Νίκο ακριβώς αυτό, ότι για τον καθένα σήμαινε κάτι διαφορετικό. Το να κάνουμε κύκλους και να λέμε “ο Μάρκος είπε αυτό”, “ο Μπαγιαντέρας είπε εκείνο” και διάφορα άλλα δεν βγαίνει άκρη.
Δεν ξέρω όμως αν ο Μάρκος χαρακτήρισε ποτέ τον εαυτό του μάγκα. Δεν έχω πρόχειρη την βιογραφία του για να τσεκάρω.
Βέβαια στο “χρόνια στον Περαία” αυτοχαρακτηρίζεται ¨μαγκίτης κι αλανιάρης",
και παρακάτω “γιατί είμαι μάγκας έξυπνος και σ όλα μου εντάξει”.
Επομένως δεν υπήρχε ομοφωνία στον ορισμό του μάγκα. Το ερμήνευε ο καθένας όπως ήθελε και χαρακτήριζε τον τάδε έτσι με διαφορετικά κριτήρια (ή αυτοχαρακτηρίζονταν). Κατά την αναφορά λοιπόν "Για τον Μάρκο, όχι: “Αυτός ήταν μάγκας! Δεν πείραξε ποτέ κανέναν!” προκύπτει ότι και στην εποχή του, αλλά και σήμερα, μάγκες ήταν και είναι εκατομμύρια κόσμου στην Ελλάδα οι οποίοι δεν πείραξαν ποτέ κανέναν. Μία φυσιολογική συμπεριφορά των ανθρώπων. Δηλαδή ο όρος αφορά τη συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου και όχι μία μειοψηφία ώστε ο χαρακτηρισμός να τον κάνει ξεχωριστό από τους πολλούς.
1 «Μου αρέσει»
Το τυπικό παράδειγμα διαστρέβλωσης της λογικής.
Ένας, που δεν πείραξε ποτέ κανέναν, χαρακτηρίστηκε μάγκας. Από πού κι ως πού αυτό σημαίνει πως όποιος δεν πειράζει κανέναν είναι μάγκας;
Ο άλλος μπορεί να είναι μάγκας και μελαχροινός. Σημαίνει πως όποιος είναι μελαχροινός είναι μάγκας;
Κι όμως, τόσες φορές τονίστηκε ότι η έννοια είναι τόσο σύνθετη, περιλαμβάνει τόσες πτυχές, ώστε ο καθένας βάζει άλλες και γι’ αυτό ο χαρακτηρισμός καταντάει τόσο αόριστος και υποκειμενικός. Δεν έχει νόημα να επιμένουμε ότι τον μάγκα τον κάνει ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, όσο δεν έει νόημα και το να αποκλείουμε τον χαρακτηρισμό του μάγκα για μία συγκεκριμένη πράξη, το ότι έγινε λιώμα και τον μαζεύανε.
Σήμερα δε λέμε «είσαι μάγκας» για όποιον έχει καταφέρει κάτι που προσφέρει οποιουδήποτε αόριστου είδους ικανοποίηση; Κάπου έχεις μπλέξει, κάπου έχεις πελαγώσει, κι έρχεται ένας και σου δίνει τη λύση, και αναφωνείς «μπράβο ρε μάγκα!». Δεν είναι όμως κατ’ ανάγκην μάγκας όποιος σκέφτεται την ίδια λύση στο ίδιο πρόβλημα.
Ούτε καν αυτό. Εν αναφορά προς παιδιά, σε παλιά κείμενα, ο μάγκας και το μαγκόπαιδο είναι κακοί χαρακτηρισμοί: τα χαμίνια που αλητεύουν και που καλό είναι να τα κρατάμε σε κάποια απόσταση. Το μόνο παράδειγμα που θυμάμαι απέξω είναι στον Παπαδιαμάντη, «τα μαγκόπαιδα του χωρίου» (στο «Μοιρολόγι της φώκιας»), σε μία φράση που ομολογουμένως δε λέει και τίποτε κακό -ότι το καλοκαίρι όλη μέρα κολυμπάνε-, αλλά που, ωστόσο, όποιος το έχει ξαναδεί στη χρήση αυτή εύκολα αναγνωρίζει μια απόχρωση μομφής.
