Σας χαιρετω ολους!Το ονομα μου ειναι Δαμιανος απο κρητη.Θα ηθελα τις πληροφοριες σας για τα “ισοκρατηματα?”,στην παραδοσιακη μουσικη.Ευχαριστω.
Καλύτερα να ρωτήσεις πιο συγκεκριμένα…
Η αντίδραση του Δημήτρη είναι φυσικά η σωστή απάντηση. Επειδή όμως φαντάζομαι τι περίπου ζητάς, δυό συντομότατα λόγια:
Ένα εκκλησιαστικό κομμάτι που εκτελεί ένας ψάλτης μπορεί να συνοδεύεται από άλλον ψάλτη που, καθʼ όλη τη διάρκεια του κομματιού «κρατάει το ίσον» ηχώντας σταθερά στη βάση του Ήχου («δρόμου») πάνω στον οποίο τρέχει η μελωδία. Όταν αλλάζει ο Ήχος αλλάζει και ο φθόγγος της συνοδείας.
Δεν είναι απαραίτητο τα ισοκρατήματα να είναι πάντα στη βάση του ήχου. Εξαρτάται σε πιο τετράχορδο η πεντάχορδο βρίσκεται, η ακόμα πως γίνετε η ανάπτυξη της μελωδίας μετά απο εντελείς η ατελείς καταλήξεις.
Για παράδειγμα στον ήχο πλάγιο του Τετάρτου, μπορεί το ισοκράτημα να είναι στο φθόγγο Νη που είναι η βάση του ήχου, η στον Δη, η στον βου αφου κανει ατελείς καταλήξεις στον βου, η ακόμα και στον νη΄δηλαδή στο ψηλό νη. Η Θεωρία της Βυζαντινής μουσικής κατα τη γνώμη μου είναι πιο πολύπολοκη απο την ευρωπαική.
Υπάρχουν πολλά Θεωρητικά Βυζαντινής μουσικής στο διαδίκτυο που μπορείς να μελετήσεις η να πάρεις απο ένα βιβλιοπωλείο. Δεν είναι ακριβά.
Να θυμήσω μόνο, ότι η ερώτηση ήταν για την παραδοσιακή μουσική γενικότερα.
Στην βυζαντινή, λίγο πολύ, όλοι ξέρουμε πως είναι, αφού όλοι έχουμε πάει σε εκκλησία (όχι?!!)
Στο πωγώνι π.χ. έχουν ισοκράτημα στην τονική αλλά έχουν και τον κλώστη, προς κόνιτσα μεριά (μαστοροχώρια), επίσης, δεν έχουν μόνο της τονικής.
Αν κατάλαβα καλά, αυτά θέλει να μάθει. Για τα ισοκρατήματα των δημοτικών τραγουδιών ανα την ελλάδα. Δαμιανέ, διευκρίνησε σε παρακαλώ…
Αυγουστή, απαραίτητο είναι το ισοκράτημα να γίνεται στη βάση του ήχου. Όμως, στην εξέλιξη μιάς μελωδικής γραμμής ο Ήχος μπορεί να αλλάζει, έστω και αν αυτό δεν φαίνεται πουθενά γραμμένο. Έτσι, ένα κομμάτι γραμμένο σε πλάγιο του Τετάρτου πολύ συχνά μεταπίπτει σε Άγια (Ήχος Τέταρτος) επομένως συνοδεύεται με Δη και βεβαίως καταλήγει (ατελώς) στον Δη. Με την ίδια ακριβώς λογική που ένα κομμάτι δυτικό, γραμμένο σε ντο ματζόρε, θα περάσει κάποια στιγμή από το φα και η κιθάρα θα συνοδεύσει σε φα ματζόρε. Η τελική κατάληξη, και στο ντο ματζόρε και στον πλάγιο του τετάρτου, θα είναι ντο ή νη αντίστοιχα, φυσικά.
