Ελβιρα Κακκη ή Ελβιρα Ντε Χινταλγκο; Το γνωστο ζητημα για την τραγουδιστρια των “μαντηλι χτυσοκεντημενο” και “πικρος ειναι ο πονος μου”. Και οι “δυο πλευρες” φαινεται να επιμενουν. Γνωριζει κανεις κατι για το θεμα;
Ναι. Απλως, η ερωτηση προφανως ειναι αν προκειται για το ονομα της Ελβιρας Κακκη ή το ψευδωνυμο της Ελβιρα ντε Χινταλγκο.
σύμφωνα με δημοσίευμα στο Βήμα, δεν ειναι το ίδιο πρόσωπο.
… Αρκετοί θεωρούν ότι η Ντε Ιντάλγκο είναι η γυναίκα που κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Ελβίρα Κάκκη στην ηχογράφηση, το 1936, δύο τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη («Μαντίλι χρυσοκεντημένο» και «Πικρός είναι ο πόνος μου»). Η έρευνα έρχεται να αποδείξει ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Η Ελβίρα Κάκκη, η οποία είχε τη δική της, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία, γεννήθηκε το 1900 στην Καβάλα, υπήρξε μέλος του ΕΑΜ και πέθανε το 1987 στην Καλιφόρνια…
Εδώ σχετικό άρθρο του Καλυβιώτη:
1 «Μου αρέσει»
Η Ελβίρα ντε Ιντάλγκο ήταν δασκάλα της Μαρίας Καλογεροπούλου. Καμμία σχέση, βεβαίως, με την Ελβίρα Κάκκη που τραγούδησε τα κομμάτια του Τσιτσάνη και αργότερα μετανάστευσε στην Αμερική.
(Της Μαρίας Κάλας δηλαδή.) Πράγματι, και εξάλλου βλέπω στη Βικιπαίδεια ότι είχε ήδη άλλο κατά κόσμον όνομα, Ελβίρα Χουάνα Ροντρίγκεζ Ρογκλάν, που το έκανε καλλιτεχνικά Ελβίρα δε Ιδάλγο. Δε λεγόταν κατά κόσμον δε Ιδάλγο και καλλιτεχνικά Κάκκη.
Χμ… Τώρα διάβασα τον Καλυβιώτη. Υποστηρίζει ότι στις ηχογραφήσεις «Ελβίρα Κάκκη» ήταν το ψευδώνυμο κάποιας τραγουδίστριας η οποία δεν ταυτίζεται με την πραγματική και εντοπισμένη Ελβίρα Κάκκη που πήγε στην Αμερική, και θεωρεί πιθανότερο να επρόκειτο για την Ιδάλγο. Έχει (ο Καλυβιώτης) πλήρη συναίσθηση ότι όλο αυτό είναι κάπως περίεργο, αλλά το στηρίζει σε στοιχεία που δεν μπορούν -κατά τη γνώμη του- να οδηγήσουν αλλού.
αν η Ελβίρα που μετανάστευσε το 1954 ως χήρα με 4 παιδιά, ηταν τραγουδίστρια, θα το δήλωνε.
δήλωσε όμως εργάτρια(manual worker) .
Ρε παιδιά, αυτή η φωνή μπορεί να δημιουργεί συνειρμούς προς κλασικό τραγούδι, μπορεί να υποψιαστεί κανείς (αν έχει τη μύγα) ότι ακούει ελαφρώς ξενική προφορά, αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση του επιπέδου «η Μαρία Κάλας δήλωσε ότι η δασκάλα της είναι μια εξαιρετική υψίφωνος».
H Ελβίρα δε Ιδάλγο η σωστή, η γνήσια, περίμενα ότι θα έχει ηχογραφήσει όπερα, αλλά στο ΥΤ τη βρίσκω όλο σε ελαφρά τραγούδια. Βάζω ένα που μ’ άρεσε ο τίτλος (τα παιδιά [οι κόρες] του Ζεβεδαίου!), για σύγκριση:
εγω συμφωνω με τον καλυβιωτη, τοσα στοιχεια παρουσιαζει. το βημα λεει απλως οτι υπαρχει μια γυναικα με αυτο το ονομα. τιποτα δεν λεει αλλο. αλλωστε και η φωνη κανει μπαμ για κλασικουρα…
Μπάμ δεν κάνει, κάποια ελάχιστα στοιχεία κλασικής απόδοσης έχει, ναι, αλλά γενικά μου φαίνεται λαϊκότατη φωνή με κάποια πασαλείματα οπερατζήδικης τεχνικής.
Μα αυτή είναι η Ιντάλγκο, όχι η Κάκκη! Αν δεν κατάλαβα καλά φταίω εγώ, αλλά για την Κάκκη μίλησα.
Για κλασικές επιρροές, ναι. Για καθαυτού κλασική εκπαίδευση, δεν ξέρω…
Δε θα ήταν ασυνήθιστο να πρόκειται για τραγουδίστρια που είχε δυτική παιδεία και τοπικά ακούσματα. Το να έκανε φωνητικη δε σημαίνει ότι τραγουδούσε Wagner στη Σκάλα αλλά μάλλον ότι ήταν μέρος της παιδείας της.
