Κάποτε διάβασα ότι στην Κωνσταντινόπολη υπήρξε ένα τραγούδι με το τίτλο “Μπορντέλο”. Θα ενδιαφερούσα για τους στίχους. Ισως κάποιος από σας ξέρει το κομμάτι και μπορεί να μου γράψει τα λόγια? Θα χαιρόμουνα πάρα πολύ.
Νάμουνα ψύλλος νάμουνα
στην άκρ’ του φουστανιού σου
γιά νάσκυβα και νάβλεπα
την τρύπα του μ…ιού σου!
(Επιφωνήματα): Στ’ αρχίδια μου!
Να με συμπαθάτε κορίτσια…
Κανονικά τα ρεμπέτικα τραγούδια, τουλάχιστον στο επίπεδο της ρητής διατύπωσης, δεν έχουν “τίποτε το σεχουαλικό” ή “frivolities” (δεν ξέρω τη σωστή ελληνική λέξη). Υπαινιγμούς υπάραχουν σίγουρα, αλλά δεν ξέρω αν οι ρεμπέτες είχαν και άλλα τέτοια που δεν τα ηχογράφησαν και μόνο τα τραγούδησαν προφορικά? Το μόνο που διάβασα για αυτό το θέμα ήταν τόσο διανοούμενο που δεν μου είπε τίποτα.
(Βασίλης)
Αυτό που έχω εγώ με τίτλο “μπορντελο” είναι με τον γιάγκο ψαμματιανό ηχογραφημένο μάλλον το 1911 μέσα σε κάποιο μπορντέλο της κωνσταντινούπολης και έχει τους ακόλουθους στοίχους.
και τότε τ’ αποφάσισα
εγώ να σε προσβάλώ
ανάμεσα στα σκέλια σου
τον ψώλο μου να βάλω.
και μετά φωνάζει…
επιτέλους στ’ αρχίδια μου.
μπαρντόν βρε παιδιά, με συγχωρείται.
γειά σας κοπέλες γειά σας ρε παιδιά γειά σας
Έχεις απόλυτο δίκιο, βασίλη, σ’ ευχαριστώ που με διόρθωσες. Αυτό που ανέφερα εγώ ήταν ο Χιώτικος Μανές, επίσης με τον Ψαμματιανό, που έχει μάλιστα το μελωδικό γύρισμα του Μανέ Καληνυχτιά. Το περί ηχογράφησης σε μπορντέλλο, έχει όντως ειπωθεί, αλλά δεν είναι διασταυρωμένο. Εκείνο που είναι γνωστό είναι πως όταν κατέβαινε συνεργείο “φωνογράφησης” (Γαλλικό συνήθως) έκανε στούντιο έναν καφενέ.
Όσο γι αυτό που λέει η Μάρθα, όντως, κατά βάσιν, υπάρχει στους ρεμπέτες (και στους Έλληνες γενικότερα) μία αιδημωσύνη, που ξεσπάει όμως ξαφνικά σε Αριστοφάνειο σαρκασμό όταν πέφτει ενθουσιασμός. Π.χ. το Κύπελλο. Όχι όμως πως δεν έγραφαν και “πρόστυχα” τραγούδια. Π.χ.
Μάγκες πιάστε τα γιοφύρια
μπάτσοι κλάστε μας τ’ αρχίδια!
Κατά τα άλλα, τα σεξουαλικά υπονοούμενα, βρύθουν τόσο στα επιθεωρησιακά (π.χ. “Μ’ αρέσουνε τα απηγορευμένα, αχ και μένα, αχ και μένα”… ίσαμε¨"γιατί από τον άντρα πάντα κρέμεται η ευτυχία κι η χαρά της γυναικός") αλλά και στη Σμυρνέϊκη Κομπανία του Πειραιά, με κύριο τον δημιουργό Παπάζογλου (¨Μου φαίνεται", “Της το βγάλανε” κ.λ.)
πάντως κώστα μπορεί να έχουν ηχογραφηθεί σε μπουρδέλα της περιοχής, γιατί, ειδικά ο ψαμματιανός, κάνει αναφορά στα τραγούδια του, στις πουτάνες και πολύ συχνά αναφέρεται στη βασιλικούλα (ποιός ξέρει τι κόλλημα είχε με δαύτη ο γιάγκος). στο χιώτικο μανέ στο τέλος φωνάζει γειά σας πουτανες, γειά σας κοπέλες, που σημαίνει ότι πιθανόν να ήταν εκεί την ώρα που ηχογραφούσε και τις έβλεπε, τραγουδούσε γι’ αυτές ίσως. εκτός αν πηγαίνανε όλες στον καφενέ που ηχογραφούσαν.