Υπάρχουν και άλλες μεταλλάξεις περισσότερο πολύπλοκες, κυρίως παίζοντας με την εναλλαγή διατονικού και χρωματικού γένους, οπότε όμως αυτές σημειώνονται στο μουσικό κείμενο με την πρόθεση της αντίστοιχης φθοράς που θα μας εισάγει στον νέο Ήχο. Και βέβαια η θεωρία της Βυζαντινής μουσικής είναι απίστευτα πολυπλοκότερη από την δυτική, αφού στη μία υπάρχει πληθώρα διαφορετικών κλιμάκων ενώ στη δεύτερη μόνο δύο, άντε τρεις ή τέσσερις αν προσθέσουμε και τις παραλλαγές του μινόρε (διατονικό, μελωδικό, ανιούσα / κατιούσα).
Ειδικά για την ερώτηση του Δαμιανού, όσο γενικής φύσεως και να είναι αυτή, δυό σύντομα λόγια ακόμα:
Δια ροπάλου αποφεύγεται στην παραδοσιακή μουσική η δυτικού τύπου διφωνία ή χειρότερα, τετραφωνία, η παράλληλη παράθεση δηλαδή δύο ή περισσότερων μελωδικών γραμμών. Επιτρέπεται η φωνητική συνοδεία υπό τύπον εκκλησιαστικού ίσου όπου ο δεύτερος τραγουδιστής προφέρει ολόκληρη τη φράση του κειμένου του τραγουδιού (όχι δηλαδή ένα οοοο ή ένα αααα όπως στην εκκλησιαστική) τραγουδώντας στην τονική. Το όργανο συνοδείας (π.χ. λαούτο) συνοδεύει, ακολουθώντας τις μεταπτώσεις του ήχου, με ολόκληρη τη βασική συγχορδία (τονική, τρίτη, πέμπτη) ή και χωρίς την τρίτη, αποφεύγοντας δια ροπάλου τις «τζαζίστικες» προσεγγίσεις με έκτες, έβδομες, ένατες κλπ. Αν η τρίτη του είναι συγκερασμένη δεν πειράζει, δεν θα ακουστεί διακρότημα ή μάλλον, κανείς δεν θα το προσέξει. Συνοδεύει μόνο στις συγχορδίες της τονικής, της δεσπόζουσας και της υποδεσπόζουσας, σε ματζόρε ή μινόρε ανάλογα με το άκουσμα της μελωδίας και με όσο το δυνατόν λιγότερα και λιτότερα αλπέκια.
Πολλά και ενδιαφέροντα για ισοκρατήματα, αρμονικές συνηχήσεις, σύμφωνα και διάφωνα αναφέρει ο Μίκης εδώ:
[COLOR=red]“ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ”[/COLOR]
Κύριε Πολίτη θα διαφωνίσω σε ένα σημείο. Στη Βυζαντινή μουσική ότι αλλάζει γράφεται. Είναι αυστηρή και άκαμπτη εκτός απο τα αυτονόητα δηλ. τις ιδιαιτερότητες του κάθε γένους και ήχου. Υπάρχη πληθώρα φθορών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δώσουν επακριβώς τη ανάπτηξη της μελωδίας η την παροδική αλλαγή κλίμακας-διαστημάτων. Αν σε ένα αργό Χερουβικό του πλαγίου Τετάρτου ο ισοκράτης μείνη στον νη τοτε κλάφτα Χαράλαμπε.
Προσπάθησα να εξηγήσω ότι όταν ένα κομμάτι από νεάγιε κάνει Άγια αυτό δεν σημειώνεται, υπονοείται. Δεν τα κατάφερα. Δεν θα συνεχίσω γιατί εδώ είναι φόρουμ, όχι σχολή.
