Kώστα Kουρούνη κλπ: κανονικά το παρακάτω κειμενάκι ανήκει στο θέμα «Γιάννης Παπαϊωάννου και Μεγάλη Παρασκευή». Η ανάπτυξη όμως της συζήτησης, μας έφερε στην παραδοσιακή μουσική γενικώτερα. Λοιπόν, σου έγραψα στο προηγούμενο σχόλιο, ότι «Το νιαβέντ, με βάση τη συλλογιστική και την επιχειρηματολογία σου, είναι από πλευράς κλίμακας, νενανώ.» Θα μου πείς, γιατί «με βάση τη συλλογιστική και την επιχειρηματολογία σου» ? Διότι είχα μια ΑΟΡΙΣΤΗ αμφιβολία αν είναι έτσι, και (το χειρότερο) ΔΕΝ είχα δική μου ΣΙΓΟΥΡΗ γνώση για την αντιστοίχιση ήχος μακάμ ! Η αμφιβολία με οδήγησε σε ψάξιμο. Εξ αιτίας λοιπόν αυτών που γράφεις σχετικά με Νιαβέντ Νενανώ, άφησα την αρχή του βιβλίου του Μαυροειδή (άκρως αντι-μεθοδική ενέργεια ! ), πήγα κατ ευθείαν στη σελ. 223, και παραθέτω τα σχετικά. Γράφει λοιπόν, για το μακάμ Νιχαβέντ (πιστεύω ότι είναι ταυτόσημο με το Νιαβέντι): Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικό μακάμ, ιδιαίτερα αγαπητό και διαδεδομένο στους Ανατολίτες, και με μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη φιλολογία συνθέσεων. Ο ήχος του είναι αρκετά κοντά στο καθαρό minore της Δύσης, αν και διαφοροποιείται σε πολλά σημεία από αυτό. (
…). Aξιοποιώντας το υποκείμενο τετράχορδο ως δομή Χιτζάζ, το μακάμ Νιχαβέντ θεμελιώνει πεντάχορδο Μπουσελίκ στο Ράστ, που ακολουθείται, κατά κανόνα, από τετράχορδο Χιτζάζ πάνω από το Νεβά. Στη συνέχεια, επαναλαμβάνεται το πεντάχορδο Μπουσελίκ από το Γκερντανιέ, ενώ, κατά κανόνα και πάλι, η κλίμακα μπορεί να επεκταθεί προς τα πάνω με τετράχορδο Κιουρντί από το Ραμάλ. (
…) . Η συμπεριφορά Κιουρντί μπορεί να εμφανισθεί και κοντά στη βάση, με φράσεις από το Δουγκιάχ. Ακόμη, είναι δυνατή η τροπή, παροδικά, του τετραχόρδου Νεβά Γκερντανιέ σε Κιουρντί. Τέλος, μπορεί να τραπεί το τετράχορδο Νεβά Γκερντανιέ σε Μπεγιατί. (
). Η κατιούσα κίνηση χαρακτηρίζεται από κατιούσα διαδοχή τετραχόρδου Κιουρντί / πενταχόρδου Μπουσελίκ. Στο πλαίσιο αυτής της κλίμακας, μπορεί να δώσει και χρώματα Μπουσελίκ από το Τσαργκιάχ: (
.). Δεν είναι ασυνήθιστο να εμφανίζεται και εδώ το τετράχορδο Χιτζάζ στο Νεβά. Τέλος, μπορεί παροδικά να εμφανισθεί έλξη του Fa (Τσαργκιάχ) προς το Sol (Νεβά) οπότε και ακούμε Νικρίζ από το Ραστ. (
). ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ. Όπως επισημάναμε στα περί ήχων (
) το Νιχαβέντ αντιστοιχεί στη συμπεριφορά του σκληρού διατονικού Δ ήχου (
).
Σε ένα άλλο όμως βιβλίο που έχω, του Κηλτζανίδη (19ος αιώνας), διάβασα ότι το Νιαβέντι ανήκει στην κατηγορία του Πλ. Δ ήχου. Το βιβλίο αυτό δεν το έχω δίπλα μου για δώσω τίτλο κλπ. (Είμαι στο γραφείο και το βιβλίο είναι στο σπίτι).
Ο Δημήτρης Κοφτερός στο βιβλίο του «ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΑΝΤΟΥΡΙ» γράφει: «11) Νιαβέντι (ΝΙΗAVENT) = Ονομασία Περσική. Αντίστοιχο του δυτικού μινόρε» και παραθέτει την συγκερασμένη του εκδοχή στο πεντάγραμμο.
