Τραγούδια με ιστορία

συγγνώμη, κατάλαβα λάθος. το “κάποια μάνα” πόσες φορές ηχογραφήθηκε;

1 «Μου αρέσει»

Όπως σημείωσα και στο αρχικό μου σχόλιο, ίσως να μην μάθουμε ποτέ πόσες ηχογραφήσεις γίνανε και γιατί χρησιμοποίησαν αυτή με το λάθος του Τσιτσάνη. Μόνο με τα φύλλα ηχογραφήσεων θα απαντηθεί το ερώτημα. Αν βρεθούν και ποτέ.

1 «Μου αρέσει»

Ναι; Ενδιαφέρον, δεν μου είχε τύχει μέχρι σήμερα. Εννοώ, να αναγκάστηκε ο τεχνικός να “σπρώξει” το “ρολόι” με τη βελόνα, ίσως σηκώνοντάς το στιγμιαία. Έχεις, Φώτη, κάτι πρόχειρο στο μυαλό σου;

αυτό με την βελόνα από πού προκύπτει;
παρεμπιπτόντως, τυχαία σήμερα έπεα πάνω σε αυτήν την ηχογράφηση με δύο σπάνια χαρακτηριστικά: δυο γυναικείες φωνές σε διαλογικό τραγούδι ζευγαριού, και βεβιασμένη απότομη επιτάχυνση στο φινάλε, μάλλον υπό την πίεση του χρόνου.

1 «Μου αρέσει»

Αυτό ακριβώς εννοώ Νίκο. Η σταδιακή αύξηση του τέμπο στα τελευταία δευτερόλεπτα των ηχογραφήσεων. Η ένδειξη του ηχολήπτη ότι απομένουν λίγα δευτερόλεπτα για την ολοκλήρωση της ηχογράφησης, έκανε τους μουσικούς είτε να τα χάνουν και να μπερδεύονται, είτε να «τρέχουν» το τραγούδι για να προλάβουν τους χρόνους ηχογράφησης.

Ένα ακόμα παράδειγμα, αντίστοιχης ηχογράφησης, μας έρχεται από το τραγούδι του Τσιτσάνη «Αθηναίϊσσα» του 1946, με τον Στελάκη Περπινιάδη και τον συνθέτη.

Αντιγράφω από το βιβλίο του Νίκου Ορδουλίδη «Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη 1936-1983» (σελ.93).

Λέγεται ότι γύρω στο τέλος του τελευταίου στίχου, ο ηχολήπτης έκανε νόημα στον Τσιτσάνη ότι έμεναν μόνο μερικά δευτερόλεπτα για το τραγούδι και έτσι εκείνος αυτοσχεδίασε και τελείωσε το τραγούδι με μία μελωδική φράση δεκαέξι δευτερολέπτων, η οποία δεν ήταν μέρος του τραγουδιού.

Φαντάζομαι ότι στο θέμα μας με «Τα λάθη, τα παράδοξα, οι γκάφες, τα σαρδάμ και τα χαρακτηριστικά των ηχογραφήσεων» θα έχουν επισημανθεί αντίστοιχες περιπτώσεις.

2 «Μου αρέσει»

Δεν βρίσκω σωστό αυτό που λέει ο Ορδουλίδης. Το τραγούδι διαρκεί 3 λεπτά και 8 δευτερόλεπτα (ας πούμε όμως συν/πλην 2 δευτερόλεπτα), που θα πει ότι υπήρχε ακόμη χώρος για περίπου 17 δευτερόλεπτα ηχογράφησης. Άρα υπήρχε μια σχετική ασφάλεια μέχρι το τέλος του κεριού και συνεπώς ο ηχολήπτης δεν είχε λόγο να κάνει νόημα για να βιαστούν. Εξάλλου, το εν λόγω φινάλε ξεκινάει από το 2:51-2:52. Δηλαδή 35 δευτερόλεπτα πριν το τυπικό όριο για το δίσκο. Γιατί να κάνει νόημα από τόσο νωρίς; Αλλά και καθαρά μουσικά να το δούμε, αυτό που παίζει ο Τσιτσάνης στο τέλος -ενώ είναι πράγματι εμπνευσμένο- μοιάζει να είναι δουλεμένο. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι το δεύτερο μπουζούκι αλλά και η κιθάρα ακολουθούν άψογα τον Τσιτσάνη. Χωρίς να κομπιάσουν, χωρίς να δείχνουν ότι το ψάχνουν. Σαν να ξέρουν τι πρόκειται να παιχτεί (αφού προφανώς το ξέρουν). Ειδικά στο κλείσιμο, η κιθάρα κλείνει ακριβώς μαζί με τον Τσιτσάνη.

