Ελληνικό ντοκιμαντέρ παραγωγής 2023, διάρκειας 109΄.
Μέσα από την καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή του Λαϊκοί βάρδοι, ο Πάνος Γεραμάνης παρουσιάζει τους σπουδαιότερους και συχνά ξεχασμένους ήρωες του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού. Ένα παλίμψηστο της μουσικής λαϊκής μας παράδοσης, το οποίο συνοδεύεται από τις παιδικές του αναμνήσεις και τα πρώτα χρόνια της πορείας του στις εφημερίδες και στο ραδιόφωνο.
Βρε, για κοίτα! Απ’ ό,τι ξέρω εγώ, η λέξη αυτή χρησιμοποιείται για γραφές πάνω σε πήλινη πλάκα, η οποία επαναχρησιμοποιούνταν. Όχι σε πάπυρο ή περγαμηνή.
Παλίμψηστο σημαίνει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, κάτι που γράφεται πάνω σε κάτι άλλο που ήταν προηγουμένως γραμμένο. (Παλιά που τα υλικά γραφής ήταν πανάκριβα, έξυναν τις χρησιμοπιημένες περγαμηνές, τις ξαναχρησιμοποιούσαν, και οι τεχνολογίες που μπορούν να αποκαταστήσουν τη σβησμένη πρώτη γραφή αποκαλύπτουν, ενίοτε, άγνωστα αρχαία κείμενα.)
Πρέπει να εννοεί ότι η εκπομπή ξαναπρόβαλε μουσικούς που είχαν ξεχαστεί επειδή άλλοι, πιο προβεβλημένοι, τους επισκίασαν.
«Παλίμψηστο» σημαίνει να πάρω μια πλάκα πήλινη, ψημένη βεβαίως, και να την ξαναψήσω. Ε, δεν κερδίζω τίποτα απολύτως αν ξαναψήσω μια ήδη ψημένη πήλινη πλάκα! Το πολύ πολύ, να σπάσει απ’ την υπερβολική θέρμανση. Οπότε, πώς κατάφερε η λέξη, που αρχικά χρησιμοποιήθηκε για πήλινες πλάκες γραφής, να περάσει και σε περγαμηνές / παπύρους;
Το παλίμψηστον δεν σχετίζεται με “ψήσιμο σε πήλινες πλάκες”…
Πάλιν +ψηστός, όπου “ψηστός” σημαίνει αυτό που τρίφτηκε/σπογγίσθηκε/ ξύστηκε,
παραγόμενο εκ του ψώ: ψαύω ελαφρώς, τρίβω, αποσπογγίζω, ομαλύνω.
Οπότε παλίμψηστα ήσαν τα εκ παπύρων και περγαμηνών χειρόγραφα, των οποίων απεξέσθη το περιεχόμενο για να γραφεί κάτι νέο στη θέση του.
Στην περίπτωση που συζητάμε (“παλίμψηστο της μουσικής λαϊκής παράδοσης”) υποθέτω μας επικουρεί το υπ’ αριθ. 2 ερμήνευμα του Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών:
παλίμψηστος , η, ο πα-λίμ-ψη-στος επίθ. 1. ΦΙΛΟΛ. για αρχαίο χειρόγραφο (παπύρου ή περγαμηνής) του οποίου το αρχικό κείμενο αποξέσθηκε ή σβήστηκε, για να γραφτεί πάνω του άλλο κείμενο: ~ος: κώδικας/χάρτης.|| (ως ουσ.) Το ~ο.2. (σπάν.-μτφ.) καθετί που έχει υποστεί αλλαγές, αλλά διατηρεί ίχνη της προηγούμενης κατάστασης, μορφής του: ~η: πόλη. [< 1: μτγν. παλίμψηστος, γαλλ. palimpseste, αγγλ. palimpsest]
Ευχαριστούμε πολύ κύριε Σπύρο, εξαιρετικό ντοκιμαντέρ!
ΥΓ. Και διαβάζουμε στο τελευταίο πλάνο της ταινίας ότι γίνεται προσπάθεια “αποκατάστασης του συνολικού έργου της ιστορικής αυτής εκπομπής”, καθώς “κάποιες εκπομπές σβήστηκαν αλλά ευτυχώς δεν χάθηκαν…κάποιοι ακροατές τις ηχογράφησαν…”