Και πολύ αργότερα, Σαββόπουλος, «η γόπα που μάζεψε ένας μάγκας»: εδώ καταλαβαίνω τον αλήτη, τον άστεγο, τον κάτω από το όριο της φτώχειας. Αρνητικό δεν είναι (μάλλον κάποια συμπάθεια διακρίνεται), αλλά σαφώς είναι άλλη έννοια.
Εδώ ενδιαφέρων “ορισμός” από τον Μπάμπη Μπακάλη (1956), τον οποίο και συνυπογράφω:
Μάγκας θα πει φιλότιμος
μάγκας θα πει ντερβίσης
μάγκας θα πει καλή καρδιά
κι όμορφες εξηγήσεις
2 «Μου αρέσει»
Και σήμερα έχουμε με αρνητικό πρόσημο τις εκφράσεις ¨"το παίζει μάγκας", και “πουλάει μαγκιά”. Ιδιαίτερα το τελευταίο συνήθως λέγεται όταν κάποιος συμπεριφέρεται άσχημα σε κάποιον πιο αδύνατο.
1 «Μου αρέσει»
Και ξαφνικά μου γεννήθηκε η απορία πώς παλεύουν οι λεξικογράφοι με μια τόσο αόριστη έννοια.
Τα δύο κυριότερα ονλάιν σημερινά λεξικά λένε:
ΛΚΝΕ (Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη):
μάγκας ο [máŋgas] [Ο2](javascript:rIU(‘dl’, ‘%CE%9F2’, true)) (χωρίς γεν. πληθ.) : 1α. λαϊκός άνθρωπος που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση ή έπαρση καθώς και από εμφάνιση ή συμπεριφορά (ντύσιμο, κινήσεις, λεξιλόγιο, τόνος φωνής κτλ.) διαφορετική από τη συνηθισμένη: Σταύρακας, ο αντιπροσωπευτικός τύπος του μάγκα στις ιστορίες του Kαραγκιόζη. Είναι ~ και αλάνι. || (επέκτ.) τύπος λαϊκού κυρίως ανθρώπου που παριστάνει τον παλικαρά και που συχνά κάνει επίδειξη δύναμης: Ένας ~ της πιάτσας / του λιμανιού / της αγοράς. Zόρικος ~. Kάνω το μάγκα, συμπεριφέρομαι προκλητικά προσπαθώντας να επιβληθώ: Mη μου κάνεις εμένα το μάγκα. Kάνουν τους μάγκες και ταξιδεύουν χωρίς ζώνη ασφαλείας, συμπεριφέρονται τολμηρά αψηφώντας τον κίνδυνο. (έκφρ.) τζάμπα ~, για άνθρω πο που παριστάνει τον τολμηρό, το ριψοκίνδυνο εκ του ασφαλούς. β. ως προσφώνηση σε πολύ οικείο τόνο: Γεια σας, μάγκες! Άντε, μάγκες, φύγαμε για τα μπουζούκια! Kοίτα, ρε μάγκα, τι πήγα να πάθω χτες. 2. (οικ.) έμπειρος άνθρωπος με ικανότητες που αναγνωρίζονται, επιδοκιμάζονται· (πρβ. μαγκιόρος ): Είναι ~ στη δουλειά του. Είναι ~ και θα τα καταφέρει. Ο πολιτσμάνος ήταν ~ και τα κατάλαβε όλα. Ο λογιστής ήταν ~ και κατάλαβε την κομπίνα. Aν είσαι ~, τώρα θα φανεί. μαγκάκι το YΠΟKΟΡ.
