Τσιμπητή κιθάρα (τεχνική)

Παίδες γεια σας και χαρά σας και να σας χαίρονται τα όργανα σας,
Ήθελα να ζητήσω -μιας και δεν είδα να έχει ανοίξει αυτό το θέμα- αν και ό,τι ξέρετε για την τεχνική που χρησιμοποιούσαν για να παίξουν με δάχτυλα τη ρεμπετοκιθάρα (π.χ. Α.Κωστής, Κατσαρος). Υπάρχουν πληροφορίες για το αν χρησιμοποιούσαν τίποτα νύχια ή κατι τέτοιο, μέχρι που έπαιζε (χορδή) ο αντίχειρας κλπ… Ή αν απλά έπαιζε ο καθένας αυτοδίδακτα με δικό του τρόπο που δε γνωρίζουμε?
Με λίγα λόγια αν υπήρχε μια συγκεκριμένη τέχνικη όπως είναι σήμερα πχ το ισπανικό fingerstyle ή στην κλασική.

Δεν ξέρω πολλά για το θέμα, υπάρχουν άλλοι εδώ πολύ ειδικότεροι, που ελπίζω να τοποθετηθούν. Εγώ να πώ μόνο ότι ο “Α. Κωστής”, ο Κώστας Μπέζος δηλαδή, δεν χρησιμοποίησε ποτέ τεχνική “τσιμπητής κιθάρας”ούτε αυτός, ούτε οι συμπαίκτες του, ο Δούσιας επίσης ποτέ (συχνά σαν να ακούω δύο κιθάρες ενώ σε πολλά τραγούδια τη μελωδία παίζουνι άλλα όργανα), ο δε Κατσαρός μόνο σε τμήματα της μελωδίας μοιάζει να “τσιμπάει” πολλές χορδές μαζί.

Σε αυτό το βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=9esoUba-Skg ο Κατσαρός φαίνεται πως επαιζε την κιθαρα του.Με ενα δάχτυλο τον δειχτη και ο αντιχειρας στις μπασες.Κάποιες στιγμες κανει και rasgueado(Ισπανικη τεχνικη στο φλαμενκο).Ο Κατσαρός όμως των πρωτων ηχογραφήσεων του μέχρι περίπου το 1936 είναι αρκετά διαφορετικός από τον μετέπειτα,πάλι τσιμπαέι με το ένα δάχτυλο αλλά δεν βαράει όλες τις χορδές μαζί όπως έκανε μετά.ο Κωστής(Μπέζος) έπαιζε χαβαγια και με πένα ,οχι με τα δάχτυλα.

Εννοείς, Σταύρο, ότι “χαβάγια κιθάρα” είναι και ειδικός τύπος οργάνου, εκτός από τρόπος παιξίματος κάθε κιθάρας, κατάλληλα κουρδισμένης;

Οχι Νικο η χαβαγια ειναι καθαρα τροπος παιξιματος,ξαπλωτη και παιζεται με τα δαχτυλίδια σε αριστερο και δεξι χερι.

Έτσι το ξέρω κι εγώ. Τι εννοείς λοιπόν, λέγοντας “έπαιζε χαβάγια και με πένα”;

δεν το εγραψα καθαρα ,επαιζε χαβαγια ,αλλα και κανονικα με πενα οχι με τα δακτυλα.

Μωρέ, απ’ όλα έπαιζε, και πώς τα έπαιζε!!! Να 'χαμε μόνο έναν τέτοιον, στην εποχή μας…

δυστυχως πιανουμε ενα θεμα που με ποναει ιδιαιτερως ,οι σημερινοι μουσικοι εχουν εντρυφησει, αποδικωποιησει σε μεγαλο βαθμο το μεταπολεμικο ρεπερτοριο και ειναι πολυ κοντα ,θα ελεγα ομως οτι υστερουν συμπεριλαμβανομενου και εμου,στο προπολεμικο ,το οποιο ειναι τρομερα δυσκολο στο υφος .

