Μια νεα προσπάθεια και αναφορά στο θέμα
" ποιοί έπαιζαν μπουζούκι πριν τον Μάρκο"
Το μπουζούκι, όργανο κατ’ εξοχήν μονήρες, που απαιτεί μεγάλη ικανότητα, ανέδειξε κατά καιρούς δεξιοτέχνες που απέκτησαν ξεχωριστή φήμη, τοπική ή και πανελλήνια. Εδώ πρέπει να τονίσω ότι η έκταση της φήμης δεν ήταν, όπως και δεν είναι, ανάλογη τόσο της ικανότητα, αλλά του μέσου που την διαδίδει και των επιμέρους κοινωνικών συνθηκών.
βιογραφικά στοιχεία του αρθρογράφου.
Ωραία.
Δεν είναι κανό που συγκεντρώνει και μας παρουσιάζει μερικά στοιχεία, παρόλο που δεν είναι ο πρώτος που τα εντόπισε. Δεν έχει βέβαια και πολλά να αποκαλύψει σε όποιον έχει διαβάσει το «Από τον ταμπουρά στο μπουζούκι», απ’ όσο θυμάμαι (έχω καιρό να ξαναδώ την α’ έκδοση και δεν έχω πάρει τη β’).
Λίγο όμως διαφωνώ με την οπτική: πριν από τον Βαμβακάρη υπήρξαν μπουζουξήδες που για χ-ψ λόγους δεν το 'φερε η μοίρα να γίνουν γνωστοί, αλλά ωστόσο σώθηκαν κάποια ονόματα και ίσως μια-δυο υποτυπώδεις πληροφορίες, μερικές από τις οποίες μάς μεταφέρει το άρθρο. Δεν είναι όμως εκεί το ζήτημα. Καλά είναι και τα ονόματα, καλές και οι γενεαλογίες (ο Μπάτης έμαθε από τον τάδε που έμαθε από τον δείνα), αλλά η ουσία είναι να κατανοήσουμε ποια ήταν η παράδοση του μπουζουκιού, η διάδοση και η χρήση του, πριν την εποχή όπου γίνεται μόδα. Τουλάχιστον αυτή την προσδοκία δημιουργεί η εικόνα με τον φουστανελλά!
Τα συγκεκριμένα ονόματα αυτό σκιαγραφούν. Εκεί είναι που κυρίως μπορούν να μας φωτίσουν, κι όχι στο να συλλέξουμε μισοχαμένες πληροφορίες για τον καθένα ξεχωριστά. Η εστίαση σε άτομα μάς απομακρύνει από την κατανόηση του πλαισίου, θεωρώ.
Συμπίλημα κοινών τόπων το εν λόγω δημοσιογραφικό κείμενο, κατά τη γνώμη μου.
«καλλιφωνότατοι μπουζουκτσήδες».
Υπάρχει μόνο ένα διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη για έναν μπουζουξή, όπως και η επισήμανση του Δημήτρη Καμπούρογλου πως στην Αθήνα υπήρχαν «καλλιφωνότατοι μπουζουκτσήδες».
*1.*Αναγνώστης Μάθεσης, καπετάνιος στην εποχή του Όθωνα,
2.“Τριφυλιακόν Ημερολόγιον”. Σ’ αυτό κατονομάζεται ο δεξιοτέχνης Λυκούργος Τζανέας από τους Γαργαλιάνους
3.Ο Μάρκος Βαμβακάρης αναφέρεται σε συμπατριώτες του μπουζουξήδες: «Από τη Σύρα ακόμα, πιτσιρίκος, άκουσα πολλούς παλαιούς μπουζουξήδες. Τον Μανωλάκη τον Τρεισήμιση απ’ την Απάνω Χώρα, τον Στραβογιώργη τον Αόμματο, τον Μαούτσο, τον Αντρικάκη, τους κουρείς Βαφέα και Καραγιάννη και τον Παγκαλάκη, ο οποίος έπαιζε άριστον τζουρά. Αυτοί όλοι είναι Συριανοί».
«… Στη Σύρα, που ήμουνα μικρός 10-12 χρόνων, ο πατέρας μου απόκτησε έναν φίλο, αυτόν τον Νίκο τον Αϊβαλιώτη, ο οποίος έπαιζε μπουζούκι… Λίγο πριν πάω στρατιώτης, το 1924 ή αρχή του 25, άκουσα κατά τύχη τον μπάρμπα Νίκο, τον Αϊβαλιώτη, να παίζει το μπουζούκι του, το οποίο τόσο πολύ μου άρεσε, ώστε έκανα όρκο ότι αν δεν μάθω μπουζούκι θα κόψω τα χέρια μου…».
