Το αισθημα που βγαινει μεσα απο την πενια του Μαρκου δεν μπορει να το βγαλει κανεις απο αυτους που παιζουν σημερα τα τραγουδια του.
Το χρωμα και το υφος που εχει η πενια του θα μεινει μοναδικο.
Γιατι απλα το ζουσε το τραγουδι που ελεγε,τα λογια που ειχε μεσα ,ηταν μερος της ζωης του.
Για μενα στα τραγουδια του δεν χωρανε πιο πολλες πενιες απο αυτες που εβαλε ο ιδιος μεσα!!
Οσο για την φωνη του…χωρις σχολιο.Μοναδικη και ανεπαναληπτη.
Υ.Γ.Μην ξεχναμε και τα μεσα που υπηρχαν στις παλιες ηχογραφησεις.,και τις οικονομικες ευκολιες της εποχης,που δεν επετρεπαν μαλλον να ξαναχτυπηθουνε κοματια,που εχουν μεσα μικρα λαθακια!!
Αιντε με το αισθημα παλι!!!Οι αλλο παιζαν χωρις αισθημα?Το ειπε και παραπανω ο Δημητρης…Αλλα ειναι τα χαρακτηριστικα που πρεπει να κοιταμε…Δηλαδη αμα παρω ενα μπουζουκι κ το κοπαναω με συναισθημα ειμαι αυτοματα καλος?Κ λεω και πραγματα απο τη ζωη μου και τα νιωθω βρε αδερφε αλλα μπουζουκι οπως βλεπεις δεν ξερω,θα γραψω ιστορια?..Προφανως και ο Μαρκος δεν το κοπαναει απλα,μην παρεξηγηθω κιολας…Απιστευτος συνθετης και τραγουδιστης αλλα οργανοπαιχτης δεξιοτεχνης δεν ηταν ο ανθρωπος,πως να το κανουμε…Κ ΓΙ ΑΥΤΟ ΤΟΝ ΑΓΑΠΑΜΕ!!!Διδαξε μουσικη και εξελιξε το ειδος που λατρευουμε!
Ο Μάρκος και οι περισσότεροι -αν όχι όλοι- της γενιάς του ήταν πάμφτωχοι. Πολλοί ήσαν και πρόσφυγες. Τον καημό τους έβγαζαν στο τριχορδάκι.
(Μπουζούκι μου διπλόχορδο…http://www.youtube.com/watch?v=5kBd3XuLxDQ)
Έγραφαν γι’ αυτούς. Ούτε για το χρήμα, ούτε για την δημοσιότητα.
(Να διευκρινίσω ότι την άποψη που θεωρεί τον Μάρκο “τεχνικά υποδεέστερο” σαν παίχτη του μπουζουκιού, τη δέχομαι εφόσον δεν μπορούμε να πούμε ότι ο Μάρκος ήταν “βιρτουόζος” στο μπουζούκι όπως λχ θα μπορούσαμε να πούμε για τον Χιώτη. Αλλά νομίζω ότι το θέμα “τεχνική” δεν εξαντλείται σε αυτό, γι’ αυτό και το παραπάνω ερώτημα).
Aγη σχολιασα και πριν…Ναι ο Μαρκος ανεπτυξε το μπουσουκι συνεβαλλε στην προοδο της τεχνικης του και εβαλε πολλα στοιχεια απο το παιξιμο του που χρησιμοποιουσαν και οι βιρτουοζοι.Ξεπεραστηκε ομως,οπως “επεβαλλε” διαλεκτικα η προοδος της μουσικης,η μελετη της και η εξελιξη της οργανοπαιξιας.Ο Μαρκος εκανε την αρχη σε πολλα απο τα οποια θαυμασαμε αργοτερα με εκεινες τις φουρνιες των δεξιοτεχνων,και οι ιδιοι λεγαν παντου οτι χρωσταν στον Μαρκο αλλα το οτι ξεκινας κατι δεν σημαινει οτι εισαι ο πιο σωστος σε μια π.χ τεχνικη.Αν γινομαι κατανοητος.Δεν διαφωνουμε και καπου η αληθεια ειναι…
Δεν λέω ότι διαφωνούμεούτε είναι το θέμα να ξεκαθαρίσουμε κάποια διαφωνία. Απλά συζητάμε.