Οι ανατολικές ορολογίες μου είναι σχεδόν άγνωστες. Τις μαθαίνω τώρα, από το βιβλίο του Μαυροειδή. Αυτά για να έχετε υπ όψιν ότι είμαι ελαχίστων γνώσεων. Κυριολεκτώ.
Τηλεγραφικό σχόλιο άποψη: Ο Μαυροειδής κάνει ένα βήμα παραπέρα από τόσα άλλα βιβλία της ίδιας κατηγορίας: συνδέει τους ήχους με το πεντάγραμμο και την ανατολική μουσική.
Ενδιαφέρον σχόλιο: O Aμάραντος Αμαραντίδης στο βιβλίο του για την Αντίστιξη, γράφει ότι στην αντίστιξη εκτός από τον μείζονα ή ελάσσονα τρόπο μπορεί να χρησιμοποιηθούν και οι παλαιοί εκκλησιαστικοί τρόποι. (
.). Μόνον στον Ιωνικό τρόπο (τρόπο του ΝΤΟ) συμπίπτει η διαδοχή των τόνων και ημιτονίων με την αντίστοιχη του μείζονα τρόπου» ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΩΡΑ ΤΙ ΓΡΑΦΕΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ: «Οι κανόνες του τονικού μουσικού συστήματος στηρίζονται στο μείζονα και ελάσσονα τρόπο. Οι σχέσεις των βαθμίδων μεταξύ τους (
) έχουν καθορίσει (
) την πολύπλοκη γραμματική της κλασσικής αρμονίας (
). Η ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΛΙΜΑΚΩΝ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ΑΠΟ ΑΥΤΗ ΤΗΣ ΜΕΙΖΟΝΑΣ ΚΑΙ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΣΚΑΛΑΣ, ΕΙΝΑΙ ΦΑΝΕΡΟ ΟΤΙ ΑΝΑΙΡΕΙ, ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΑ, ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΤΟΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ». (!!!). Λοιπόν φίλοι του φόρουμ αυτού, κατά την άποψή μου, αυτό οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: το σύνολο της «κλασσικής» μουσικής μόρφωσης που παρέχεται στα ωδεία σχολεία πανεπιστήμια κλπ, ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΠΑΡΚΕΣ, όταν ο μουσικός θελήσει να χρησιμοποιήσει κλίμακες εκτός του τονικού συστήματος (ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΤΡΟΠΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Και για να είναι συνεπής με τη μουσική του συνείδηση, πρέπει ξεκινώντας από το μηδέν, να σπουδάσει και να εμβαθύνει στην ανατολική μουσική, και σε αντίθετη περίπτωση α) κοροϊδεύει τον εαυτό του (συνειδητά ή ασυνείδητα) και 2) κοροϊδεύει τους ακροατές του (συνειδητά ή ασυνείδητα). Ή κάνεις δυτική μουσική (με τους κανόνες της και την αισθητική της) ή κάνεις ανατολική μουσική (με τους κανόνες της και την αισθητική της. Και βέβαια, άλλο πράγμα η ώσμωση μεταξύ των δύο μουσικών συστημάτων, και άλλο ο σεβασμός της φυσιογνωμίας της κάθε μουσικής (δυτικής ή ανατολικής).
Αν θέλει κάποιος να διαβάσει ενδιαφέροντα στοιχεία της αρχαίας ελληνικής μουσικής, βυζαντινής μουσικής, και αραβοτουρκικής, ας δανειστεί να διαβάσει το βιβλίο του Γεωργίου Ι. Παπαδόπουλου «Συμβολαί εις την ιστορίαν της παρ ημίν εκκλησιαστικής μουσικής» Εν Αθήναις 1890, (σελίδες 592).
Ο Δημήτρης Κοφτερός γράφει: «Υπάρχουν πολλοί δρόμοι με πολλές παραλλαγές. Στο βιβλίο του Σταυράκη Α. Αναγνώστου και του Νικολάου Δ. Βλαχάκη «Εισαγωγή εις το θεωρητικό και πρακτικό της μουσικής τέχνης κατά το ΛΕΣΒΙΟΝ ΣΥΣΤΗΜΑ» έκδοση 1870, αναφέρονται ενενήντα εννέα (99) δρόμοι, με τις αραβοπερσικές τους ονομασίες και την αντιστοιχία τους με την ελληνική μουσική». Πού μπορεί κανείς να βρεί αυτό το βιβλίο ;
Αποστόλης Ρήγας