Ξεκίνησα να διαβάζω άλλο ένα άρθρο: «Η “Μανταλένα” - η “Αλατσατιανή”: δυο παραδοσιακές σμυρναίικες μελωδίες και η διαδρομή τους στο χώρο του ρεμπέτικου».
Υπάρχει ένα σημείο που από μόνο του κατεβάζει πολύ το επίπεδο: πρόκειται για τις ασυνάρτητες καταγραφές στίχων. Έχω βαρεθεί να βλέπω καταγραφείς που μοιάζουν να θεωρούν φυσιολογικό ότι οι παλιοί λαϊκοί στιχουργοί κολλάγαν τις λέξεις και τις συλλαβές όπως να 'ναι, χωρίς καμία μέριμνα για το νόημα, τη σύνταξη και τη γραμματική.
Ομολογουμένως το άρθρο είναι του 1992, οπότε δεν υπήρχε η σημερινή άνεση, με το ΥΤ, να βρεις πλήθος παράλληλες εκτελέσεις και να διαπιστώσεις π.χ. ότι αυτό που ακούγεται σαν
Εσύ 'σουνε που μου 'λεγες σαν δε με ιδείς πεθαίνεις
και τώρα δεν πατείς και λες πού μέ ειδες, πού με ξεύρεις
στην πραγματικότητα λέει «και τώρα περπατείς και λες», πράγμα που σήμερα γνωρίζουμε επειδή το ίδιο δίστιχο υπάρχει σε πολλά ηχογραφημένα τραγούδια ενώ το 1992 μπορεί ο συντάκτης να το είχε βρει μόνο σ’ ένα φθαρμένο 78ρι. Αλλά αυτό δεν τον απαλλάσσει από την υποχρέωση να παρατηρήσει τουλάχιστον ότι, αφού δε βγάζει νόημα και δεν ακούγεται και καθαρά, ίσως και να λέει κάτι άλλο. Κράτα μια επιφύλαξη βρε αδερφέ!
Στην προηγούμενη σελίδα διαβάζουμε ένα άλλο τέρας:
Το πληγωμένο στήθος μου γιατί δε μαστιγαίνεις
και γιατρικό ένας γκρεμός αν δε σε κάνω ταίρι.
Ούτε νόημα, ούτε ομοιοκαταληξία, εμφάνιση ανύπαρκτων λέξεων, αλλά και πάλι ουδεμία επιφύλαξη μήπως έγινε παράκουσμα. Εδώ δεν ξέρω πώς μπορεί να είναι το σωστό, αλλά ξέρω ότι αποκλείεται να είναι έτσι. Το τραγούδι είναι ελληνικό και αυτά δεν είναι ελληνικά.
Υπάρχουν κι άλλες ελλείψεις στα προφανή. Στο άρθρο καταγράφονται οι στίχοι και άλλα στοιχεία από διάφορες ηχογρφημένες εκτελέσεις των δύο σκοπών, και σχολιάζονται. Βλέπουμε π.χ. να διαπιστώνεται ότι κάποια εκτέλεση της Αλατσατιανής δεν έχει ρεφρέν, ενώ οι περισσότερες έχουν. Όταν γίνονται τέτοιες παρατηρήσεις, είναι αυτονόητη αξίωση του αναγνώστη να παρατηρηθεί επίσης ότι κάποια εκτέλεση (η 5) έχει στροφές από τρεις 7σύλλαβους ή 8σύλλαβους στίχους + τσάκισμα, ενώ γενικά ο σκοπός στις περισσότερες εκτελέσεις έχει στροφές από δύο 15σύλλαβους + τσάκισμα, δηλαδή η εκτέλεση 5 έχει αλλάξει δομικά τη σχέση στίχου-μουσικής που ίσχυε για όλες τις άλλες εκτελέσεις. Γιατί δεν το παρατηρεί αυτό ο συγγραφέας; Γιατί ακολουθώντας ένα άλλο ρεμπετολογικό κλισέ, καταγράφει την κάθε λέξη έτσι όπως ακούγεται (έστω με λάθη - εδώ δεν είναι αυτό το πρόβλημα), χωρίς καμία διάκριση ανάμεσα σε κυρίως στίχο, τσάκισμα, άσχετο επιφώνημα κλπ., με αποτέλεσμα να χάνονται τα όρια της στροφής και γενικά να χάνεται η στιχουργική δομή.
Αυτό όμως θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μιας σύγχυσης, η οποία διαιωνίζεται ως και στις μέρες μας, όπως μπορεί να διαπιστώσει όποιος διαβάζει στίχους σε βιντεάκια ή περιγραφές του ΥΤ. Και όμως, τη διάκριση αυτή ήξεραν να την κάνουν ακόμα και οι πρώτοι μελετητές ελληνικών τραγουδιών, νωρίς τον 19ο αιώνα, χωρίς κανείς να τους έχει προετοιμάσει το δρόμο (τον προετοίμασαν μόνοι τους αλλά μετά ο δρόμος χορτάριασε) και συχνά χωρίς να είναι καν εκ γενετής ελληνόφωνοι.
Να συμπληρώσω ότι από το άρθρο λείπει η ορθογραφική συνέπεια και σε αρκετά σημεία η διατύπωση μοιάζει τυχαία.
Στην πορεία του ξεφυλλίσματος θα δω αν μετά το ‘92 ο συγγραφέας έγινε καθόλου μεθοδικότερος, ή μήπως ήταν πάντα και απλώς έτυχε να πέσω σ’ ένα ατυχές κείμενο.