Στον Πειραιά εγκατεστημένος ο Μαρκος θυμάται και αναφέρεται σε κάποιους δεξιοτέχνες της εποχής (δεκαετία του ’20). «Ερχόντουσαν εκείνο τον καιρό διάφοροι μπουζουξήδες παλαιοί, ο Γιάννης ο Γυαλιάς, κάποιος Αλεκάκι, το πιο καλό μπουζούκι εκείνου του καιρού, όμως όχι εμένα να με φτάσει, ο Μπογιατζής και άλλοι πολλοί. Κάποιος Αποστολής Ζουμαρίτης, πολύ καλό μπουζούκι, αλλά πολύ κακός άνθρωπος… και κάποιος άλλος από την Αθήνα, ονόματι Μανέτας κι ένας τυπογράφος Γεώργιος Σκούρτης. Όλοι αυτοί καλά μπουζούκια εκείνου του καιρού».
4.ο Νίκος Μάθεσης θυμάται.
« δεν υπήρχανε τότες μπουζουξήδες επαγγελματίες. Ο Μιμικός έπαιζε, ο Μπογιατζής ο Μιμικός, που είχε χρόνια τεκέ στον Πειραιά. Ο Τσίμπλης έπαιζε, ο Γυαλιάς, ο Παράκιας, ο Γαβρήλος. Αυτός ο Γαβρήλος ήταν θείος του Μπάτη κι έπαιζε ταξίμια, που σου ’βγαζε την καρδιά. Ο Γαβρήλος έμαθε μπουζούκι τον Σκριβάνο και τους άλλους. Αυτός έμαθε μπαγλαμά τον Μπάτη… Εκτός απ’ αυτούς έπαιζε κι ο πατέρας του Κερομύτη, ο Χαρίλαος. Αρχοντόμαγκας… Απ’ τους πρώτους ήτανε κι ο Στεφανάκης ο Σπιτάμπελος… Σ’ άλλες περιοχές έπαιζαν οι άλλοι, που τους γνώριζα, ο Σκούρτης, ο Ασημαρήτης, ο Ρεγγίνας»
*5.*ο Μιχάλης Γενίτσαρης δίνει κι αυτός κάποια ονόματα:
«Στο χοροδιδασκαλείο του Μπάτη, λοιπόν, ερχόταν όλο το σινάφι. Ο Μάρκος Βαμβακάρης… ένας Μήτσος Καρυδάκιας, που έπαιζε κι αυτός μπουζούκι… Ένας Σημαρίτης ερχόταν, ο Σκούρτης ερχόταν ο τυπογράφος, ένας Σταύρος που ήταν μηχανικός στα ψυγεία, ο οποίος αυτός έπαιζε και το καλύτερο μπουζούκι απ’ όλους. Ερχόταν ο Γιάννης ο Γυαλιάς, ο Ηλίας Καμπανάος, ο περίφημος νταής Γιώργος Σκριβάνος, ο αδελφός του ο Νίκος κι ένας μπάρμπα-Νώντας από την Αθήνα. Αυτοί παίζανε όλοι μπουζούκι, ήταν οι πρώτοι πριν βγει μπουζουξής στη δουλειά, επαγγελματίας».
6. Ο Γιάννης Παπαϊωάννου θυμάται κάποιους μπουζουξήδες του Πειραιά: «Στον Πειραιά έπαιζε ο Σκριβάνος, ήταν νταής, αλλά καλό παιδί, ο Σκούρτης ο τυπογράφος, ο πατέρας του συναδέλφου μας του Κερομύτη, ο Χαρίλαος και κάτι λίγοι ακόμα. Τότες, εκείνα τα χρόνια, κατέβαιναν στις Τζιτζιφιές δυο γεροντάκια και έπαιζαν μπουζούκι. Ο ένας ήταν ο Θανάσης, λιγάκι ανισόρροπος. Τρελός αλλά το παίξιμό του τρέλαινε εμένα! Έπαιζε πολύ καλά, ήταν γλυκός, όλο διωνίες και καλά πιασίματα. Ο άλλος από τους δύο γέρους λεγότανε Ασημαρήτης».
