Στο παρακάτω βίντεο υπάρχει εκτενέστατη και ενδιαφέρουσα περιγραφή. Πρόκειται για μια έρευνα που κάτι μου θυμίζει, κάπου είχα ξαναπετύχει κάτι παρόμοιο ή μπορεί και το ίδιο, χωρίς να θυμάμαι λεπτομέρειες.
Αν θεωρήσουμε ότι όσα λέει το κείμενο είναι ακριβή, φαίνεται ότι εδώ και σαράντα χρόνια η μουσική της Νιάουστας και της περιοχής της κυριαρχείται από τους ζουρνάδες, ενώ παλιότερα υπήρχαν πολύ περισσότερα είδη οργανικών συνόλων, από ψιλά όργανα μέχρι μπάντες, τα οποία όμως ακούγονται λιγότερο και προβάλλονται λιγότερο έως καθόλου.
Αυτή η πορεία είναι η αντίστροφη από την κλασική. Ο ζουρνάς είναι ένα όργανο πανάρχαιων καταβολών, που παιζόταν χοδρικά σ’ όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά (και στη Μ. Ασία επίσης), αλλά που σήμερα διατηρείται ακμαίο μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές. Εκτός από το Μεσολόγγι και κάποια μέρη της Μακεδονίας, παντού αλλού έχει παραμεριστεί από νεότερα όργανα με διαφορετική φυσιογνωμία, με αποτέλεσμα είτε να σβήσει είτε να περιοριστεί στο πεδίο της φολκλορικής ανάμνησης που προσπαθούμε να τη διατηρήσουμε οριακά ζωντανή. Δεν είναι πια βασικό όργανο ούτε στη Ρούμελη, ούτε στη Ζάκυνθο, ούτε στους Ποντίους, ούτε στο Πήλιο, και δε νομίζω να σώζεται ολωσδιόλου στην Αττική, στη Μυτιλήνη ή σε μ/ασιάτικες κοινότητες. Και κατά γενικό κανόνα το ίδιο συμβαίνει με τις γκάιντες, τις τσαμπούνες, τις φλογέρες κλπ. - με τα όργανα, γενικώς, του παλαιού στρώματος.
Αλλά φαίνεται ότι στην περιοχή της Ημαθίας συνέβη το αντίθετο!
(Η μουσική του βίντεο είναι ένας δίσκος του Χρ. Μπατίση, Ναουσαίου που παίζει και ζουρνά και γκάιντα. Περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και την «Γκάιντα» με γκάιντα. Έχω την εντύπωση ότι είναι μοναδική ή πάντως σπανιότατη περίπτωση, τουλάχιστον στη δισκογραφία: ακούμε την Γκάιντα σε εκατοντάδες εκτελέσεις με κομπανίες κλαρίνου, με μπάντες και με ζυγιές ζουρνάδων, αλλά ποτέ ή σχεδόν ποτέ με πραγματική γκάιντα. Αναρωτιέμαι αν και ο ίδιος ο Μπατίσης, ως γκαϊτατζής, την ήξερε ως κληρονομημένο ρεπερτόριο ή την πέρασε από τον ζουρνά.)