Τέτοια λύρα, σαν διασταύρωση με ταμπουρά, δεν έχω ξαναδεί.
Όμως προ αρκετών ετών κάποιος εδώ στο φόρουμ πούλαγε μια παλιά 4χ λύρα, νομίζω Σταθόπουλου (πάντως σίγουρα κάποιου ιστορικού οργανοποιού), που θα την έλεγα ίδιο είδος μ’ αυτήν εδώ: δεν είναι ούτε κρητική ούτε πολίτικη ούτε θρακιώτικη ούτε τίποτε άλλο από αυτά, και μοιάζει να απευθύνεται σε επαγγελματίες που παίζουν μουσική κάποιων αξιώσεων, σε σύγκριση με τα μινιμαλιστικά αγροτικά λυράκια των 6 νοτών. Από εμφάνιση έδειχνε εξαιρετικά περίτεχνη και φροντισμένη (περίτεχνη με την έννοια ότι μαρτυρούσε μελετημένη μαστοριά στις λεπτομέρειες, όχι ότι ήταν φορτωμένη - δεν ήταν).
Είναι περίεργο, δεν έχω ποτέ ακούσει ή διαβάσει τίποτε σχετικό με τέτοιου είδους λύρες. Κι όμως, φαίνεται ότι κάποτε υπήρξαν. Κατά τα φαινόμενα, στον αστικό χώρο. Η μόνη συναφής πληροφορία που μου 'ρχεται είναι κάποιες φτγρ με τον Λάμπρο, με λύρα με ταστιέρα και (τρεις) ισομήκεις χορδές (=εκμοντερνισμένη πολίτικη).
Νομίζω κατατάσσει τις λύρες ως ένα είδος ρεμπέκ, γιατί όχι; και στην παλιότερη αναφορά σε λύρα, ο άραβας δεν λέει ότι η λύρα των Ρωμαίων είναι «όμοια με το ρεμπέκ»; Πάντως Μούρτζινος πρέπει να είναι, ποιος άλλος θα μπορούσε να γίνει «Maurouoff»; Άλλο ένα «κρητικό»(;), «αγνώστου»(;): Rebec | Cretan | The Metropolitan Museum of Art
Έχει πολλά τέτοια στα μουσεία. Σκέψου έναν ξένο να προσπαθεί να βγάλει νόημα και να πέσει στον Ανωγειανάκη, που ξεχωρίζει μπουζούκι, σάζι, τζουρά, μπαγλαμά από το μήκος, και λέει καθαυτό ταμπουρά το ταμπούρ. Ή το μπέρδεμα που μπορεί να προκύψει από γλωσσικές διαφορές, λχ τις λάφτες από Πόλη του 19ου που έχουν καταχωρηθεί ως «laouto» (φυσικά ο συλλέκτης του μουσείου την πήρε από ελληνόφωνο). Ή γενικολογία από άγνοια, πχ διάφορα ταμπουροειδή καταχωρημένα ως lute ή έστω saz, ή λύρες ως fiddle. Ή όλες τις κιθάρες και τα βιολιά που κατέγραψαν οι περιηγητές στον Κουρούση Α (φυσικά είδαν λύρες και ταμπουράδες). Ή ο πολυπράγμων Κροάτης πρωτοναζιστής αρχαιολόγος, από την συλλογή του οποίου προέρχεται ο ταμπουράς της Βιέννης από «Βοσνία-Ερζεγοβίνη» και «πριν το 1896» να τον απέκτησε στην Αθήνα και να συνέβη κάποιο μπέρδεμα στα τεφτέρια κάποια στιγμή μεταξύ Σπύρου Λούη και Άνσλους. Εμένα το συγκεκριμένο μουσείο πιο πολύ με στεναχωρεί που έχει ένα «cavonto» του 19ου απο Greece κι ένα «tanbour» από Greece(?), και τα δύο not on view και no image available, λυγμ…
Όχι, εδώ δεν είναι θέμα άγνοιας. Η γενική κατηγορία lute περιλαμβάνει οτιδήποτε έχει μανίκι και πατάς τις χορδές (κιθάρες, μαντολίνα, ταμπουράδες, κατά μία εκδοχή ακόμη και τα τοξωτά, βιολιά, λύρες - bowed lute), σε αντιδιατολή προς όσα έγχορδα παίζονται μόνο με ανοιχτές χορδές (άρπες, λύρες αρχ/ελλ τύπου, πιάνο, σαντούρι, κανονάκι), το δε fiddle είναι και πάλι γενικός όρος για όλα τα τοξωτά για όσους δε δέχονται το bowed lute.