[αλβ. mang(ë) -ας < τουρκ. manga `μικρό στρατιωτικό σώμα΄]
Χρηστικό (Ακαδημίας Αθηνών):
- μάγκας μά-γκας ουσ. (αρσ.) {σπάν. (λαϊκό) θηλ. μάγκισ(σ)α} 1. (μειωτ.) αυτός που παριστάνει τον δυνατό, τον γενναίο ή τον έξυπνο και συμπεριφέρεται συνήθ. με δόλιο, προκλητικό τρόπο: Μην κάνεις τον ~α, γιατί θα την πατήσεις! Πβ. νταής, (ψευτο)παλικαράς, τσαμπουκαλής.|| Μην αφήσετε κάποιους ~ες να σας εκμεταλλεύονται. Βλ. βαρύ-, ψευτό-μαγκας. 2. (οικ. προσφών.) φίλος: Γεια σας ~ες, τι γίνεται; Να είσαι καλά, ρε ~α. ~α μου, είσαι φοβερός! Πβ. μόρτης.|| (απειλητικά) Συμβαίνει τίποτα ρε ~α; 3. ιδιαίτερα ικανός ή θαρραλέος: Πρέπει να είσαι πολύ ~, για να κρατήσεις τις ισορροπίες! Πβ. μάστορας.|| Είναι μεγάλος ~ που βγήκε και είπε αυτό που πιστεύει. 4. (παλαιότ.) περιθωριακός λαϊκός τύπος των αστικών περιοχών της προπολεμικής περιόδου με χαρακτηριστικό τρόπο ντυσίματος, κίνησης και ομιλίας καθώς και ιδιαίτερη ευθιξία σε θέματα τιμής. Βλ. κουτσαβάκης, ρεμπέτης. ● Υποκ.: μαγκάκι (το), μαγκάκος (ο) ● ΦΡ.: τζάμπα μάγκας (μειωτ.): αυτός που παριστάνει τον τολμηρό, χωρίς να υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, μάγκας εκ του ασφαλούς Βλ. θρασύδειλος. [< μάγκα ’ μονάδα άτακτου στρατού στην επανάσταση του 1821’ < ισπ. manga, τουρκ. ~, αλβ. mangë]
Τι διδασκόμαστε;
Όχι τόσο τι σημαίνει σήμερα η λέξη - αυτό αφενός το ξέρουμε εμπειρικά, αφετέρου δεν είναι εκεί η συζήτησή μας αλλά στην παλιότερη έννοια.
Κυρίως, ότι είναι δύσκοο να οριστεί ακόμη κι από τους κατεξοχήν ειδικούς.
Δηλαδή συμφωνείτε ότι δεν μπορεί να υπάρξει μεταξύ μας εδώ μέσα ένας αποδεκτός από όλους ορισμός του μάγκα, ο οποίος μπορεί να έχει ακόμη και αρνητικά χαρακτηριστικά, συμφωνείτε όμως όλοι μαζί ότι ο Βαμβακάρης αδιαπραγμάτευτα ήταν μάγκας…
Χωρίς όμως να συμφωνείτε ΤΙ είναι “μάγκας”. Και διαστρεβλώνω εγώ τη λογική ;
Ακριβώς. Ο Μάρκος ήταν μάγκας, χωρίς να μπορώ να ορίσω τη λέξη.
Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα λογικής. Είναι άλλο πράγμα να ξέρω μία λέξη και άλλο να μπορώ να την ορίσω. Το πρώτο αρχίζει να συμβαίνει στην ηλικία μεταξύ 1 και 2, και συνεχίζει μια ζωή. Το άλλο είναι αντικείμενο εξειδικευμένων σπουδών.
-Ποιος μπορεί να ορίσει τι σημαίνει «είμαι»; (Άνοιξε οποιοδήποτε λεξικό και πες μου αν σε καλύπτουν όσα βρεις εκεί.)
-Ποιος, παρά ταύτα, δεν ξέρει τι σημαίνει η λέξη;
Πέρα απ’ όλα αυτά άλλωστε:
Ας πούμε ότι στα παραπάνω υπάρχει κάποιο βασικό λάθος που μου διαφεύγει. Αυτό δεν σημαίνει ότι το λογικό σφάλμα που επεσήμανα στον συνομιλητή (η αυθαίρετη γενίκευση «δεν πειράζει μύγα = μάγκας») αυτόματα διορθώνεται.
Φίλε Τέλη, τι ακριβώς συζητάμε;
Η απροσδιοριστία του όρου μάγκας επιτρέπει σ’ εσένα να θεωρείς ότι κάποιος δεν ήταν μάγκας επειδή […], αλλά και σ’ εμένα να θεωρώ το αντίθετο επειδή […]. Ωραία λοιπόν, δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Προς τι η επιμονή ότι η άλλη άποψη πρέπει να αποδειχτεί λανθασμένη; Δεν μπορούμε να συμβιώσουμε, κάνοντας την αυτονόητη παραδοχή ότι διααφωνούμε για το νόημα μιας λέξης που έτσι κι αλλιώς κανείς δεν κατάφερε να την ορίσει πλήρως;
1 «Μου αρέσει»
Και τώρα θέτω την ερώτηση προς τους ειδικούς εδώ μέσα αφού μόνο εδώ εντόπισα μια και μοναδική αναφορά σε γυναίκα:
μάγκας μά-γκας ουσ. (αρσ.) {σπάν. (λαϊκό) θηλ. μάγκισ(σ)α}
Υπάρχει αναφορά σε γυναίκες " μάγκες" ή “μάγκισσες” και αν ναι με τι χροιά; Θετική ή αρνητική;
Για ρίξε μια ματιά σε αυτό το εξαιρετικό άρθρο:
2 «Μου αρέσει»
Έχω την άποψη ότι διακρίνεις την αντίφαση αυτής της πρότασης.
