Ο πρώτος (;) εικονογραφημένος μπουζουκτσής στον τύπο

Μουσικά Όργανα
1

Στην περί του οργανοποιού Vraca συζήτηση, είχα αναφέρει πόσο είχα εντυπωσιαστεί από την πληθώρα και επαναληπτικότητα των διαφημιστικών καταχωρίσεων στην εφημερίδα Ατλαντίς της Ν. Υόρκης (για το διάστημα, χονδρικά, από 1905 έως 1920 περίπου) σε ό,τι αφορά όργανα και οργανοποιούς, με έμφαση στο μπουζούκι. Και απορούσα: Τόσος κόσμος έπαιζε όργανα, ρε παιδί μου; Και μπουζούκια και κακό, κάργα φτιάχνανε και πουλάγανε.

Φαίνεται πως, χονδρικά, τις πρώτες 3-4 δεκαετίες στις ΗΠΑ, το μπουζούκι γενικώς έδινε και έπαιρνε, οπότε μου μοιάζει εύλογο που την πρώτη εικονογράφηση μπουζουκτσή στον Τύπο, που έχω εντοπίσει μέχρι τώρα, τη βρίσκει κανείς και πάλι στη Ν. Υόρκη, το 1926, και ιδού υπό ποίες περιστάσεις:

Η εφημερίδα Ατλαντίς είχε ενσωματώσει στην ύλη της και έναν «Διαγωνισμό εξευρέσεως ελλείποντος τίτλου εικόνος». Περί τίνος επρόκειτο; Η εφημερίδα επέλεγε μία χαρακτηριστική «εικόνα» από την ελληνοαμερικανική ζωή, ο καλλιτέχνης Δ. Βούλγαρης αναλάμβανε να σκιτσάρει την εικόνα αυτή και το κοινό εκαλείτο να την εξετάσει καλά, να εμβαθύνει στο πνεύμα της και να βρει τον καταλληλότερο τίτλο για αυτήν.

Έτσι, ήρθε η στιγμή που η 18η άνευ τίτλου εικόνα απεικόνιζε σκιτσογραφικώς έναν παίκτη μπουζουκιού, κάτι που θεωρώ ότι έρχεται να συνηγορήσει στο πόσο χαρακτηριστική πρακτική του καθʼ ημέραν βίου υπήρξε, γενικά μεν η οργανοπαιξία, αλλά και εντελώς ειδικά η μπουζουκοπαιξία στην Αμερική τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Για αυτό εικάζω ότι δεν εικονογραφήθηκε παίκτης άλλου οργάνου, παρά του μπουζουκιού…

Ενδιαφέρον έχει, τέλος, πέραν της απόλαυσης του ίδιου του σκίτσου, να διαβάσει κανείς τους τίτλους που βραβεύτηκαν ή επαινέθηκαν στον υπόψη διαγωνισμό, καθώς μας δίνεται η ευκαιρία να πάρουμε δείγματα της πρόσληψης της εν λόγω πολιτισμικής πρακτικής από ένα ορισμένο πληθυσμιακό δείγμα ομογενών, σε εποχή μάλιστα που ακόμη δεν έχει ηχογραφηθεί μπουζούκι στην Αμερική.

http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=34246&seg=
(πάνω δεξιά: μετάβαση στη σελίδα 28)

2

Πριν το 1926 δεν εχουμε φωτογραφιες με μπουζουκι?
Απορια εκφραζω, δεν εχω προχειρες πηγες, αλλα η φωτογραφια του Καραπιπερη με μπουζουκι δεν ειναι πργενεστερη?

Και καποια επισης απο Ακροναυπλια?

3

Η φωτογραφία του Καραπιπέρη είχε δημοσιευτεί σε κατάλογο δίσκων του 1929. Δεν ξέρουμε βέβαια την ημερομηνία της φωτογράφησης, αλλά το να δίνει ο Καραπιπέρης το 1929 φωτογραφία του παρμένη πριν το 1926, το βλέπω δύσκολο. Για Ακροναυπλία (φυλακές;) δεν ξέρω ποιά φωτογραφία εννοείς.

