Από την αρχή της συζήτησης, προ τριετίας, απομονώνω ένα ερώτημα που είχε μείνει μετέωρο:
Δε θα υποστηρίξω ούτε τη σμυρναίικη ούτε τη μη σμυρναίικη καταγωγή αυτών των σκοπών. Πρέπει όμως να πούμε ότι στην ερώτηση «μήπως υπάρχουν κι αλλού» η απάντηση είναι ναι. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι βέβαια ο Χαλεπιανός, που η ευρεία κυκλοφορία του δεν είναι κάτι άγνωστο. Ταυτίζεται με το μικρασιάτικο «Σαν πας στα ξένα», με τον κασιώτικο σκοπό «του Εμμανουήλ», στη Σίφνο το παίζουν σε εφτάσημο ρυθμό καλαματιανού, στην Κύπρο το έχω βρει δισκογραφημένο με τίτλο «Τα μελαχροινά» κ.ά.
Υπάρχει ακόμη το Μερακλήδικο πουλί, που το τραγουδάνε στην Κω ως σκοπό «Της Κορδελιάστρας», ενώ παρουσιάζει ανησυχητικές ομοιότητες και με τον νισύργικο σκοπό του Φραντζή («Πάρε Φραντζή τη λύρα σου» ή «Άντε να ρεμπελέψουμε»).
Ανησυχητική επίσης είναι η ομοιότητα (όχι μέχρι ταυτίσεως) του Βαριού Ρεθεμνιώτικου («Δακρύζω με παράπονο») με την «Άπονη Ξανθιά» («Δε με σκοτώνεις»), πάλι της διπλανής Κάσου. Επίσης, η οργανική εισαγωγή του Βαριού Ρεθεμνιώτικου είναι βεβαίως η ίδια με του Μανώλη Χασικλή (άσχετο αλλά μιας και τα μαζεύουμε τώρα εδώ…).
Για την κρητική εκδοχή του Αμάν Ντόκτορ έχουμε ξανασυζητήσει εδώ.
Υπάρχει ακόμη ο σκοπός «Τα δάκρυα», που πιστεύω ότι παρά τις εξωτερικές διαφορές κατά βάθος ταυτίζεται με το «Εγέρασα και πέρασα» από το πολύ απομακρυσμένο Κιούπκιοϊ (σημερινή Πρώτη) Σερρών. (Το βίντεο και οι πληροφορίες είναι άλλα αντ’ άλλων -παίζει το ελληνικό συγκρότημα Εμπειροτέχνες).
Και κάτι άλλο, μια απορία:
Το «Όσο βαρούν τα σίδερα», γιατί το θεωρούμε ίδια κατηγορία με τα υπόλοιπα; Είναι τελείως διαφορετικό τραγούδι. Δεν έχει την περίτεχνη επεξεργασία όλων των άλλων, είναι ένας εντελώς δημοτικότροπος μίνιμαλ σκοπός των 4 ουσιαστικά νοτών και των άπειρων επαναλήψεων. Νομίζω ότι η κατάταξή του ακολουθεί εντελώς δισκογραφικά κριτήρια: Φουσταλιέρης, Μπαξεβάνης, άρα ταμπαχανιώτικο.