Και για να γίνω ίσως κατανοητότερος, το ερώτημά μου δεν αφορά σ’ αυτά που (αυτονόητα και ολοφάνερα νομίζω) προστέθηκαν στην οργανοπαιξία με την εξέλιξή της, αλλά σε αυτά που ξεχάστηκαν και χάθηκαν παράλληλα με αυτή την εξέλιξη και στα οποία υπάρχει επίσης “τεχνική”.
Επομένως, μήπως ήταν κι αυτή η εξέλιξη κάπως μονόπλευρη, ή (πράγμα όχι ακριβώς το ίδιο) μήπως δεν ήταν ολόπλευρη.
Ίσως ήταν άστοχος ο τίτλος που έδωσα. Δεν εννοώ ότι ο Μάρκος έβγαλε πράγματα από κάτι που βρήκε πολύπλοκο. Σήμερα, υπάρχει η τάση να προσθέτονται πράγματα επάνω στο ύφος τού τότε.
Όσον αφορά αυτό που αναφέρεται μετά, ότι ξεπεράστηκε η τεχνική του Μάρκου επειδή διαλεκτικά το επέβαλλε η πρόοδος της μουσικής. Αναμφίβολα εξελίχτηκε η μουσική, αλλά δε νομίζω ότι υπάρχει επιβολή με την έννοια που χρησιμοποιείται για τις κοινωνίες. Επειδή δε γίνεται να ξεπεράστηκε μέσα σε λιγότερο από 30 χρόνια. Απλά βγήκαν και άλλες τεχνικές, άλλο ύφος, άλλα όργανα. Ή ήταν και τα βιώματα διαφορετικά μετά τον πόλεμο και αποτυπώνονταν αλλιώς. Ζήτημα εξέλιξης του λαικού τραγουδιού (με τα θετικά του και τα αρνητικά του). Πολλά άλλα πράγματα επκράτησαν για δεκαετίες, συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον, χωρίς να ξεπεραστεί εντελώς κάτι. Παραγκωνίστηκε φυσικά, επειδή ήταν εξαιρετικά απλό για τη σύγχρονη εποχή των σύγχρονων ηχογραφήσεων και ορχηστρών. Άμα είχε ξεπεραστεί ο Μάρκος και η εποχή του, δεν θα αναβίωνε το ρεμπέτικο (σε προβολή τουλάχιστον, γιατί “πισω από τα φώτα” πάντα υπήρχε, σε παρέες πχ).
Σήμερα, δε νομίζει ότι υπάρχει ζήτημα μη αναγνώρισης δεξιοτεχνίας κάποιου. Όλοι συνεισφέραν. Απλά ίσως ανακύπτουν ζητήματα, ανάλογα με το τι του αρέσει του καθένα να ακούει (ή να παίζει).
.Ναι ηταν σιγουρα συνθετης αλλα αυτο το μεγαλειο του φαινεται στο παιξιμο του σο οτι καθε νοτα του ειναι μια και μια και διηγειται κατι μοναδικα απλα και με με αριστουργηματικο τροπο εχωντας μεσα του αιωνες παραδοσης ,οχι πολλες νοτες , λιγες και συναρπαστικες που σε ξεσηκωνουν ,μπαινουν στην ουσια της υποθεσης ,στην ουσια της ψυχης του ρεμπετικου ολοι οι υπολοιποι θα ελεγα ειμαστε επαγγελματιες χαμενοι στην τεχνικη ο Μαρκος ειναι η ψυχη.
Επισης να πω οτι μεχρι σημερα ο μονος ανθρωπος που καταφερε να πλησιασει αυτο το παιξιμο του Μαρκου σε ολο του το φασμα για μενα υπηρξε μονο ο ανεπαναληπτος Νικος Βραχνας και κανενας αλλος.
O Mάρκος ήταν και μουσικοσυνθέτης και μπουζουκτσης και στιχουργός και τραγουδιστής,όλα μαζύ ένα πράγμα.
