Μια λάφτα (όπως θα λέγαμε σήμερα ένα τέτοιο όργανο, τέτοια όργανα θα λέγονταν απλώς «λαούτα» τον 19ο αι.) του 1853, κατασκευής του άγνωστου σε εμένα Νικόλα Μιχαήλ ή Μιχαήλ Νικόλα. Νομίζω ότι θα πρέπει είτε ο κατασκευαστής να είχε υπόψιν το «λαούτο» και το αμιλλάτε, είτε η κατασκευή να είναι πρόγονος του λαούτου, αν υποθέσουμε πως υπήρξαν πειραματισμοί που κατέληξαν στο λαούτο, μάλλον το πρώτο εφόσον τα παλιότερα «λαούτα» που γνωρίζουμε είναι του 1860 εάν δεν απατώμαι.
2 «Μου αρέσει»
μια ιστορική αναδρομή
" Η Ιστορία του Λαγούτου και η Προελευσή του - Θρασύβουλος Θεμ. Τσουχλαράκης"
το βρίσκουμε στην ιστοσελίδα του οργανοποιού Αντώνη Βερικάκη.
Από την αρχή μέχρι κάποιο σημείο φαίνεται απλώς ερασιτεχνικά γραμμένο, με κάποια λάθη αλλά και με κάποια σωστά. Καταλήγει όμως σε πλήρες παραλήρημα.
Η λογική ότι η Κρήτη είναι ένας αυτόνομος κόσμος, ανεξάρτητος από την υπόλοιπη Ελλάδα, και ότι αν τυχόν εντοπίζονται κοινά σημεία στον πολιτισμό της Κρήτης με κάποιον άλλο πολιτισμό (εν προκειμένω τον μεσοποταμιακό) δεν έχουμε παρά να ψάξουμε πότε αυτοί οι δύο ήρθαν σε άμεση επαφή (το 3000 π.χ.!!) είναι λίγο πολύ η ίδια που έχουμε δει, σχετικά με τους χορούς της Κρήτης, και στον Γιάννη Θεμ. Τσουχλαράκη - φαντάζομαι αδερφό του Θρασύβουλου.
Όντως το πρωί έλεγε «under maintenance» αλλά τώρα πάλι λειτουργεί κανονικά.
Αν ήταν να το πούμε είτε λάφτα είτε λαούτο (με την έννοια του ελληνικού λαούτου), λαούτο θα το έλεγα. Το μόνο στοιχείο που υπάρχει εδώ και στη λάφτα αλλά όχι στο λαούτο είναι η κεφαλή σε στιλ ουτιού, αλλά αυτό φαντάζομαι ότι θα υπήρχε σε όλα αυτά τα όργανα πριν εφευρεθούν τα σύγχρονα κλειδιά και προσαρμοστούν αντίστοιχα οι κεφαλές.
Το ηχείο, σχεδόν τρίγωνο, δεν ταυτίζεται ούτε με της λάφτας ούτε με του λαούτου, αλλά πιο πολύ λαούτο μού θυμίζει.
Μπερντέδες δεν κοιτάμε, αυτοί δεν είναι σταθερό στοιχείο.
Η μονή χορδή (7 σύνολο: λογικά τρεις διπλές και η μπάσα μονή), χμμμ… δεν ξέρω.
Έχει κι αυτή τη φωτογραφία (κλικ για μεγαλύτερη):
Είναι και οι εντέρινες χορδές. Και σε όργανα από Πόλη 19ου αιώνα που βρίσκονται ονλάιν από μουσεία βλέπει κανείς σχέδια διαφορετικά από την σημερινή «λάφτα», όπως και πετσί, και κολάντζα, ακόμα και κεφάλι πουλιού στο κεφαλάρι. Κάποια τέτοια όργανα έχουν καταχωρηθεί ως «λαούτα», που σημαίνει ότι αποκτήθηκαν από Έλληνες Πολίτες που βέβαια το «πολίτικο» λαούτο το έλεγαν απλά «λαούτο».