…και γιατί όχι να ισχύει και το δεύτερο; :088:
Πάντως υπάρχουν μέλη στη Βυζαντινή Μουσική όπου,ιδίως χορωδίες μοναχών,εφαρμόζουν και διπλά ισοκρατήματα κατά τριφωνία ή τετραφωνία,όπως για παράδειγμα σε αργά μέλη του Πλαγίου Α’ ή στον ήχο Νενανώ(Παλατιανόν Μέλος). Εννοείται ότι μένει το ισοκράτημα της βάσης(ΠΑ) και σε περίπτωση κίνησης της μελωδίας στο πάνω τετράχορδο ή πεντάχορδο δημιουργείται και το δεύτερο ισοκράτημα π.χ στον ΚΕ ή στον ΔΙ. Αλλά μόνον εκεί! Διφωνίες και Δυτικού τύπου ισοκρατήματα απαγορεύονται “δια ροπάλου”,που λέει και ο κύριος Πολίτης.
Πάντως στην παραδοσιακή μουσική,σχετικό παράδειγμα που με συγκινεί απίστευτα και αποδίδει μια απίστευτη και πρωτόγνωρη γλύκα είναι η Θρακιώτικη Λύρα, όπου ουσιαστικά εκτελεί π.χ ήχο έξω Α’-τετράφωνο(εκ του Κε) και διατηρεί τον ισοκράτη στον Πα…εκεί δε που τα χάνω είναι όταν ακούς να παίζει σε σύνολο με όργανα που συνοδεύουν μα βάση τον Κε(λ.χ. ΛΑ ουσάκ) ενώ η λύρα ακούγεται σα να παίζει σε δύο πεντάχορδα ταυτόχρονα-Λα ουσάκ με ισοκράτη ΡΕ!!:088:
http://www.youtube.com/results?search_query=ΚΙΚΟΝΩΝ&search_type=&aq=f
Στη δημοτική μουσική, όσο ξέρω, το ισοκράτημα είναι σχετικά περιθωριακό φαινόμενο εν συγκρίσει προς τη βυζαντινή. Υπάρχει στις πολυφωνικές μουσικές, που είναι κυρίως η βορειοηπειρώτικη και δευτερευόντως η δραμινή (στο χωριό Βώλακας) και η κατωκαρπάθικη (πλέον μόνο σε παλιές ηχογραφήσεις, έχει σβήσει από την πράξη).
Πολύ συνηθέστερα είναι τα οργανικά ισοκρατήματα: σταθερά στην τονική (γκάιντα, ζουρνάς, δραμινή λύρα), εναλλάξ στην τονική και την υποτονική (τσαμπούνες ορισμένων νησιών), στη δεσπόζουσα (θρακιώτικη και 12νησιακή λύρα) κ.α. Επίσης πολλές φορές ακούμε ένα ή περισσότερα όργανα να ισοκρατούν όταν ένα άλλο όργανο σολάρει, κυρίως στα μη ρυθμικά κομμάτια (π.χ. ηπειρώτικο μοιρολόι, σόλο κλαρίνο, ισοκράτημα από λαούτο - βιολί).
Το ψαλτικού τύπου ισοκράτημα στο τραγούδι, που ακούμε καμιά φορά σε σύγχρονες εκτελέσεις παραδοσιακών, είναι ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό εφέ που θεωρητικά συνάδει με την παραδοσιακή μουσική αλλά δεν υπάρχει στην πράξη της. Λιγότερο ξένο από το πρίμο σεγκόντο, αλλά και πάλι ξένο, κατά τη γνώμη μου.
Το Ισοκρατημα στη παραδοσιακή μουσική είναι ένα μεγάλο ΟΧΙ. Ισοκράτημα μόνο στις περιοχές που υπάρχει παραδοσιακά στο γλέντι. Το να πάρεις ένα τραγούδι, ένα σκοπό όπως τον “Αφούση” της Κάσου, και να βάλεις ισοκράτημα, δεύτερες, πέμπτες, και ούτω καθεξής, είναι εγκληματική παραποίηση του τραγουδιού.
Παρεμπιπτόντως φίλε , απευθύνομαι σε 3ο πρόσωπο, απλά τα έχω μαζεμένα σε όλους τους νέους “εραστές της παράδοσης” που παίζουν ζωναράδικα με μπαγλαμά στην Ομόνοια…
1 «Μου αρέσει»