Ναι άλλα όλοι δίνουμε το ίδιο περιεχόμενο στη λέξη όταν την χρησιμοποιούμε. Κανείς δεν την χρησιμοποιεί για να εννοήσει “δεν είμαι” ή “είσαι”.
Εδώ όμως συμβαίνει να δίνετε διαφορετικό περιεχόμενο στη λέξη και ήσαστε βέβαιοι ότι αρμόζει ο (αόριστος) χαρακτηρισμός σε εκείνον.
Συζητάμε το 1ο μήνυμα του θέματος το οποίο κατέληξε σε ένα απροσδόκητο συμπέρασμα:
Και όταν εξέτασα το νόημα του όρου που ισχυρίστηκε γράφοντας κάποιος, τότε και αυτό δεν έγινε αποδεκτό.
Παρόλο που διαφωνώ στα σημεία που αναφέραμε ένα σωρό φορές, ωστόσο η σύνοψή σου για τη συζήτηση είναι σωστή. Πράγματι, αυτά είπαμε, και νομίζω ότι καταλήξαμε ομαλότατα στο τέρμα. Δε θα είχα κάτι να προσθέσω.
Το βλέπω ότι εσύ δεν καλύπτεσαι, καλύπτομαι πάντως εγώ…
Αυτή είναι διατριβή!
Έριξα μια ματιά και δεν έχω λόγια!
Θέλει μελέτη και μάλιστα κατ’ επανάληψιν!
Και θεωρώ πως πρέπει να κυκλοφορήσει έντυπο!
Βιβλίο γίνεται με παραπομπές, πηγές, φωτογραφίες και με ενα CD θα είναι εξαιρετική δουλειά!
Μπράβο στον Corto κι ευχαριστώ για την παράθεση!
Θα επανέλθω αφού προηγηθεί μελέτη!
Ναι, τον ξέρω κι εγώ από το παραπεμπόμενο ιστολόγιο όπου σχολιάζει (και κάποιες φορές έχει δημοσιεύσει κιόλας, φιλοξενούμενος), και είναι από τους συνομιλητές που σε κάνουν να καμαρώνεις. Και σε κάνουν, επίσης, σοφότερο.
1 «Μου αρέσει»
Και συμφωνώ κι επαυξάνω!
Και η γλώσσα του ρέει με δομή χωρίς κενά ούτε περιθώριο για κενά ή παρεξηγήσεις!
Αλλά μέσα στην απεραντοσύνη του διαδικτύου τέτοια έργα χάνονται.
Οφείλει να εκδοθεί βιβλίο!
Όχι κάνεις λάθος.
Και εγώ καλυμμένος είμαι από τις απαντήσεις που διάβασα σχετικά με το θέμα…
Αφού η λέξη δεν μπορεί να οριστεί πες μας αν γίνεται ποια πράγματα για σένα τον έκαναν μάγκα τον συγκεκριμένο και τον χαρακτηρίζεις έτσι.
@teliso785 Τόσο το καλύτερο! 
@paradosiakos Για ποιο λόγο; Για να εξετάσουμε αν και κατά πόσο έχω δίκιο; Όχι, λυπάμαι. Το ποιον θεωρώ μάγκα δεν το αιτιολογώ. Αυτή την αίσθηση μου δίνει, επειδή αυτή την αίσθηση μου δίνει. Η συζήτηση έχει προ πολλού δείξει ότι πέρα από την αίσθηση του καθενός, δε μένουν και πολλά που να χωράνε λογικό έλεγχο. Ή έτσι νομίζεις, ή νομίζεις αλλιώς.
(Και όμως, παρ’ όλα αυτά, το έγραψα το γιατί τον χαρακτηρίζω! Νομίζω μάλιστα πάνω από μία φορά.)
1 «Μου αρέσει»
Αν υπήρχαν θα το είχαν κάνει ήδη πιστεύω. Μην ελπίζεις…