Δεν ξέρω από πού προκύπτει αυτό το “λέγεται” που μεταφέρει ο Ορδουλίδης αλλά προσωπικά δεν θα έδινα περισσότερη σημασία σε αυτό. Πιθανώς να είναι μεταγενέστερες απόψεις βασισμένες στο ότι αυτό που παίζει ο Τσιτσάνης στο φινάλε μοιάζει να “κλωτσάει” σε σημεία. Θυμάμαι ωστόσο ότι όταν το μελετούσα μου έβγαζε μια χαρά νόημα (παιχτικά).

Ισχύει πάντως ότι πολλές φορές ο φόβος να μην τελειώσει πρόωρα το κερί, οδήγησε τους μουσικούς σε επιταχύνσεις και βιαστικά τελειώματα. Όμως θα έλεγα ότι δεν πρέπει να μένει αυτή η εντύπωση. Στην πραγματικότητα τα κομμάτια ήταν πολύ μελετημένα και προβαρισμένα. Σίγουρα υπάρχουν εξαιρέσεις και συνθήκες που αναγκάζουν σε αυτοσχεδιαστικές λύσεις (ας σκεφτούμε τη μαστούρα του Μπάτη πριν το “Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα”) αλλά γενικά τα πάντα ήταν προαποφασισμένα, όσο γίνεται δηλαδή. Πέρα από τις διηγήσεις των παλιών τραγουδιστών (π.χ. Μπίνης) οι οποίοι μας μεταφέρουν ότι πολλά κομμάτια τα έπαιζαν και τα πρόβαραν στο πάλκο μέχρι και έξι μήνες νωρίτερα, μπορώ να μεταφέρω και κάτι που μου έκανε εντύπωση όταν είχα πάει στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη για να μελετήσω φωτογραφίες και παρτιτούρες από το αρχείο του Ηλία Πετρόπουλου. Είδα λοιπόν ότι σε πολλές παρτιτούρες αναγραφόταν ο χρόνος διάρκειας και σε κάποιες να δίνεται και η δομή του τραγουδιού (π.χ. κουπλέ, ρεφρέν, μισή εισαγωγή). Δηλαδή είχαν ήδη δει από την πρόβα το πόσο διαρκεί το τραγούδι και το σημείωσαν για να ξέρουν πού έχουν άπλα και πού θα πρέπει να έχουν το νου τους. Επίσης, μου έκανε χαρακτηριστική εντύπωση η παρτιτούρα για το τραγούδι του Γκόγκου “Η μικρή απ’ το Πασαλιμάνι” στην οποία συμπεριλαμβάνεται το “ταξίμι” της εισαγωγής, γραμμένο κι αυτό με νότες. Δεν είναι δηλαδή αυτοσχεδιασμός της στιγμής. Γνωρίζουμε επίσης ότι πολλά ταξίμια του Τσιτσάνη και του Χιώτη ήταν δουλεμένα από τους ίδιους μέρες ή και βδομάδες πριν και μάλιστα με πολύ κόπο.

3 «Μου αρέσει»

συμφωνώ με τον κώστα, το τελείωμα της “αθηναίισας” είναι δουλεμένο. σε αντίθεση με το τελείωμα του “μπλόκου” που είναι μάλλον αμήχανο… δεν μπορώ όμως να ξέρω πού οφείλεται αυτό.