The So-Called Common Balkan Culture in Popular Music: The Case of “Alipasalitika”

The_So_Called_Common_Balkan_Culture_in_P (1).pdf (1,5 MB)

1 «Μου αρέσει»

Μα, Αληπασαλήδικα δεν λέγονται, και όχι Αλιπασαλήτικα;

Ε…όλο και κάτι θα ήξερε και ο Κώστας Κρυστάλλης, μεταξύ άλλων, που τα έλεγε “αληπασαλίτικα” :wink:

Θα ήταν ενδιαφέρον να το μαθαίναμε…

(Χωρίς να έχω ακόμη διαβάσει το κείμενο)

Για πάρτη μου, ως Αθηναίος, αληπασαλήδικα θα έλεγα. Όπως θα έλεγα -και το λέω συχνά- και μερακλήδικος. Και άλλωστε νομίζω ότι το «αληπασαλήδικα» το έχω ακούσει. Κατά τόπους όμως μπορεί να ισχύουν άλλα:

Τι μερακλίτικος σκοπός που είν’ αυτό το «Πάθος»!

Εκ πρώτης όψεως εντελώς αδικαιολόγητο: μεράκι > ο μερακλής (πληθ. οι μερακλήδες) > μερακλήδικος. Αλλά αφού εκεί το λένε αλλιώς, πάω πάσο. Αν και στα Γιάννενα το λένε αλλιώς, πάλι πάσο. Δεν υπάρχει μεν «αληπασαλής», αλλά δεν παύει να πρόκειται για τις ίδιες καταλήξεις.

(Και επειδή δεν μπορώ να φανταστώ πώς ακριβώς προκύπτει, το γράφω με γιώτα, μερακλίτικος, αληπασαλίτικος. Σίγουρα όμως θα υπάρχει κάποια εξήγηση, όσο κι αν μου διαφεύγει, και μπορεί να υποδεικνύει άλλη ορθογραφία.)

Συμπλ.: Ο Γούγλης έχει ακούσει περίπου 7 φορές “αληπασαλήδικα”, περίπου 172 φορές “αληπασαλίτικα” και περίπου χίλιες τρακόσες - τόσες φορές “αληπασαλήτικα”. Τώρα με την παρούσα συζήτηση θα τροποποιηθούν ελαφρώς τα αποτελέσματα… Σαφώς και δεν είναι το απόλυτο εργαλείο για τέτοιες δουλειές, αλλά κάποια αξία την έχει.

Τους υποβιβάζει το επίπεδο όμως, των τραγουδιών, αντί για αρχοντικά, που το παίζουν, τα κάνει αλήτικα. Δεν τους αξίζει… :rofl: :rofl: :rofl:

Τα τραγούδια για τον Αλή Πασά, όσα έχω ακούσει (ή πάντως τα περισσότερα απ’ όσα έχω ακούσει) είναι γιαννιώτικα. Το γιαννιώτικο τραγούδι, και κατ’ επέκταση και το ζαγορίσιο, αποτελούν μια νησίδα μέσα στην Ήπειρο: αστική εκλέπτυνση έναντι της αρχαϊκής πεντατονίας και γενικά αδρότητας του κλασικού ηπειρώτικου.

Όχι πως είναι και τόσο παράδοξο κάτι τέτοιο. Άλλο η ορεινή ύπαιθρος κι άλλο ένα μεγάλο άστυ με παράδοση αιώνων στ’ άρματα, τα γρόσια και τα γράμματα. Αλλά οπωσδήποτε αναζητούσα και μια πιο συγκεκριμένη εξήγηση στο γιατί το γιαννιώτικο τραγούδι είναι έτσι ακριβώς όπως είναι και όχι κάπως αλλιώς.

Οπότε, ο τίτλος του άρθρου μ’ έκανε να περιμένω ότι ίσως να βρω αυτή την εξήγηση: πώς διαμορφώθηκε η μουσική των Ιωαννίνων; Ποια είναι η «κοινή βαλκανική κουλτούρα στη λαϊκή μουσική» και ποια η θέση των Ιωαννίνων στον χάρτη αυτης της κουλτούρας;

Δε βρήκα πολλά πράγματα. Η μελέτη 126 ηχογραφήσεων απ’ όλη την περίοδο των 78 στροφών δεν έδωσε, για τη συγκεκριμένη απορία μου, τίποτε παραπάνω από την αοριστολογία ότι υπάρχει επίδραση της φαναριώτικης παράδοσης καθώς και της επτανησιακής (σελ. 14).

Εντωμεταξύ, τα αληπασαλίτικα δεν είναι ένας κλειστός μικρόκοσμος ξεχωριστός από την υπόλοιπη μουσική παράδοση: τουλάχιστον ένας από τους γνωστούς σκοπούς αληπασαλήτικων είναι κοινός με τουλάχιστον ενός άλλου τραγουδιού, καθαρά δημοτικού (παραλλαγής του κειμένου που είναι πολύ γνωστό στη θρακιώτικη παραλλαγή «Με γέλασάνε τα βουννά»). Δεν το είδα να σχολιάζεται.

Επίσης, μου έκανε εντύπωση στην αρχή που ενώ λέει ότι η μορφή του Αλή Πασά απέκτησε διαστάσεις θρύλου και ενέπνευσε πολλές τέχνες, ποίηση, μουσική, ζωγραφική, θέατρο και ακόμη και Καραγκιόζη, ωστόσο παραλείπει να πει ότι αυτός ο θρύλος αφορά κυρίως έναν φοβερό και μισητό εχθρό των Ελλήνων. Η ιστορική πραγματικότητα μπορεί να είναι πιο περίπλοκη βέβαια, αλλά η λαϊκή παράδοση και η συλλογική μνήμη αυτό λέει: ο Αλή Πασάς δεν είναι θετική φιγούρα στην Ελλάδα.

Ένα τραγούδι που αποτυπώνει καλύτερα αυτό που όλοι ξέρουμε εκ παραδόσεως για τον Αλή Πασά παρά αυτό που λένε ορισμένα επαινετικά τραγούδια που πιθανότητα γράφτηκαν κατά παραγγελία του ίδιου, ηπειρώτικο αλλά όχι γιαννιώτικο:

(Δεν αναφέρεται στην εργασία. Προφανώς δε θα έχει χτυπηθεί σε δίσκο 78 στροφών. Το ότι η συγγραφέας επιλέγει να μελετήσει μόνο ηχογραφήσεις 78 στροφών και όχι κάθε πιθανό μουσικό τεκμήριο χωρίς χρονολογικούς περιορισμούς είναι βέβαια σεβαστό, αλλά οπωσδήποτε περιορίζει και το πεδίο από το οποίο μπορείς να αντλήσεις πληροφορίες και να βγάλεις συμπεράσματα.)

1 «Μου αρέσει»