Υπάρχουν και άλλοι που ήταν λίγο…κρόσόβερ όπως ο πολυπράγμων Βιδάλης που τραγουδούσε δυτικότροπα αλλά και πιό ανατολίτικα και είχε και αναλόγιο σε εκκλησία.
δεν θα εκπλαγώ αν πρόκειται για την ιδια και όχι για 2 διαφορετικά πρόσωπα.
Να επισημάνουμε ότι της Δραμινής Ελβίρας το επώνυμο τονιζόταν στη λήγουσα: Κακκή (σύζυγος Αιμίλιος Κακκής)
Στο δίσκο όμως αναφέρεται “Ελβίρας Κάκκη”, μπρος / πίσω…
Στους δίσκους παρεισφρέουν και λάθη. Ο τυπογράφος των ετικετών δεν ήταν γνώστης των μουσικών πραγμάτων. Έχουμε Νταλκά και Νταλγκά, έχουμε το Τουστ και το Ράστ’ε του τεκέ, μπορεί και την Ελβίρα Κ. να την παρατόνισαν.
Ας μου επιτρεψει η παρεα δυο λογια. Η προσωπικη μου διαδρομη ακολουθει τη διαδρομη του θρυλου της Κακκη: Στην αρχη τη θεωρουσα δασκαλα της Καλλας και στη συνεχεια ενα μυστηριο που λυθηκε. Τεινω να πιστεψω το δευτερο. Κατ αρχας δεν ειναι καθολου σιγουρο, οτι μια τραγουδιστρια, προσωπο που θεωρειτο οτι ασκουσε ενα μη αξιοπρεπες επαγγελμα (για να εκφραστω ηπια) μαλλον ασημη στην εποχη της, με τεσσερις μονον ηχογραφησεις (δεν ηταν και η Εσκεναζυ) θα ηταν περηφανη για το εργο της και μαλιστα σε βαθμο που να το αναφερει στα παιδια της. Για παραδειγμα, τα παιδια του Αντωνη Καλυβοπουλου μαθαν οτι ο πατερας τους ειχε δισκογραφια δεκαετιες ολοκληρες απο την εποχη που εκεινος σταματησε να ηχογραφει και μαλιστα εντελως τυχαια! Ισως για την Κακκη να ηταν απλως μια παρασ[πονδια της πρωτης νεοτητας, που με τον καιρο ξεχαστηκε. Ισως.
Ενα απο τα τεσσερα κομματια που ηχογραφησε η Κακκη ηταν αμανες. Δε μου φαινεται και τοσο πιθανο μια τραγουδιστρια οπερας, διεθνους φημης και εμβελειας, παιδαγωγος εγνωσμενης αξιας, σε μια εποχη με ισχυρα ταξικα κα κοινωνικα τειχη, να σκυβει με τοση σπουδη σ ενα τοπικο, περιθωριακο ιδιωμα.
Οχι, η φωνη της Κακκη δεν ειναι η φωνη ωδειακης ηψιφωνου προσαρμοσμενη σε λαϊκο ιδιωμα. Μοιαζει να υπαρχει μιας μορφης αναφορας στο λαϊκοτερο ειδος της οπερετας, αλλα κι αυτο απεχει πολυ απο το να πουμε οτι η τραγουδιστρια εμαθε την τεχνη της στο ωδειο.
Παρα ταυτα, αυτα δεν αρκουν για να καταρριφθει πληρως ο μυθος. Για παραδειγμα, οκ, για τον Καλυβοπουλο το καλλιτεχνικο του κομματι ισως για τον ιδιο να ηταν ασημαντο. Αυτο δε σημαινει οτι ισχυει κατι τετοιο και για την Κακκη: Ισως αν ειχε οντως ηχογραφησεις να μην ηθελε να τις κρατησει κρυφες. Ειναι αδυνατο να γνωριζουμε με ακριβεια τον ψυχισμο της. Επιπλεον, μια αληθινα κοσμοπολιτισσα καλλιτεχνις του μεσοπολεμους, ναι, ισως ενδιαφεροταν να μελετησει ενα εξωτικο τοπικο ιδιωμα, με τον ιδιο ισως τροπο που ο Πικασο μελετησε την αφρικανικη τεχνη και οι ιμπρεσσιονιστες την ιαπωνικη. Η δε φωνη της, πραγματι δεν παραπεμπει σε κλασικη ορθοφωνια και ωδειακη φωνητικη, αλλα αυτο θα μπορουσε να οφειλεται στη διδακτικη του Τσιτσανη, που ως γνωστον, δουλευε σκληρα με τους τραγουδιστες του, επιμενοντας να διαμορφωσει τη φωνη τους στην κατευθυνση που εκεινος επιθυμουσε. Τελος, να μην ξεχναμε, οτι ο κοσμος του πρωιμου ρεμπετικου εχει την αιγλη του μυθου. Το παραξενο, το ασυνηθιστο, το γραφικο, το αντισυμβατικα αλλιωτικο, παντα θα βρισκει θεση στις καρδιες μας. Καπου δηλαδη, πολυ θα γουσταραμε, η Ελβιρα Κακκη να ταυτιζεται με την Ελβιρα Ντελ Ινταλγκο. Απομενει, η μουσικολογικη ερευνα να μας πει αν κατι τετοιο ειναι αλληθες ή οχι.