Λοιπόν…από διηγήσεις παλαιοτέρων γειτόνων. Πριν τον πόλεμο του 40 και πίσω από το Γενικό νοσοκομείο της Νίκαιας (Κρατικό),στη θέση του εργοστασίου Δηλαβέρη (τότε δεν υπήρχε),ήταν μια τεράστια αλάνα, με πολλούς ευκαλύπτους. Εκεί υπήρχαν πόρνες οι επονομαζόμενες αλανιάρες, που δεν είχαν σχέση με τις άλλες πόρνες στα Βούρλα τις σπιτωμένες. Εκεί τριγύριζαν και οι πελάτες ,για φθηνότερη εξυπηρέτηση μεν, αλλά και με σίγουρο “παράσημο” που λέγαν και οι παλιοί. Οι “αλανιάρηδες” οι λεγόμενοι. Με τον καιρό η λέξη απέκτησε την σημασία του “ξύπνιου” ,“πονηρού”, με βιώματα και εμπειρίες που δεν θα μπορούσε να τις έχει κάποιος μεγαλωμένος διαφορετικά σε καλύτερες συνθήκες ζωής, και έφτασε να έχει στις μέρες μας την έννοια του μη κορόιδου μη αφελούς, και πάει λέγοντας., Απεναντίας δείχνει τον άνθρωπο τον μπασμένο σε καταστάσεις ,σε δολιότητες, σε μπερδέματα , όπου δεν μπορείς να τον ξεγελάσεις. Καμμία σχέση με το τουρκικό “ασλάν” ,= λιοντάρι , όπου χρησιμοποιείται περισσότερο σαν επιφώνημα από τους γονείς προς τα αρσενικά παιδιά τους.
Πολύ σημαντική πληροφορία, ευχαριστούμε Νικόλα! Να ρωτήσω: έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα αυτή η σημασία;
Σ’ εμάς απομένει, βέβαια, να ελέγξουμε ποια διάδοση πήρε η σημασία αυτή. Ήδη ο Άνθιμος κατέθεσε την καταχώριση του λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, όπου εμπεριέχεται και η έννοια αυτή για το θηλυκό αλανιάρα. Ειδικά ο τόμος αυτός, εξεδόθη το 1933, και βεβαίως είναι άγνωστο το πότε συνελέγη και καταχωρήθηκε η σχετική πληροφορία, αφού η σύνταξη του λεξικού είχε ξεκινήσει ήδη από το 1912. Μήπως λοιπόν η έννοια αυτή προϋπήρξε της ιστορίας με την αλάνα των ευκαλύπτων; Φοβάμαι πως αυτό, δεν θα το μάθουμε ποτέ…
Για το αρσενικό πάντως (αλανιάρης) το λεξικό αυτό δεν δίνει τη σημασία που αναφέρει ο Νίκος Νικολάου.
Παιδιά, αλάνες υπήρχαν παντού. Ακόμη κι αν κάποια πιο μεγάλη ή χαρακτηριστική αλάνα ήταν γνωστή στη γειτονιά της ως «Η» Αλάνα, οι υπόλοιπες δεν ήταν λιγότερο αλάνες.
«Αλανιάρα» δε βλέπω να σημαίνει, σ’ αυτήν εδώ την περίπτωση, κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι σημαίνουν και φράσεις όπως «του δρόμου». Αντίστοιχα και για το αρσενικό «αλανιάρης».
Η γυναίκα «του δρόμου» μπορεί να είναι είτε επαγγελματίας πόρνη -που, όπως λέει ο Νίκος Ν., δεν έχει σχέση με τις σπιτωμένες- είτε μια οποιαδήποτε γυναίκα που αντί να κάθεται στο σπίτι της να περιμένει τον άντρα της σαν όλες τις τίμιες γυναίκες, βγαίνει έξω και σεργιανάει, η ξετσίπωτη! Που σημαίνει ότι όταν ξεφύγουμε από τη στενή κυριολεξία και πάμε σε χαρακτηρισμούς προσώπων, ουσιαστικά χάνεται η διάκριση και οι δύο έννοιες γίνονται μία.
Για καμιά όμως πιο σουφραζέτα και πιο μποέμισσα, το να κυκλοφορεί στους δρόμους σαν ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να είναι και καύχημα. Δεν έχω ακούσει βέβαια να λένε ποτέ «του δρόμου» μ’ αυτή την έννοια, για γυναίκες, «αλανιάρα» όμως ναι.
Νόστιμη η ιστορία περί «καταγωγής» των αλανιάρηδων, αλλά νομίζω πως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς η λέξη προϋπήρχε.
Ήδη στα 1911 διαβάζουμε τον Η. Βουτιερίδη, μεταφραστή του Σοφοκλή:
«δεν εδίστασα να μεταχειρισθώ εις την μετάφρασιν τας λαϊκωτάτας λέξεις: ― «αλανιάρης και νηστικός». Το «αλανιάρης» ο Αθηναϊκός λαός το μεταχειρίζεται δι’ ανθρώπους μη έχοντας πού την κεφαλήν κλίναι ή διά τους ζώντας την ζωήν των κατά Γάλλον; «bohèmes». Αξία δε σημειώσεως είναι και η ταυτότης της ρίζης του «αλανιάρης» προς την τον «αλάομαι ― ώμαι ― πλανώμαι»
(«Οιδίπους επί Κολωνώ», μφρ. Η. Βουτιερίδη, 1911)
Ήδη επίσης στα 1912 ο Βουτυράς ολοκληρώνει την εμβληματική νουβέλα του που τιτλοφορείται ακριβώς «Οι αλανιάρηδες», και θα δημοσιευτεί στο περιοδικό ΝΕΑ ΖΩΗ το 1914.
Ενδιαφέρον σχετικό χρονογράφημα από το 1927 με τον καθαρευουσιάνικο τίτλο «Αλανιάραι»:
και με αναφορά, εκτός από τας αλανιάρας και εις τας παξιμάδας, δηλαδή τις μικροκλέφτρες.
Μάλλον όχι “μικροκλέφτρες”, αλλά κοκοτίτσες
Δεν νομίζω, το λέει σαφέστατα ο άνθρωπος:
… έγιναν πολλαί αι δρώσαι, αι σημασμέναι λωποδύτριαι
σημειώνει πριν την αναφορά σε αλανιάρας και παξιμάδας.
Είναι ανεξάρτητες διαπιστώσεις.
Είναι πολύ γνωστό τι ήταν οι “παξιμαδοκλέφτρες”/ “παξιμάδες”
ΥΓ, Ε…αν βουτάγαν και κάνα παξιμάδι (στις αρχές της καριέρας τους), αυτό που τις χαρακτήριζε ήταν ότι κόστιζαν πολύ στους ευκαιριακούς συνοδούς τους…