7. Ο Στέλιος Κερομύτης, σ’ ένα σύντομο σημείωμά του με τίτλο “Ιστορία Μπουζουκιού” γράφει: «Το μπουζούκι το εγνώρισα το 1916 σε ηλικία 8 ετών, διότι έπαιζε ο πατέρας μου ως ερασιτέχνης… Ο πατέρας μου τυγχάνει να έχει μια ταβέρνα και από την ταβέρνα αυτήν παρέλασαν οι μπουζουκτσήδες που θα σας ονομάσω. Ο πρώτος που γνώρισα λεγόμενος Ζυμαρίτης, ο δεύτερος ο Μανέτης, ο Ρεγγίνας, ο Μιμικός ο Μπογιατζής και ο Χαρίλαος, αυτοί ήταν οι μπουζουκτσήδες της εποχής εκείνης που ’παιζαν κάπως συστηματικά».
ΥΓ
συγκέντρωσα εδω τα ονόματα που αναφέρθηκαν σε διάφορες περιπτώσεις.
Αντι να βάζουν τους φοιτητές, να ασχολούνται με ( συνηθως διφορούμενες) έννοιες, ας ξεκινήσει ενα τμημα πανεπιστημίου η ΤΕΙ με τις βιογραφίες αυτων των σημαντικών ερασιτεχνών μουσικών, που εβαλαν τα θεμέλια.
Δεν τελειώνει αυτο σε 3-5 χρόνια, ισως χρειαστούν 20-30.
LETS DO IT 
Δεν μπόρεσα να βρω στοιχεία για την παραπάνω φωτό, αλλά θα πρέπει να είναι ίδιος ζωγράφος (και ίδιο μοντέλο) με αυτήν εδώ
Θα μπορούσε τούτος (και όχι ο Ζουριδάκης) να είναι ο <<Σταύρος Τζουράς>>;
για μπαγλαμα με 7 ταστα μας παει…
Για άτομα γεννημένα κάπου στα μέσα του 19ου αιώνα, ερασιτέχνες μουσικούς (άρα όχι διάσημους), και επιπλέον χωρίς καν ονόματα αλλά μόνο με παρατσούκλια οι περισσότεροι, η πληροφορία που πιστεύω ότι θα μπορούσε να συγκεντρωθεί είναι δυσανάλογα μικρή σε σχέση με τον κόπο που θα χρειαστεί.
Άσε που δεν ξέρω και πόσ χρήσιμη θα ήταν: έστω πως βρίσκεται ότι ο Τρεισήμισης κανονικά λεγόταν Τάδε, γεννήθηκε Τότε, και ήταν κατά κύριο λόγο αγρότης ή οτιδήποτε, καλός μειλίχιος άνθρωπος με εξαιρετικό όνομα και υπόληψη σ’ όλο το νησί (ή αντίθετα ρεμάλι, καβγατζής και μεθύστακας). Ε, και λοιπόν;
Επαναλαμβάνω από παλιότερο σχόλιό μου:
Μπορεί και να είναι κάτι σαν ικιτέλι, με μπερντέδες.
ΥΓ Ή αν όχι “ικιτέλι” , όπως΄τέλος πάντων λέγεται ο ταμπουράς αυτού του μεγέθους.
Μάλλον όμως μπαγλαμάς με λίγα τάστα (που θα μπορούσαν εύκολα να είναι και μπερντέδες αν ο φουστανελάς ήταν στην επαρχία) αν θεωρήσουμε ότι χορδές και στριφτάρια αντιγράφουν αυτό που έβλεπε ο σκιτσογράφος και δεν προέκυψαν τυχαία γεμίζοντας το χώρο, αλλά και από την στάση (και ο μουσικός είναι εικονισμένος να παίζει, όχι να ποζάρει όπως οι Χιώτης και Παπαϊωάννου στη φωτό με ντο ματζόρε και ρε μινόρε), αυτά τα δίχορδα όσο μπορώ να καταλάβω έχουν μια λογική ραστ στην 4η του καντινιού και η δεύτερη στο ίσο. Επίσης το δεξί στην πρώτη εικόνα θυμίζει Ramazan Güngör (στη δεύτερη θα μπορούσε να παίζει και με πένα). Γύρω στο 1:40
τριχορδο κραταει εδω, με καραντουζενι κουρδισμα, κατα εμας, και 14 ταστα-μπερντεδες. παραλειπει το 6 ομως, οπως στα δικα μας μπαγλαμαδακια με τα 7 ταστα. εκτος κι αν του κοπηκε, διοτι βλεπω ενα μικρο σημαδι εκει. η το εβγαλε σκοπιμα. κι οπως ελεγε και ο μαρκος… παλια ο μπαγλαμας επαιζε με το νυχι. δλδ, με το δαχτυλο, χωρις πενα.
