- Χιώτικος Μανές:
Μετά το Σμυρναίικο Μινόρε, τον Γαλατά Μανέ και τον Ματζόρε Μανέ, μια παρέκκλιση από τη σειρά των υπόλοιπων τυποποιημένων μανέδων με τους οποίους προεξήγγειλα ότι θα ασχοληθώ. Τον Χιώτικο, όπως και μερικούς ακόμη, τον ανακάλυψα στην πορεία, ψάχνοντας για τους υπόλοιπους.
Φέρεται να έχει ηχογραφηθεί 7 ή 9 φορές, όλες από τον Γιάγκο Ψαμαθιανό. Πιθανόν λοιπόν να είναι δική του σύνθεση. Εντόπισα στο ΥΤ πέντε ηχογραφήσεις:
1908 (Μη με χτυπάς με το σπαθί)
1909 (Τη θάλασσα την αγαπώ)
1911 (Χιώτικος Μπορδέλο Μανές: Ας ήμουνα τι να 'μουνα)
1929 α (Εγήρασα κι οι όμορφες)
1929 β (Το αχ με περικύκλωσε)
Αυτές που δεν εντόπισα είναι: «Γιατί αγάπη μου γλυκειά», με δύο χρονολογίες, 1906 και 1908, και «Το μόνο μου παράπονο», πάλι με δύο χρονολογίες, 1908 και 1910. Δεν έχω καταλάβει αν πρόκειται για διαφορετικές ηχογραφήσεις ή διαφορετικές κυκλοφορίες της κάθε ηχογράφησης.
Στις πέντε που άκουσα, πάντοτε συνοδεύει μια αρμόνικα, που ορισμένες φορές είναι δηλωμένα ο αδερφός του Βασίλης Ψαμαθιανός, και τις υπόλοιπες υποθέτω πως θα είναι πάλι ο ίδιος.
Ο Χιώτικος Μανές θα έλεγα ότι είναι μάλλον ένας οργανικός σκοπός, ανάμεσα στα θέματα του οποίου παρεμβάλλονται οι φράσεις ενός εντελώς υποτυπώδους μανέ, παρά το αντίστροφο. Η οργανική μελωδία είναι πάντοτε έρρυθμη, μάλλον χορευτική και δη πιθανώς μπάλος. Δεν είναι σταθερή από εκτέλεση σε εκτέλεση, αλλά μοιάζει τόσο ώστε τείνω να πιστέψω ότι πρόκειται για έρρυθμους αυτοσχεδισαμούς πάνω σε κάποιους κοινούς μελωδικούς πυρήνες. Πιθανολογώ μια συγγένεια με τον μπάλο «Μαστίχα», για την οποία επιφυλάσσομαι γι’ αργότερα.
Ο μανές είναι ο πιο στοιχειώδης που έχω ακούσει μέχρι στιγμής: δύο μόνο ενότητες όπως σ’ όλους όσους είδαμε μέχρι τώρα, χωρίς σπουδαίες διαφορές ανάμεσα στις δύο, και όλη του η μελωδική εξύφανση περιορίζεται μέσα σ’ ένα τετράχορδο Χιτζάζ.
Καθώς ο μανές τελειώνει γρήγορα, αφήνει αρκετό περιθώριο για ν’ ακουστεί μπόλικο οργανικό, οπότε παρατηρούμε ότι η οργανική μελωδία είναι παρατακτική και όχι περιοδική, δηλαδή μια αλληλουχία από πάρτες η μια πίσω από την άλλη και όχι στροφές με θέματα τύπου Α - Β που να ανακυκλώνονται. Η παρατακτική δομή είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της μουσικής του μπάλου, σε αντίθεση (συνήθως) προς τον συρτό. Δεν έχει γύρισμα σε πιο γρήγορο ή σε τίποτε άλλο, κάποτε όμως έχει, προς το τέλος, ελεύθερο αλλά έρρυθμο αυτοσχεδιασμό (αυτό που πρακτικά λέμε «ρυθμικό ταξίμι»).