4

Απο Ακροναυπλια, φυλακες βέβαια, υπαρχει φωτογραφια κομπανιας με μπουζούκι, αρχες του 1900.
Την εχει δημοσιευσει και ο Κουρουσης στο βιβλιο του (το οποιο το εχω στην Ελλαδα και δεν θυμαμαι ακριβως χρονολογια).

Σιγουρα υπαρχουν φωτογραφιες (και οχι μονο σκιτσα) με μπουζουκια και πριν το 1926.

5

Ναι, στο βιβλίο του Σταύρου δημοσιεύεται πράγματι τέτοια φωτογραφία, χρονολογημένη περίπου στο 1900. Βιολιστής, μπουζουξής και ένας χωρίς όργανο, άρα ίσως τραγουδιστής, όμως ντύσιμο και στήσιμο μοιάζουν περίεργα για φυλακές. Πλούσια φουστανελάδικη ενδυμασία οι δύο, ευρωπαικά πολύ περιποιημένα ο μπουζουξής και όλοι με τουπέ και στήσιμο αρχοντικό, καθισμένοι σταυροπόδι.

Αλλά στο βιβλίο υπάρχει και άλλη φωτογραφία με μπουζουξή από την Ηλεία το 1913 περίπου, καθώς και φωτογραφία αποφυλακιζόμενων κρατουμένων των φυλακών Χαλκίδας το 1905 περίπου, όπου ένας κρατάει μπουζουκάκι. Πάντως, ο Παρασάνταλος μιλάει για τον τύπο και τη λέξη “πρώτος” τη συνοδεύει με ερωτηματικό.

6

Παιδιά μάλλον εννοεί σκιτσογραφημένος. Ας μας διευκρινίσει ο παρασάνταλος

7

(καθυστερημένη απάντηση λόγω απουσίας):
εικονογραφημένος= σκιτσογραφημένος
στον Τύπο= στον Τύπο

8

Σε επίπεδο φωτογραφίας τώρα, πάντα μέσα από τον Τύπο, το νωρίτερο που έχω εντοπίσει μπουζουκοπαίκτες είναι σε ενδιαφέρον ρεπορτάζ της εφημερίδας Η Δημοκρατία («Τα απάτητα απόκρυφα της Κρεμυδαρούς», 17/1/1924).

Εδώ ο δημοσιογράφος βάζει πλώρη για την Κρεμμυδαρού με κατεύθυνση τον -περιώνυμο κατά το κείμενο αλλά άγνωστο σε μένα- τεκέ του Λαμέρα, όπου συνοδεία αστυνομικών βγάζει μια αναμνηστική φωτογραφία του τεκετζή και δύο θαμώνων, με όλα τα σέα και μέα τους, και μάλιστα «οργανωμένους»!

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής:
http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=33706&seg=
(επάνω δεξιά: μετάβαση σε σελίδα 93)

9

Κρίμας να ούμαι να μην μεγαλώνει το κείμενο,να το διαβάσουμαι και να είχαμαι και την φωτογραφία μεγάλη.
Μήπως ο Μπογιατζάρας είναι ο ξακουστός Μιμίκος ο Μπογιατζής ο συριανοντουζένης.

10

Το κείμενο (και άρα και η φωτογραφία) μεγαλώνει κατά βούληση: όταν ανοίγει η συγκεκριμένη σελίδα 93, πάνω πάνω κεντρικά έχει + και -. Πατάς και μεγαλώνει.

11

Ωραία ανακάλυψη Παρασάνταλε να αναφέρουμαι ότι το κείμενο είναι από το 1924 και το ένα μπουζούκι που βλέπω φέρει στριφτάρια.

12

Όχι απλώς στριφτάρια. Εγώ το βλέπω εντελώς ταμπουρά.