Λίγο δύσκολο μου φαίνεται να ήταν εκεί και να τους φώναζε “γεια σας ΠΟΥΤΑΝΕΣ” 
Σωστός ο Βασίλης. ʼλλωστε, εκτός από “πουτάνες”, του λέει και “να με συγχωρείτε, κορίτσια!” Σωστό και με το κόλλημα στη Βασιλικούλα…
Η έκφραση είναι ακριβώς “μμμ… στ’ αρχίδια μου, με το μπαρδόν κορίτσια”.
ΑΝ
δε νομίζω να ήταν δύσκολο μπαγιόκε. οι ηχογραφήσεις τότε γινόταν οπουδήποτε και σε μέρη που οποιοσδήποτε περνούσε απ’ έξω και μερακλωνώτανε μπορούσε να φωνάξει “γειά σου μπάτη”, να καταγραφεί και εμείς εδώ να ψάχνουμε να βρούμε ποιανού είναι αυτή η φωνή.
αν εννοείς δε μπορεί να φώναζε “γειά σας πουτάνες” από σεμνότητα και για να μην προσβάλει τα κορίτσια, ε και πάλι δε νομίζω να ντρεπότανε τόσο πολύ. ειδικά ο “γιαγκούκος”.
από τη φωνή και από τον τρόπο που τραγουδά, φαντάζομαι πως σπάνια θα πρέπει να τον έβρισκες νηφάλιο τον γιάγκο. μάλλον έπινε τα πάντα αυτός ο τύπος. αν έχει κανείς πληροφορίες γενικότερα για τον ψαμματιανό, θα είχαν ενδιαφέρον να τις μάθουμε
Όχι, όχι, είναι λάθος Βασίλη, μιλάμε γιά τις “φωνογραφήσεις” προ του 1922, τις “μηχανικές” λεγόμενες. Ήταν σοβαρά οργανωμένες, κι ερχόταν ένα συνεργείο (από τη Γαλλία συνήθως), έβρισκε ένα κατάλληλο στέκι με καλή ακουστική, ΄΄εκανε και ηχομόνωση, και σε μιά βδομάδα ξεπετάγανε όσα τραγούδια προλάβαιναν. Κι αυτό φυσικά δε γινόταν κάθε μέρα, ούτε ήταν εκεί ο Μπάτης ο καημένος ο Περαιώτης. Τα επιφωνήματα, ήσαν καλά οργανωμένα (με αυτοσχεδιασμούς βεβαίως) συνήθως από τον τραγουδιστή, καμιά φορά κι από έναν μουσικό, και δεν υπήρχε περίπτωση να γραφτεί το επιφώνημα κάποιου που ήταν μακρυά… απ’ τα μικρόφωνα. Οι πληροφορίες λοιπόν λένε πως συνήθως νοίκιαζαν έναν καφενέ, ή μιά σάλα χορού. Δεν αποκλείεται όμως, κάποια φορά, να πήγαν και σε μπορντέλλο, 'η και σε τεκέ (μιλάμε γιά τεκέ πολυτελείας, όπως τον περιγράφει ο Κοσμάς Πολίτης) και δε νομίζω πως οι αξιοπρεπείς κατά τα άλλα μουσικοί, θα δίσταζαν να πάνε να ηχογραφήσουν σε τέτοιο μέρος.
Όσο γιά τη νηφαλιότητα, ο Ψαμματιανός πρέπει νάναι μεθυσμένος, με κρασί. Τι να πεις όμως γιά τη μαστούρα του Καραπιπέρη (τα μαλλιά σου τα ΠΛΕμένα) ή του Μάρκου (-Σκυ- ΛΑ Μ’ ΕΚΑΝΕΣ ΚΑΙ ΛΥΩΝΩ)… Ή γιά τον ίδιο τον Μπάτη, που στο τέλος δε μπόρεσε να τραγουδήσει, κι άφησε τη θέση του στο Στράτο!
ευχαριστώ κώστα.
έχω παρατηρήσει ότι σε πολλά τραγούδια, (δε θυμάμαι συγκεκριμένα τώρα) ότι ενώ τραγουδάει π.χ. ο μάρκος και δεν αναφέρεται ούτε ακούγεται να τραγουδά κάποιος ή κάποια άλλη μαζί του σε μιά στιγμή πετάγεται η ρίτα και φωνάζει “γειά σου μάρκο μου”. αυτή τι δουλειά είχε εκεί πέρα? προφανώς ήταν δίπλα, περίμενε τη σειρά της και μερακλώθηκε. μια απλή λογική εξήγηση από μένα είναι αυτή. αν ξέρετε κάτι άλλο εδώ είμαστε.