η χαβάγια (lap slide) αναφέρεται και σε τρόπο παιξίματος και ίσως σε όργανο. η κιθάρα τοποθετείται οριζόντια στα γόνατα και παίζεται αφ’ενός με ειδικό δαχτυλίδι αντί πένας ή νυχιού στο δεξί, αφ’ετέρου με ειδικό slide στο αριστερό. από έναν σπασμένο λαιμό μπουκαλιού (bottleneck) ή ένα μαχαίρι στην αρχή, μέχρι ειδικά φτιαγμένα εξαρτήματα αργότερα.
η κιθάρα διαμορφώνεται για αυτό το παίξιμο σηκώνοντας τις χορδές από τους καβαλλάρηδες, και συνήθως με κάποιο ανοιχτό κούρδισμα (πάνω σε ακκόρντο δηλαδή). κάποια στιγμή, ήδη από την δεκαετία του '20, άρχισαν να φτιάχνονται όργανα αποκλειστικά για τέτοιο παίξιμο -δεν ξέρουμε αν ο μπέζος είχε τέτοιο ή κανονική κιθάρα.
γενικά το παίξιμο με δάχτυλα χρησιμοποιεί αρκετά τα κουρδίσματα για να έχει μπάσα και εύκολες θέσεις στην αυτοσυνοδεία. το τσιμπητό του κατσαρού δεν έχει καμιά ιδιαίτερη τεχνική όπως ακούγεται στις ηχογραφήσεις και στο βίντεο της συναυλίας, μάλλον προδίδει ότι είναι αυτοδίδακτος (την ίδια εντύπωση μου δίνει και ο δούσιας). αντίθετα, το παίξιμο του μπέζου η του περιστέρη δείχνει υψηλή τεχνική. για την πένα δεν είμαι απόλυτα σίγουρος, καθώς εχω ακούσει τον σταύρο να αποδίδει πιστότατα τα κομμάτια με δάκτυλα -με κλασική τεχνική νομίζω (apoyando), ας με διορθώσει.

Η σημερινή κλασσική τεχνική δεν ήταν τόσο διαδεδομένη τότε. Π.χ. ο Σταμάτης Τυρταίος στην προπολεμική μέθοδο του παίζει τη χορδή σολ πάντα με το δείκτη, τη σι πάντα με τον μέσο και τη μι πάντα με τον παράμεσο, και τα μπάσα φυσικά με τον αντίχειρα. Λογικό για συγχορδίες και αρπίσματα, λιγότερο λογικό για αυτοσυνοδευόμενη μελωδία, όπου η κλασσική εναλλαγη δαχτύλων ακόμα και στην ίδια χορδή δίνει μεγαλύτερη ταχύτητα.

Νικο δεν το εχω ψαξει πολυ το θεμα με τον Μπεζο για να σου απαντησω αν επαιζε με κιθαρα η με πενα,σε καποιες ηχογραφησεις ελαφρων μου φαινεται σαφως οτι ειναι πενα ,τωρα σε καποια κομματια οπως τρουμπα και ντερτιληδικο εχω καποιους ενδιασμους αλλα πρεπει να τα ακουσω ξανα.Οσο για την μεθοδο του Τυρταιου εχει πολυ ενδιαφερον ,αυτο που λεει,αλλα μηπως εννοει καθαρα την συνοδεια.Ο Γιωργης ο Παπαζογλου μου ειχε πει οτι την κιθαρα δεν θυμαται να την επαιζαν με πενα προπολεμικα,αλλα με αντιχειρα και τα τρια δαχτυλα ,δηλαδη καθαρα συνοδευτικα με τα νυχια ,αυτο φαινεται και σε πολλες παλιες φωτογραφιες.Μια και ειπαμε για μεθοδους εκτος απο την μεθοδο του Μπαγιαντερα και του Μωρακη ,υπαρχει αλλη παλια μεθοδος μπουζουκιου εκεινης της εποχης?

Σταύρο, Τρούμπα και ιδιαίτερα Ντερτιλίδικο νομίζω ότι πρέπει να είναι παιγμένα με πένα, τουλάχιστο η σόλο κιθάρα, γιατί υπάρχει και κιθάρα συνοδείας. Ειδικά στο Ντερτιλίδικο, οι μελωδικές γραμμές είναι πολύ γρήγορες για δάχτυλα σκέτα. Πάντως, η ερώτηση με την οποία ξεκίνησε το θέμα ήταν για τη λεγόμενη “τσιμπητή” τεχνική του δεξιού χεριού, κάτι που στου Μπέζου τα κομμάτια δεν εφαρμόζεται πουθενά.

Ακουσα τον Μπέζο στο Ντερτιλήδικο και τείνω στο ότι παίζει με τα δάχτυλα,καποια στιγμη κανει rasquaedo ,αυτο δεν γινεται με πενα. Οταν λεμε τσιμπητη τεχνικη τι εννοουμε το plucking που κανει ο Κατσαρος ?Το τσιμπητο στακάτο παιξιμο ειναι ένα απο τα σημαντικοτερα στοιχεια του ρεμπετικου παιξιματος και ύφους .Μαρκος,Μπατης και λοιποι Πειραιωτες, αλλα και κθαριστες Δουσας,Κατσαρος,Μπεζος ολοι παιζουν στακατο ,τσιμπητα τις νοτες…Θυμαμαι τον συγχωρεμενο τον Βραχνα που μου φωναζε ,Τσιμπητές ρε τις πενιές!