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 19:26 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 19:20 —

Νίκο_25, το + και - που λέει ο Παρασάνταλος, σ’ εμένα (με Chrome) είναι νεκρά. Όταν όμως πρωτοανοίγω τη σελίδα εμφανίζονται κάτι άλλα εικονίδια (+, -, αποθήκευση και μερικά ακόμα) που μπορώ να τα χρησιμοποιήσω για λίγο - αν στα πρώτα 5 ή 10 δευτερόλεπτα δεν τα πειράξω εξαφανίζονται. Για να επανέλθουν πρεπει να ξαναφορτώσω τη σελίδα.

13

Ειναι σπουδαιο το ντοκουμεντο που ανακαλυψες αγαπητε Παρασανταλε.Πραγματικα θελει τρομερη υπομονη ωρες ατελειωτες να ψαξεις ολες αυτες τις εφημεριδες.Μπράβο σου και χαιρομαι πολυ που καποιος το κανει και μας δινει έτοιμα τα αποτελεσματα.Ο αθρογραφος πρεπει να χρησιμοποιει παρατσούκλια.Πρεπει να ειναι οντως Μιμικος ο Μπογιατζης και στην φωτο πρεπει να ειναι μαζι με τον ανηψιο του τον Νικο Μπογιατζή ή Τσιμπλή που έπαιζε μπουζουκι και μπαγλαμά και πηγάινανε πάντα οι δυο του στον τεκε…Ο τεκές που σύχναζαν ηταν του Λάμπη Πλάτσα και ήταν ο παλαιοτερος τεκες του Πειραια μας λεει ο Μπαγιαντέρας και συνεχιζει λεγοντας πως ο Μιμικος φοραγε παντα τραγιάσκα,ειχε κάνει φυλακη στ’Ανάπλι επειδη έκανε σημάδι στον Γάλι Γάλι,αλλα μιλάει για δυο με τρια χρόνια όχι 22.Για το οργανα θυμίζει σκαφτό όργανο της εποχης.

14

Βασικά κι εγώ ταμπουρά είδα από την αρχή -όχι μπουζούκι- και μάλιστα εάν δε με γελούν τα μάτια μου με 5 στριφτάρια. Ο άλλος που είναι πλάτη πρέπει να παίζει κιθάρα -εάν δε με γελούν και πάλι τα μάτια μου-.
Όπως και να έχει παραμένει ένα καλό ιστορικό ντοκουμέντο και βλέπουμε και την ιστορία πίσω από τη φωτογραφία. Επίσης βλέπουμε και το διάλογο μεταξύ αρχής και θαμώνα που δε μοιάζει μακρυά από αυτά που ακούγονται στα τραγούδια της εποχής.

15

Εγώ πάλι τα βλέπω και τα δυο για μπουζούκια καραμπινάτα: το μεν φάτσα του Λαμέρα μου φέρνει πολύ στο μπουζούκι του παππού Μιλάνου στη φωτό του 1895, όπως μου φέρνει πολύ και σε δυο-τρία μπουζούκια που έχει στο Μουσείο του ο Ανωγειανάκης (τέλη 19ου-αρχές 20ού αιώνα). Το δε του με την πλάτη γυρισμένη το μάνικο μάλλον μπουζουκιού είναι, και το χέρι είναι αντιστοίχως νομίζω τοποθετημένο ως σε μπουζούκι.

Για τα παρατσούκλια Σταύρο, διατηρώ επιφυλάξεις: φαίνεται να κατονομάζονται όλοι όπως όντως λέγονταν, ή τέλος πάντων όπως ήταν γνωστοί, αρχής γενομένης από τον τεκετζή. Δεν ετίθεντο τότε στο συγκεκριμένο πλαίσιο νομίζω ζητήματα διαφυλάξεως προσωπικών δεδομένων…

16

Με την ευκαιρία, βάζω και τη φωτό του Στ. Μιλάνου με το μπουζούκι, για σύγκριση των δυο οργάνων.

Πάντως, για ταμπουρά κλίνω και εγώ, τουλάχιστον όσον αφορά στο αριστερά στη φωτό όργανο (που ανέβασε ο Παρασάνταλος) και που φαίνεται ολόκληρο.