Ο τύπος πάντως πρέπει να ήτανε φοβερή περίπτωση παραδοσιακού μουσικού που φτιάχνει μόνος τα όργανά του. Εδώ σκαρώνει ένα ξυπόλυτος στα πριονίδια και διαμορφώνει το μάνικο με τζάμι και… σκεπάρνι, καταδεχόμενος να βάλει λίγη ράσπα ή λίμα στην ένωση
Ο Ραμαζάν; Βέεεβαια, εμβληματική μορφή. Νομίζω ότι κι εδώ στο φόρουμ είχε γίνει της μόδας έναν καιρό παλιότερα.
Και σκέψου ότι το σκάφος το έχει ήδη κουφώσει, δεν είδαμε πώς. Σε άλλο ανάλογο βίντεο που είχα δει με (Έλληνες?) λυράρηδες, το «φωλιάζουν» σ’ ένα τσουβάλι με άμμο για να το σκάψουν με το σκεπάρνι: μένει σχετικά στερεωμένο στη θέση του και δε σπάει με το κοπάνημα.
Με τα ταμπουροειδή στην Ελλάδα αυτό το πράγμα έχει χαθεί εδώ και κάναν αιώνα, αλλά με άλλα όργανα διατηρείται ακόμη: άμα θες όργανο, δεν έχεις παρά να το φτιάξεις με ό,τι υλικά και εργαλεία βρεις γύρω σου. Ιδίως άμα είσαι ο άνθρωπος που ήδη φτιάχνει μόνος του καθημερινά την τροφή του (εννοούμε π.χ. να έχει μόνος του μετατρέψει την πλαγιά σε καλλιεργήσιμες αναβαθμίδες, βγάζοντας μία μία τις πέτρες από το χώμα για να τις χρησιμοποιήσει στην ξερολιθιά) και τα περισσότερα άλλα πράγματα που χρησιμοποιεί. Δε βγαίνουν βέβαια πια τέτοιες γενιές, όμως αυτές που ήδη έχουν βγει είναι ακόμη, κάποιες, σε μάχιμη ηλικία.
Γι’ αυτό και έχω υποστηρίξει άλλες φορές ότι οι φυλακίσιοι μπαγλαμάδες, σκαμμένοι με ακονισμένο κουτάλι και αρματωμένοι με τέλια του τηλεφώνου, δεν ήταν μια χαριτωμένη πατέντα των καημένων των έγκλειστων, ήταν ο στάνταρ τρόπος.
Τι εννοείς Περικλή με το “φωλιάζουν” σε ένα τσουβάλι άμμο;
Σε ρωτάω γιατί για παράδειγμα σε άλλο υλικό το μάρμαρο έχω δει πολλές φορές προτομές - κεφάλια που χρειάζεται να τα δουλέψεις σε διάφορες θέσεις, χρησιμοποιούν άμμο συνήθως σε ένα καφάσι και το κεφάλι κάθεται με το βάρος του χωρίς να μετακινείται εύκολα κάτω από τα χτυπήματα. Μιλάμε βέβαια όταν συνήθως είναι στο στάδιο της λεπτοδουλειάς. Είναι μια γνωστή πρακτική στους μαρμαράδες.
Επίσης το τζάμι χρησιμοποιείται συνήθως στη λείανση των στειλιαριών για τους μαντρακάδες και γενικά τα σφυριά. Έχω δει και σιδεράδες και μαραγκούς να το κάνουν.
Απέξω από το (δεμένο προφανώς) τσουβάλι. Όπως γέρνουμε στο μαξιλάρι και το κεφάλι μας σχηματίζει μια γουβίτσα και κάθεται μέσα της, έτσι κάθεται το άσκαφτο σκάφος στο τσουβάλι. Για χοντροδουλειά όμως.
εδω, σε ανοιχτο ντουζενι…