Δια του λόγου το αληθές
https://minim.ac.uk/index.php/explore/?instrument=2532
Εδώ ο μάστορας έκανε και κυματιστές ντούγιες.
1 «Μου αρέσει»
Θα μπορούσαν να μην είναι τόσο φειδωλοί στις φωτογραφίες όμως…
Άραγε θα μπορούσαμε να υποθέσουμε κάποιον συγκεκριμένο οργανολογικό τύπο από τον οποίο να προέκυψαν τόσο το πολίτικο όσο και το ελληνικό λαούτο, με σταδιακή απομάκρυνση χωρίς να είναι εξαρχής ξεχωριστά; Για πολλά ζητήματα απ’ όσα βλέπουμε με το μάτι (κεφαλή, κλειδιά, υλικό χορδών, κατανομή μονών-διπλών, διάταξη μπερντέδων κ.ά.) μπορώ να φανταστώ τις διαφοροποιήσεις να δημιουργούνται λίγο λίγο λόγω επορροών, που ήταν άλλες στην Πόλη και άλλες παραδώ. Δεν ξέρω όμως κατά πόσον υπάρχουν αόρατες διαφορές, από αυτές που αφορούν τους οργανοποιούς, που να είναι πιο θεμελιώδεις.
Είναι και το κούρδισμα: στο λαούτο είναι παλίνδρομο (re-entrant, δηλαδή όχι από την πιο ψηλή στην πιο μπάσα κατά σειρά θέσεως αλλά ανεβοκατεβαίνοντας), στη λάφτα είναι στη σειρά, κι αυτό εξαρτάται απολύτως από το είδος των χορδών. Όσα εναλλακτικά ντουζένια κι αν υπάρχουν και στα δύο όργανα, ή όσα κι αν επινοήσει κανείς, λίγο κοινό πεδίο θα βρεθεί. Κούρδισμα σαν της λάφτας αλλά παλίνδρομο δε θα είχε νόημα (δύο όμοια Λα και δύο όμοια Ρε). Σαν του λαούτου αλλά ίσιο υπάρχει, των μαντολινοειδών και των βιολοειδών.
Θα μπορούσε ίσως και η διαφορά λάφτας-λαούτου να είναι παλαιότερη από την «λάφτα» και το «λαούτο». Δηλαδή παλιότερα το λαούτο για έναν «έντεχνο» να ήταν ένα τετράχορδο όργανο όπου η τετραχορδία δίνει όση έκταση θες χωρίς να τρέχεις κάτω από την οκτάβα καθώς και έξτρα συνοδευτικές δυνατότητες σε ποικιλία καμπάνας, ενώ για έναν λαϊκό (ή δημοτικό μάλλον) να ήταν ένας έξτρα μεγάλος ταμπουράς για μελωδία στο καντίνι, όπου θες τα καλαμάκια, και για αυτό βλέπουμε καλαμάκια στον γνωστό πίνακα του Le Blanc με την ζυγιά λαούτο-ταμπουράς, όπου οι εικονιζόμενοι δεν φαίνονται τίποτα ιντζεσάζ τύποι.
1 «Μου αρέσει»
Τέτοιο λαούτο βλέπουμε στη βουβή ιταλική κινηματογραφική ταινεία για τα Δωδεκάνησα, του 192?
1 «Μου αρέσει»
Μα αυτά υπάρχουν παράλληλα σε διαφορετικές δημοτικές παραδόσεις, π.χ. Ζώτος για «τετραχορδία», Παπαϊωάννου για καντίνι
Νομίζω ότι του Ζώτου ήταν εντελώς προσωπικό το παίξιμο. Από την άποψη του πώς χρησιμοποιεί το όργανο, δεν πατάει σε καμία συγκεκριμένη δημοτική παράδοση.
Γύρω στο 20’'.
Ο Ανωγειανάκης έχει ένα με στριφτάρια, αλλά η κεφαλή είναι ίσια.