17

Ελένη, μιλάω για αυτό το μπουζούκι του Νίκου Μιλάνου του 1895:
http://www.rebetiko.gr/showphoto.php?id=443

18

Δε βλέπω τρύπα, τουλάχιστον όχι τη μεγάλη των μπουζουκιών. Ίσως έχει καμιά μικροσκοπική όπως μερικές φορές οι ταμπουράδες, ή μεγάλη αλλά όχι στο καπάκι. Επίσης, και το όργανο όλο μαζί αλλά και το καπάκι ειδικότερα είναι πολύ πιο μικρό απ’ ό,τι γενικά θεωρούμε μπουζούκι. Από την άλλη πλευρά, ο ίσκιος δείχνει πιθανώς μεγαλύτερο, βαθύτερο και πιο στρόγγυλο ηχείο απ’ ό,τι προσωπικά θα περίμενα από έναν ταμπουρά.

Ούτε η στάση του δεξιού χεριού θυμίζει μπουζούκι, ενώ από το αριστερό βλέπουμε ότι μάλλον έπαιζε εκείνη τη στιγμή (εννοώ ότι από το αριστερό καταλαβαίνουμε ότι η περίεργη στάση του δεξιού δεν είναι απλό κράτημα του οργάνου, είναι στάση παιξίματος).

Βέβαια όλα αυτά είναι σχετικά και υποκείμενα σε κάθε ενδεχόμενο λάθους.

Ο άλλος με την πλάτη μού μοιάζει να κρατάει μπουζούκι σημερινού τύπου, τουλάχιστον ως προς το χέρι και την κεφαλή.

19

Παρασάνταλε, πρόκειται για δυο διαφορετικές φωτογραφίες και πιστεύω ότι απεικονίζουν και διαφορετικά όργανα
(από όσο μπορεί κανείς να καταλάβει από τις φωτό, βέβαια…)

Δεν την θυμόμουν μάλιστα καθόλου αυτή τη φωτό από το rebetiko site.
Αυτή είναι του 1895, εικονίζεται ο πατέρας Νίκος - Νικολάτσης ή Κολατσής Μιλάνος και τα σχόλια στη φωτό πρέπει να είναι του Ηλ. Πετρόπουλου, ο οποίος και πήρε το αρχείο του Στ. Μιλάνου, το 1970, χρονιά κατά την οποία πέθανε ο Σ.Μ.

Για την ονοματολογία των οργάνων, έχουμε πει και ματαπεί αρκετά, εδώ βέβαια που ονομάζεται “μπουζούκι” το όργανο αυτό, δεν ξέρω αν είναι πρωτοβουλία του Πετρόπουλου ή όχι, για να βγάλουμε κάποιο συμπέρασμα.

Η φωτό που ανέβασα εγώ απεικονίζει το Στέφανο Μιλάνο, το όργανο αναφέρεται ως "μπουζούκι"και λέγεται πως απέκτησε τάστα στις αρχές του 1920, άρα είναι προγενέστερο αυτής της χρονολογίας, σε μορφή άταστη.
Δεδομένου ότι ο Σ. Μ. γεννήθηκε το 1892 και ότι πήρε τα πρώτα μαθήματα μπουζουκιού από τον πατέρα του, Νίκο Μιλάνο, το όργανο που κρατά, λογικά, πρέπει να είναι του 1900, περίπου.

20

Επ’ αφορμή του μηνύματος της Ελένης θυμήθηκα και κάτι άλλο που ήθελα να προσθέσω και το ξέχασα:

Τουλάχιστον ένα από τα όργανα του Ανωγειανάκη είναι 100% σάζι. Το λέει μπουζούκι γιατί έτσι θα το έλεγαν, αλλά εδώ ερχόμαστε βέβαια στο ρευστό της ονοματολογίας που λέει κι η Ελένη. Για την ακρίβεια, διαφέρει από ένα σημερινό σάζι στη διάταξη των μπερντέδων, η οποία όμως οφείλεται στους συντηρητές του Μουσείου.

Και άλλοι ταμπουράδες (με τη δική μας ορολογία) του Ανωγειανάκη αναφέρονται ως μπουζούκια.