Ποιός άλλος συνταίριασε στό ίδιο επίπεδο όλες αυτές τις ιδιότητες;Από κεί και πέρα όλοι μικροί και μεγάλοι βάζουν
στην ερμηνεία τους αίσθημα,ψυχή.Πόσοι όμως είχαν και έχουν μέσα τους ένα χτικιό τύπου Ζιγκοάλα να τους
τυραννάει εφ’όρου ζωής και να ζητάει γιατριά και εκτόνωση;
Για τον λόγο που θεωρώ τον δάσκαλο που μαθαίνει γραφή και ανάγνωση ότι επιτελεί σπουδαιότερο έργο από τον καθηγητή του γυμνασίου και ακόμα πιό πολύ από τον καθηγητή πανεπιστημίου γιαυτό η προσφορά του Μάρκου στο λαικό τραγούδι είναι μοναδική και από αυτόν ξεκίνησαν όλα και όλοι συνθέτες ,βιρτουόζοι παίχτες κλπ,.Είναι λάθος να συγκρίνεται το παίξιμό του η και ο τρόπος που τραγουδούσε ,’
Κατά κύριο λόγο οι εκπρόσωποι της «γενιάς του 30» (Μάρκος, Δελιάς, Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου, Χατζηχρήστος, Μπαγιαντέρας) ήταν όλα αυτά. Αυτοί που είναι γνωστοί για ένα μόνο χαρακτηριστικό είναι μάλλον μειοψηφία (π.χ. ο Ρούκουνας, ο Στράτος και ο Κάβουρας είναι περισσότερο γνωστοί ως τραγουδιστές και βέβαια οι γυναικείες φωνές). Ακόμη κι ο Στελλάκης, μπορεί να ξεχώρισε ως τραγουδιστής αλλά είχε και λίγο από τα άλλα. Αλλά και οι μεταγενέστεροι (Χιώτης, Ζαμπέτας, Τζουανάκος, Μητσάκης) συνέχισαν σε αυτό το στυλ. Και ο Μπιθικώστης έτσι ξεκίνησε πριν αφοσιωθεί κυρίως στο τραγούδι. Τα πράγματα άλλαξαν μετά το 55-60 όπου διαχωρίστηκαν οι ρόλοι με χαρακτηρισικό ορόσημο τον Καζαντζίδη, τους δεξιοτέχνες οργανοπαίκτες και τους σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα συνθέτες και στιχουργούς.
Φίλε koutroufi δεν διαφωνώ με τα γραφόμενα σου.Ομως εγώ έγραψα για ιδανικό συνταίριασμα
αυτών των τεσσάρων ιδιοτήτων από το Μάρκο,τουλάχιστον στα περισσότερα τραγούδια του.
Προφανώς ειναι προσωπική μου άποψη.Οσον αφορά τον μέγα Τσιτσάνη,χρησιμοποίησε συχνά
στίχους άλλων π.χ. του Μάνεση.Για την φωνή του τί να πείς…Ακουσα τό σιγόντο που κάνει στην
πρώτη εκτέλεση του’μάγκας βγήκε για σιργιάνι’ και…ανατρίχιασα
πέφτει αναγκαστικά στο σιγόντο γιατί η τονική του έκταση δεν το επιτρέπει . Και φυσικά το λέει υπέροχα!
Ο Τσιτσάνης σαν εκτελεστής παίζει στο συγκεκριμένο τραγούδι του Καλδάρα όπως και σε πολλά του Μάρκου, τα καλύτερα κατά τη γνώμη μου…
Δεν ξέρω αν πρόκειται γι αυτό το πλάνο (μιας και η περιγραφή δεν ταιριάζει),
πάντως παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Μανώλη Ρασούλη,
“Εδώ είναι του Ρασούλη”: (μιλάει για το Μάρκο)
Κι εκείνο πια το πλάνο στου Δαλιανίδη τη ταινία οπου -καθως παίζει μια
ορχήστρα για να χορέψει η Καραγιάννη- ο πατριάρχης κάθεται στη δεύτερη
σειρά κάνει οτι παίζει για να πάρει ενα μεροκάματο!
Η εικόνα μιλάει από μόνη της.
Οι δύο μεγάλοι ρεμπέτες κάνουν τους κομπάρσους για το μεροκάματο,
στην ταινία του Δαλιανίδη, “Νόμος 4000” του 1962.
Ο μεγάλος Στράτος γρατζουνάει όρθιος μπαγλαμά με το βλέμμα του να πλανιέται…
Ο πατριάρχης του ρεμπέτικου, κοιτάει εκνευρισμένος την τραγουδίστρια, το μπουζούκι του, τη κάμερα…
Και κάπως έτσι έφυγε η εποχή του ρεμπέτικου και οι μεγάλοι άντρες που το υπηρετούσαν.