Νομίζω πως αναφέρεσαι στην αδερφή της Ρίτας, τη Σοφία Καρίβαλη, με την οποία ο Μάρκος είχε αρκετές συνεργασίες. Αν ήταν λοιπόν εκεί γιά να ηχογραφήσει το “φλιπ σάϊντ”, τότε έπαιρνε μέρος και στο “ράϊτ σάϊντ”, ορθώς όπως παρατήρησες, γιά το κέφι της και μόνο.
το παράδειγμα ήτανε τυχαίο. θυμάμαι χαρακτηριστικά τη φωνή της ρίτας (εκτός αν μοιάζουνε τόσο πολύ), αλλα δε θυμάμαι αν ήτανε σε τραγούδι του μάρκου ή του μπάτη. αλλά το ίδιο φαινόμενο το έχω παρατηρήσει και σε πολλά άλλα τραγούδια που δεν τα έχω καταγράψει. πιστεύω πως ότι και να υποθέσουμε πολύ λίγο θα απέχει από τη πραγματικότητα.
ΥΓ. ρε παιδιά θα μου στείλει κανείς τη κλωστηρού του μάρκου?
Πάντως η ιστορία με τα επιφωνήματα, είναι άλλο ένα κεφάλαιο που θέλει πολύ ψάξιμο,
Θυμάμαι εκείνο το λαγγεμένο “άααααχ! Ρόζα ΜΟΥ!!!” που ακούγεται (δε θυμάμαι που), και τα επιφωνήματα στις πολαπλές εκτελέσεις στους ΛΑΧΑΝΑΔΕΣ (Λεμονάδικα):
“Απάνω τους μάγκες!”
“Κάλλιο ο θάνατος!”
ή το “Τόφαγες κακούργα το παιδί!” απ’ τη φωνή του Στράτου… κ.ά.π.
Πράγματι, αυτός είναι ο Μανές Μπορδέλο. Ο ακριβής τίτλος (στην ετικέτα) είναι «Σμυρνέικο μανέ, Μπορδέλο», σύμφωνα με το sealabs (ακούμε και διαβάζουμε εδώ), και το δίστιχο λέει:
Ποτέ δεν αποφάσισα εγώ να σε προσβάλω,
ανάμεσα στα σκέλια σου τον ψώλο μου να βάλω.
Εδώ έχει γίνει μπέρδεμα. Ο Σμυρναίικος Μανές Μπορδέλο (δηλαδή ο παραπάνω), και όχι ο Χιώτικος, είναι που όχι απλώς έχει γύρισμα σαν του Μανέ της Καληνυχτιάς (δηλαδή του Σμυρναίικου Μινόρε) αλλά είναι το Σμυρναίικο Μινόρε αυτούσιο, σε μία από τις 40+ ηχογραφήσεις που του έχουν γίνει.
Ο ΧΙώτικος τώρα:
Αυτό είναι άλλο. Εδώ ο δισκογραφικός τίτλος είναι Χιώτικος Μανές (χωρίς «μπορδέλο»), και το ακριβές δίστιχο λέει:
Ας ήμουνα, τι να 'μουνα, γύρος του φουστανιού σου,
να έσκυβα να έβλεπα την τρύπα του μουνιού σου*.
Μεταφέρω από αλλού τις σχετικές πληροφορίες:
Επομένως πρόκειται για τυποποιημένο μανέ, δηλαδή για σταθερή φωνητική σύνθεση και όχι για φωνητικό αυτοσχεδιασμό. Δεν παραδίδεται όνομα συνθέτη, αλλα΄θα μπορούσε κάλλιστα να είναι του ίδιου του Ψαμαθιανού.
Τέλος:
Δεν έχει εντιοπιστέι κανένα ηχογραφημένο ρεμπέτικο που να περιέχει αθυροστομίες. Ούτε, όσο ξέρω, κανένα τραγούδι από οποιοδήποτε είδος, εκτός από αυτούς εδώ τους συγκεκριμένους δύο μανέδες.
(Υπάρχει βέβαια ατελείωτο ρεπερτόριο αθυρόστομων δημοτικών τραγουδιών της αποκριάς, αλλά κανείς δεν είχε τολμήσει να τα ηχογραφήσει μέχρι που έσπασε το ταμπού η Δόμνα Σαμίου. Στα πρόσφατα χρόνια έχουν γίνει πολλές τέτοιες ηχογραφήσεις.)
1 «Μου αρέσει»