καντάδες και χορούς και οτιδήποτε;

Από την άλλη πλευρά όμως:

Όχι τόσο όσο σήμερα.

1 «Μου αρέσει»
17

Προφανώς οι γνώσεις μου είναι λίγες σε αυτή την παράδοση και μάλλον το ψυρίζω σε εκνευριστικό βαθμό.

Ναι, να πει λυράκι ή βιολάκι ή μπουζούκαρος κάποιος δεν είναι παράλογο.
Η ποντιακή λύρα δείχνει να αποτελεί εξαίρεση,τόσο στην κατασκευή και τεχνική της, όσο και στο μουσικό ύφος και θεματολογία της παράδοσης που υπηρετεί. Οι αρρενωποι χοροί, τα ηρωικά έπη και οι θρήνοι για τις χαμένες πατρίδες δείχνουν να καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της θεματολογίας του ύφους που υπηρετεί.
Απλα λέω πως η εικόνα Πόντιου πρόσφυγα το 30 στη Δραπετσώνα να τρελαίνει κοριτσάκια παίζοντας τους λύρα δεν μου φαίνεται χαρακτηριστική. Ούτε λύρες πολυπαίζαν, ουτε πολλα απο αυτά που παίζαν ήταν για να ξεμυαλίσουν κοριτσάκια. Αυτή την εικόνα έχω αν και πιθανών να κάνω λάθος.

Θα μου πεις, όλες οι υπόλοιπες στροφές πείθουν; όχι κυριολεκτικά αλλά δεν μου φαίνονται τόσο εκτός περιεχομένου όσο η συγκεκριμένη.

Και αντίστροφα ,η ερώτηση είναι: τα ταληράκια γιατί δεν μας κάθονται ως νόημα;

18

Στα «Τάληρα» του Χρυσίνη, το κυρίαρχο θέμα είναι το χρήμα, αυτό πρωταγωνιστεί από την α’ έως την τελευταία στροφή και μάλιστα χρησιμοποιείται ως δέλεαρ για να καμφθούν οι όποιες τυχόν αμφιβολίες που προβάλλει το ταίρι του.

Εδώ, όμως, τον κυρίαρχο ρόλο έχει το κάθε μορφής ξεφάντωμα, το γλέντι και η διασκέδαση σε συνοικίες και αυτή η εικόνα πρωταγωνιστεί από την αρχή μέχρι το τέλος.
Γιατί, δηλαδή, οι Πόντιοι, ειδικά, να μεταχειριστούν το χρήμα ως μέθοδο σαγήνης;
Ήταν πιο πλούσιοι από τους υπόλοιπους, ώστε να σκορπόυν χρήματα; Ή, μήπως κατώτεροι ως μουσικοί;

Έπειτα, ως δέλεαρ, «ταληράκια» μόνο θα προσέφεραν;
Δεν είναι λίγα;
Ούτε καν οι «εκατό δραχμές τη μέρα» που την ίδια εποχή τάζονταν στο «τζιβαέρι»; :smile:

Έπειτα, η ποντιακή λύρα είναι ανέκαθεν το έμβλημα των Ποντίων, ένα ισχυρότατα σύμβολο πολιτιστικό γι αυτό το λαό, σε σημείο που να έχουν κατασκευαστεί και δυο γλυπτά μνημεία γι αυτό το όργανο.

2 «Μου αρέσει»
19

Καταρχήν, επειδή ήδη έγινε λόγος για ταληράκια ως μικροποσά, ήδη τη δεκαετία πενήντα δεν ήταν (ακόμα) καθόλου μικροποσά, αφού παντού ακουγόταν η φράση «Απόψε που υπάρχουνε τα τάληρα, βρε μάγκες θα οργώσουμε τα Φάληρα», πόσο μάλλον 2 – 3 δεκαετίες νωρίτερα. Τώρα για τους προβληματισμούς: Επαναλαμβάνω ότι το κομμάτι είναι από τους πιο προχειρογραμμένους στίχους τραγουδιών της εποχής. Για να γράψει και να χτενίσει (αν το χτένισε) αυτό το κατεβατό ο Ασίκης, δεν νομίζω να ξόδεψε πάνω από μισή ώρα. Οπότε, προβληματισμοί του τύπου «μα, μήπως ακόμα και στη Δραπετσώνα ο Πόντιος δεν θα πάρει λύρα / βιολί / ό,τι ποντιακό, αλλά κιθάρα για να εντυπωσιάσει το κορίτσι» φαντάζουν εκτός πραγματικότητος. Κάτι για κάθε προσφυγικό συνοικισμό θέλησε να γράψει ο άνθρωπος, ότι κατέβασε το κεφάλι του το περιέλαβε, και τέρμα: στούντιο, ταμείο, τελειώσαμε. Πολύ το ψιψιρίζουμε, νομίζω…

1 «Μου αρέσει»
20

Αυτό ακριβώς πιστεύω κι εγώ!

Γι αυτό έγραψα ότι είναι αυτονόητο για μένα το “τα λυράκια”.

1 «Μου αρέσει»