Το απόσπασμα που δημοσιεύει ο Τηλέμαχος έχει ξαναδημοσιευτεί και προκάλεσε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση. Οι δύο νέες δημοσιεύσεις συγχωνεύτηκαν με το αρχικό θέμα.
Σχετικά με τον Μάρκο, τον θεωρώ ίσως τον κορυφαίο συνθέτη. Τα τραγούδια του είναι τόσο λιτά και απλά, αφού δεν έχουν 1000 νότες/sec, αλλά (κατά την γνώμη μου πάντα) περιέχουνε πολλά μπερδέματα δρόμων και αλλοιώσεις, που με 5 νότες κάνει το πιο μελωδικό άσμα.
Το ποσο δεξιοτεχνης ειναι καποιος στο οργανο, δεν σημαινει απαραιτητα οτι στη συνθεση θα ειναι και “φλυαρος”. Το θεμα ειναι περισσοτερο το υφος που χαρακτηριζει τη συνθεση, να το ακους και να λες “αυτο ειναι Χ”.
Νομιζω αποδειξη για τα παραπανω -περαν του Μαρκου ο οποιος αποτελει και την αφορμη της κουβεντας- ειναι ο Γιοβαν Τσαους. Ο ανθρωπος ηταν ισως ο μεγαλυτερος δεξιοτεχνης της εποχης του, κατι που αναγνωριζοταν και απο το συναφι (ειναι γνωστες οι αφηγησεις) αλλα και αντικειμενικα, για να εχει παιξει προσωπικα για τον ιδιο το σουλτανο και το χαρεμι του, ε δε μπορει να ηταν απλα μετριος. Χωρια που επαιζε και πολλα οργανα, ενω το μπουζουκι του με τα μορια απαιτει υψηλη τεχνικη για να παιχτει (και παλι εινια γνωστες οι αφηγησεις). Τα τραγουδια του ομως, οι συνθεσεις του, δεν ειναι τοσο πολυ φορτωμενες οσο εχουμε συνηθισει απο μεταγενεστερους μεγαλους μπουζουκτσηδες. Νομιζω ειναι θεμα αισθητικης αλλα και κοινου. Δε νομιζω οτι ο μεσος θαμωνας ενος τεκε, ή ενος κεντρου σαν τη μαντρα που επαιζε η τετραδα, πηγαινε εκει για να ακουσει 1000 πενιες/δευτερολεπτο ή επιδειξεις τεχνικης καταρτισης (οπως αργοτερα που πηγαιναν να δουν το Χιωτη), μαλλον κατι τετοιο θα τους ξενιζε και δε θα αρεσε ουτε και θα ταιριαζε με το χωρο. Οι Μικρασιατες δεξιοτεχνες αποτελουν μια παραδοξοτητα στο παραπανω, αλλα η εξηγηση ειναι εξισου απλη. Αρκετοι απο αυτους ηταν ηδη επαγγελματιες μουσικοι οταν ηρθαν στην Ελλαδα. Ειχαν σπουδασει μουσικη, ειχαν εντρυφησει στην παραδοση, ειχαν επαφες με παρα πολλα μουσικα στυλ και δεξιοτεχνες διαφορων εθνικοτητων κ παραδοσεων, ειχαν τις εστουδιαντινες, και γενικα ολες τις ευκαιριες και τις ανεσεις που προσεφερε η ευμαρεια κεντρων οπως η Σμυρνη ή η Πολη. Αυτοι και τα παιδια τους, απο αυτην την κατασταση βρεθηκαν στην προσφυγια, τη φτωχεια και ολα τα δεινα στον Πειραια της εποχης. Σαφως και η θεματολογια ηταν αλλη για τις νεες δημιουργιες, και το στυλ ισως, αλλα οταν πηγαινες να ακουσεις μικρασιατικη μουσικη με σαντουροβιολια, ουτια κλπ στο παραδοσιακο ρεπερτοριο, εκει οι μουσικοι εκτελουσαν οπως ηξεραν και οπως επρεπε. Ας μην ξεχναμε οτι ενας απο τους λογους που η σμυρνεικη σχολη εσβησε ηταν η δυσκολια αυτων των οργανων.
Αυτα περι δεξιοτεχνιας, υφους κλπ. Τωρα το αν ο Τσιτσανης ηταν καλυτερος μπουζουκτσης απο το Μαρκο, δεν ξερω να το απαντησω.