Ωστόσο δεν δέχομαι ότι σήμερα μπορεί ένα μουσείο να μη γνωρίζει το ειδικό όνομα ενός συγκεκριμένου οργάνου (όχι σε ποια ευρύτερη κατηγορία ανήκει), όταν γνωρίζει τη χώρα προέλευσης και μάλιστα το όργανο εξακολουθεί να είναι ζωντανό εκεί. Υπάρχουν πηγές, υπήρχαν και προ ίντερνετ ακόμη. Άνοιξε ένα Grove να δεις τι όργανα παίζονται στην Ελλάδα! Πότε συντάχτηκαν αυτές οι λεζάντες;
Μα τότε πώς τους ήρθε ότι ο μάστορης ήταν ενεργός στην Αθήνα τη συγκεκριμένη περίοδο;
Πιο πιθανή θεωρώ τη στραβανάγνωση κάποιου ελληνικού ονόματος, το οποίο λογικά θα γνωρίζουμε, όπως γνωρίζουμε του Μούρτζινου (ο οποίος προτάθηκε πρώτος-πρώτος για υποψήφιος). Τι διάβολο, μες στην όχι αχανή Αθήνα θα υπήρχε οργανοπιός με εργαστήρι που να μην τον έχει εντοπίσει κανείς;
Τι λέει ο Μουστάκας;
(Να πούμε ότι σ’ όλα τα Βαλκάνια παίζουν λύρες. Κροατία, Βουλγαρία, Β. Μακεδονία, βόρεια Ελλάδα, Τουρκία, και δεν έχω ενημέρωση -αλλά δεν το αποκλείω- για Αλβανία και για την υπόλοιπη πρώην Γιουγκοσλαβία. Καμία δεν είναι τετράχορδη, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε, αφού και οι ελληνικές λύρες τρίχορδες είναι κανονικά αλλά ξέρουμε ότι έχουν υπάρξει και 4χ από παλιά… Αυτή δε η στρογγυλή κεφαλή θυμίζει, από σημερινές, τη λύρα της Δράμας, που βέβαια είναι 3χ και με μακρύτερη τη μεσαία χορδή, με το συμπάθιο.)
Συνεχίζοντας τις υποθέσεις: Μιλάμε για τεχνικές αρχειοθέτησης πριν πάνω απο 1 αιώνα. Ο συλλέκτης θα μάζεψε οτι όργανα έβρισκε απο…εξωτικούς τόπους και ο curator θα έκανε ότι μπορούσε να τα κατατάξει γεωγραφικά κάπου.
Αν είδε το Βουλγάρικο όνομα, τα υπόλοιπα μπορεί και να τα υπέθεσε, με ότι γνώσεις και εργαλεία είχε τότε στη διάθεση του.
Αμφιβάλω αν υπάρχει ταμπέλα μεσα που λεει: Μαούροφ, κατασκευες, Αθήνα
Ταμπέλα υπάρχει, Μαούροφ δεν υπάρχει, ο γούγλης βγάζει μόνον αυτή την λύρα. Κάποιο αυτόματο σκάνερ να προσπάθησε να διαβάσει τους χαρακτήρες σε κάποιο τεφτέρι ως αγγλικούς;
Kι αν ακόμα έγινε κάτι τέτοιο, τα μουσεία έχουν εκτός από σκάνερ και ανθρώπους, που διαβάζουν ανθρώπινα και όχι αυτόματα. Το θέμα ουσίας είναι κατά πόσον οι απόγονοι της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας στη Βιέννη ενδιαφέρονται για την ιστορία κάποιου βοσνιακού αντικειμένου. Να θυμίσω ότι οι Βόσνιοι είναι στην πλειοψηφία τους μουσουλμάνοι το θρήσκευμα.
Τουλάχιστον έχουμε τις περιγραφές από τον αυθεντικό Catalogue of the Crosby Brown collection of musical instruments of all nations : Europe : [volume] 1
Φωτό από ταμπέλα δεν έχουμε, αλλά το ότι έχει φαίνεται αν την κοιτάξεις βαθιά μες στα μάτια. Όσο για τον χειριστή του σκάνερ (αν έγινε έτσι) άνθρωπος είναι, λάθη κάνει, αδιαφορία δείχνει, πολλώ δε μάλλον που είναι και καλυμμένος αν οι οδηγίες ήταν απλώς να σκανάρει. Εδώ το παρακάτω άγνωστο όργανο, συλλεχθέν εν Λυκία εν έτει 1855, που ο συλλέκτης κατέγραψε ως «ραμπόμπ», κάποιος παρακάτω το έκανε «κιθάρα», ενώ ένας τρίτος είχε μεν την ευφυία να αποστασιοποιηθεί από το συμπέρασμα τοποθετώντας εισαγωγικά, αλλά και αυτός απέτυχε να βρει τα σχετικά τεφτέρια του μουσείου ή έστω να γκουγκλάρει:
Λοιπόν το καβόντο φαίνεται high end κατασκευή, ίσως και το δίχορδο «ταμπούρ(ι;)» με διπλές να είναι (νομίζω όλοι οι δίχορδοι που έχουμε από Ελλάδα είναι μονές, σίγουρα αν όχι όλοι σχεδόν). Το καβόντο θα πρέπει να είναι ίδιος κατασκευαστής, αν όχι και μοντέλο, με το μπουζούκι με συρμάτινους μπερντέδες και ντούγιες στο μάνικο που παρουσιάζεται σε κάποια από τις εργασίες του ΠΜ. Αν ο συλλογέας είναι ο ίδιος με την λύρα, θα πρέπει μιλώντας με τίποτα καλό κόσμο να μπούκαρε σε κάποιο ακριβό μαγαζί και να πήρε ό,τι πιο περίτεχνο πλην ντόπιο βρήκε.
Εγώ πάντως θα γράψω στους Αυστροουγγαρέζους ευελπιστώντας ότι θα ενδιαφερθούν, γιατί αν έχω δίκιο (που έχω), λογικά θα τους ενδιαφέρει και αυτούς, και όταν η παλίμψηση δείξει τους τύπους των ήλων, θα μπορέσω να πω: ώλετο μεν μοι ύπνος, ατάρ ωρολόγιον χρύσεον έσται.