Στο ντερτιλίδικο όντως φαίνεται να παίζει με δάχτυλα και σε ανοιχτό σολ ματζόρε κούρδισμα. Όταν λέω τσιμπητή κιθάρα εννοώ το δεξί χέρι να παίζει χωρίς πένα, με δάχτυλα. Όχι στακάτες και σκαφτές πενιές κτλπ.
Να 'στε καλά ρε παιδιά για τις απαντήσεις σας. Ομολογώ ότι κλίνω στην αρχική μου υποψία, ότι ο καθένας ανέπτυξε τη δική του τεχνική οπότε και θέλει ξεχωριστή μελέτη ο καθένας για να προσεγγίσεις το ύφος του.
Και είναι και λογικό στο σήμερα να υπάρχουν ενιαίοι και καθολικοί τρόποι παιξίματος λόγω της αναρίθμητης βιβλιογραφίας και του απύθμενου πηγαδιού πληροφορίας στο διαδίκτυο, που κάνει το γύρω του κόσμου σε δευτερόλεπτα.
Τότε ήταν όπου σε φτάσουν τα πόδια σου, κι ότι πάρει το αυτί σου και το μάτι σου.

Προσωπικά πάντα φανταζόμουν ότι σημαίνει εκείνο το παίξιμο όπου χτυπάμε δύο ή περισσότερες χορδές ταυτόχρονα, την καθεμία όμως με το δικό της δάχτυλο. Όπως περίπου το κάνει συχνά ο Κατσαρός αλλά και όπως γίνεται στην κλασική κιθάρα. Δεν ξέρω αν είναι σωστή η ιδέα μου, ούτε και ξέρω όλους τους όρους που αναφέρθηκαν…

Όχι, το εφαρμόζει μέχρι και στις κλίμακες !

Γεια χαρά σε όλους!
Έχοντας ασχοληθεί αρκετά με ένα μέρος του ρεπερτορίου του Κατσαρού, έχω διαπιστώσει ότι χρησιμοποιεί την ψίχα του δείκτη, και όχι το νύχι όπως ο Κωστής…
Επίσης μια επιπλέον χαρακτηριστική διαφορά είναι ότι ο μεν Κατσαρός χτυπάει συνεχόμενα με τον αντίχειρα τα μπάσα, ο δε Κωστής μόνο στα ισχυρά του ρυθμού.
Το ίδιο με τον Κωστή κάνει και ο Δούσιας ως προς τα μπάσα…
Θα έλεγα ότι μάλλον ο Κωστής είχε μια τεχνική πολύ κοντά σ’ αυτήν της κλασικής κιθάρας (εννοείται στο ρεπερτόριο του ρεμπέτικου ύφους και όχι σ’αυτό με τις χαβάγιες).
Ο Κατσαρός είχε αρκετά ιδιότυπη τεχνική, εντελώς προσωπική, που αποτελεί μάλλον κράμα διαφόρων τεχνικών…

1 «Μου αρέσει»

Απ όσο έχω ασχοληθεί εγώ τείνω, να πιστέψω οτι ο κατσαρός απλώς δεν είχε τεχνική. Έπαιζε οτι ναναι όπως να ναι… Σε αντίθεση με τον Κωστή που ήταν εξαιρετικος δεξιοτέχνης και στην τσιμπιτή κιθάρα και σε κλασσικό παίξιμο αλλά και στην χαβάγια. Ο παλιός φίλος του Φόρουμ Φραγκίσκος μου είχε δώσει κάποιες εξαιρετικές ηχογραφήσεις του Κωστή με την ορχήστρα του τα “άσπρα πουλιά”. Το μόνο κακό με τον Κωστή είναι πως ότι έγραψε για το ρεμπέτικο ρεπερτόριο κατά την άποψη μου το έγραψε κοροιδεύοντας και κάνοντας πλάκα…

Τεκμηριωμένος, νομίζω, λόγος περί της μη δεξιοτεχνίας του Κατσαρού (ο Δημήτρης θα το γνωρίζει βέβαια) γίνεται στις παρακάτω εργασίες:

 ·         Παπαγεωργίου, Ιωάννης «Η κιθάρα ως σολιστικό όργανο στο ρεμπέτικο τραγούδι από το 1900 έως το 1950 υπό το πρίσμα σημαντικών κιθαριστών» (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας 2012) https://dspace.lib.uom.gr/handle/2159/15708     

· Γιώργος Ευαγγέλου «Η λαϊκή κιθάρα στο ρεμπέτικο τραγούδι της περιόδου 1928-1955 και η εξέλιξη της μέσα από το προσωπικό ύφος των Κώστα Δούσα, Α. Κωστή, Γιώργου Κατσαρού, Κώστα Σκαρβέλη, Βαγγέλη Παπάζογλου, Στέλιου Χρυσίνη, Σπύρου Περιστέρη και Μανώλη Χιώτη (ΤΕΙ Αρτας 2008) http://apothetirio.teiep.gr/xmlui/handle/123456789/405