Υπάρχει κι απ’ τη Ρόδο μία πολύ γνωστή φωτογραφία με μουσικούς, και νομίζω ότι το λαούτο είναι έτσι, με κεφαλή ουτιού. Δεν ξέρω αν σχετίζεται με την ταινία (ή αν δε σχετίζεται μεν αλλά είναι το ίδιο λαούτο).
Άλλη μια λάφτα ελληνικού ενδιαφέροντος
Recherche)))
Σύμφωνα με την περιγραφή στα γερμανικά, σχετίζεται με κάποιον Δημήτρη, κάποιον μάλλον Εβραίο Μοσέ Βεντούρα, το έτος 1856, και πιθανόν και με την ημερομηνία 27/5:
Gehört dem europäischen Typ der Kurzhalslaute an. Laut Vermerk wurde die Laute von einem Dimitri am 27. Mai 1856 für Mozes Venturas fertiggestellt. Sie besitzt Einlegearbeiten aus Elfenbein und Schildplatt. Von den vier Darmsaiten sind drei doppelchörig gespannt, auf dem Saitenhals befinden sich 11 durch Umwickelungen angedeutete Bünde. Beschreibung von Prof. Arthur Simon aus: Kunst der Welt in den Berliner Museen, Staatl. Museen, Preußischer Kulturbesitz, Museum für Völkerkunde, Band 2, S. 116, Abb. 41 b.); Verlag Belser AG 1980
1 «Μου αρέσει»
αυτο ειναι οντως λαουτο, δεν εχει μορια οπως η λαφτα. ο μαστορης βρισκεται κλασικα στο 5ο μπερντε για το κουρδισμα, και το πιασιμο που κανει και οπως παιζει, ειναι κλασικο λαουτο που τεμπαρει, και στις αλλες φωτο παλι, τα λαουτα δεν εχουν μορια οπως η λαφτα που ξερουμε. ισως καπου τοτε να εγινε ο διαχωρισμος σε δυο διαφορετικα οργανα που εξυπηρετουσαν πλεον αλλες αναγκες.
Κανένα ελληνικό όργανο λαϊκής χρήσεως δεν έχει μπερντέδες/τάστα με μόρια. Βασικά θα έλεγα κανένα όργανο λαϊκής χρήσεως ούτως ή άλλως (όχι μόνο ελληνικό), τουλάχιστον στα μέρη μας, αν τα σάζια δεν είχαν μερικά περίπου-τεταρτοτόνια. Αλλά κι αυτά, μέχρις εκεί φτάνουν, τίποτε λεπτότερο. Και τέλος πάντων είναι χοντρό αυτό το διάστημα, δεν είναι σαν μερικά της λάφτας.
Τα μόρια μπορεί οι τραγουδιστές και οι άταστοι (βιολιτζήδες κλπ.) να τα αποδίδουν σωστά από εμπειρία, αλλά το να τα σημαδέψεις με μπερντέ είναι δείγμα αναλυτικής, άρα λόγιας, σκέψης.
Δεν υπάρχει κι εκείνη η γνωστή γκραβούρα μ’ έναν βρακοφόρο που κάθεται χάμω και παίζει λάφτα χωρίς μόρια; (Αν και βέβαια αυτό μπορεί να είναι και ιδέα του περιηγητή που έκανε την εικόνα…)
Κι εκεί επίσης με 7 χορδές.
Κι άλλο ένα αρχαίο βίντεο, Ρόδος 1927. Κατά την επίσκεψη του Ιταλού διοικητή της Δωδεκανήσου στον Αρχάγγελο, στην αυθορμήτως ενθουσιώδη υποδοχή εκ μέρους του λαού συμμετέχουν και όργανα, κλαρίνο - δύο βιολιά - λαούτο. Το λαούτο φαίνεται για ένα κρίσιμο δευτερόλεπτο, και νομίζω πως είναι πάλι με τέτοια κεφαλή.
(Να θυμίζω ότι το προηγούμενο παρόμοιο βίντεο έδειχνε άλλα χωριά, Κρητηνία και Έμπωνα. Το κλαρίνο, κλασικό όργανο της Ρόδου, παίζεται ακόμη.)