- Πεστιμο μενές.
Περίεργη περίπτωση. Κατ’ αρχήν, η άγνωστη αυτή λέξη δεν ξέρω πώς τονίζεται, γι’ αυτό την αφήνω άτονη. Αλλά το θέμα δεν είναι εκεί.
Μ’ αυτό τον τίτλο υπάρχει μια ηχογράφηση στο ΣΛ (όπου το γράφουν οξύτονο, «Πεστιμό»), με τον Δημήτρη Ατραΐδη, 1931, δίσκος Polydor Γερμανίας V-51045, δίστιχο: Τίποτα δεν φοβήθηκα σ’ αυτή την κοινωνία, / τον κόσμο τον διπρόσωπο και την αχαριστία.
Η ίδια ακριβώς όμως ηχογράφηση ξαναϋπάρχει στο ΣΛ, με άλλο τίτλο και τελείως άλλα στοιχεία, τα οποία μεταφέρω:
Ουσάκ νεβά Μανές. […] Σύνθεση, στίχοι Δ. Ατραΐδης, στο ούτι ο Γ. Σούλης. Η ηχογράφηση έγινε στο σπίτι του Μάρκου Δραγούμη, στην Αθήνα το 1960.
Η ηχογράφηση υπάρχει και στο ΥΤ, όπου δίνονται τα στοιχεία του δίσκου όπως στην πρώτη καταχώρηση του ΣΛ αλλά ο τίτλος είναι «Πεστιμο Ουσάκ Νεβά μανές», δηλαδή και οι δύο τίτλοι μαζί.
Μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο ότι ηχογράφηση 78 στροφών με τίτλο «Πεστιμο μανές», με τον Ατραΐδη, και με αυτό το δίστιχο, υπήρξε όντως, γιατί τη δίνουν με τα ίδια στοιχεία και ο Μανιάτης και το φυλλάδιο ΣΛ και οι Ρεμπέτικοι Διάλογοι. Κανείς δε φαίνεται να γνωρίζει τον αριθμό μήτρας, και το φυλλάδιο ΣΛ ούτε τη χρονολογία, αλλά οι υπόλοιποι συμφωνούν στο 1931 και όλοι στον αριθμό δίσκου.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι πρόκειται οπωσδήποτε για τη συγκεκριμένη ηχογράφηση. Να σημειώσουμε ότι (όπως έχει ήδη διαπιστώσει ένας σχολιαστής στο ΥΤ) η διάρκεια είναι 4’34’’ (στο ΣΛ 4’38’'), κάτι ασυνήθιστο για δίσκο 78 στροφών αλλά νομίζω όχι αδύνατον. (Τεσσεράμισι λεπτά ήταν εφικτό με κάτι μεγαλύτερους δίσκους που τους ήξερα κυρίως ως αμερικάνικους, βάλε να 'χει η ψηφιοποίηση και λίγο κενό πριν και μετά…). Πέραν αυτού δε βρίσκω καμία ένδειξη που να καθιστά πιθανότερη τη μία ή την άλλη εκδοχή, δίσκος του '31 ή σπιτική καταγραφή το '60. Μόνο ίσως ότι, παρόλο που δεν ξέρω τι είναι το Ουσάκ Νεβά, δε νομίζω ότι αυτό που ακούω θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έτσι, αφού είναι ένα Ουσάκ χωρίς καμία έμφαση στη βαθμίδα Νεβά (την 4η) αλλά, αντιθέτως, όλο στην 5η, το Χουσεϊνί (χωρίς όμως να είναι μακάμ Χουσεϊνί). Ο ουτίστας πράγματι προσφωνείται Γιάννης, όπως ο Σούλης, ο οποίος άλλωστε ήταν εξίσου μάχιμος και το '30 και το '60 (βιογρ.), αλλά το σπάνιο αυτό βαφτιστικό δεν ξέρω αν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλείς ταυτίσεις.
Για το αν είναι αυτοσχέδιος ή προσυντεθειμένος δεν μπορώ να αποφανθώ.
Τέλος, σημειώνω ότι ένας τελείως άσχετος μανές με τη Ρόζα, 1969 (τίτλος Σαμπάχ μανές, στο όνομα του Δημήτρη Μανησαλή, δίσκοι 45 στροφών RCA Victor 48g-2662 και OLYMPIC OE 75084), με το ίδιο δίστιχο, εμφανίζεται εσφαλμένα στο ΥΤ με τον τίτλο «Πεστιμό μανές (Σαμπάχ μανές)», και με τα σωστά στοιχεία κατά τα άλλα. Παραδρομή από κάποιον που συμβουλεύτηκε μεν τις πηγές αλλά δεν ήξερε να τις καταλάβει: βρήκε δηλαδή ότι αλλού υπάρχει και μανές με τίτλο «Πεστιμο» και με το ίδιο δίστιχο, δεν ήξερε όμως ότι επ’ ουδενί ο δισκογραφικός τίτλος ενός μανέ δε συνδέεται με τον στίχο αλλά με τη μουσική (καλά, δε λέμε βέβαια την περίπτωση που η αρχή του στίχου έχει χρησιμοποιηθεί αυτούσια ως τίτλος), που εδώ είναι τελείως άλλη.