Γιατί χρησιμοποιείται σαν έκφραση κακοχαρακτηρισμού;
Διότι το αβγό δεν διαθέτει κόμην.
Ίσως επειδή εκτός από την τουρκική λέξη “baglama”, από την οποία και το γνωστό μας οργανάκι,
υπάρχει η επίσης τουρκική “balama” από αντίστοιχη τσιγγάνικη λέξη, η οποία σήμαινε “κωμική θεατρική φιγούρα” για τους Έλληνες και γενικότερα για τους Ευρωπαίους.
Έτσι ίσως προκύπτει και αυτή η έννοια, ο χαρακτηρισμός για ένα πρόσωπο χωρίς υπόληψη, ασήμαντο, ανάξιο λόγου.
" Μια σταλιτσα οργανακι, πως σε φερνει στο μερακι …"
" Κοιτα να βρεις κανεναν μπαγλαμα να κουκουλωθεις …"
" Τον μπαγλαμα, ταδελφι του, που τουλεγε το ντερτι του …"
" Με τετοιον μπαγλαμα που πηγες κι εμπλεξες, καλα να παθεις …"
Δρομοι παραλληλοι, δε βρισκετε ??? Και η Ελενη πολυ σωστα τα λεει …
Μηπως τελικα την ζημια την εκανε το Λ το υγροληκτο ???
Και τι φταιει το οργανακι, να συσχετιζεται με τον βλακα και τον ανοητο ???
Αλλα δυστυχως, σ`αυτη τη ζωη πολλες εννοιες εχουν μπερδευτει …
… και την πληρωνουν ακομη και τα μουσικα οργανα … ΕΛΕΟΣ …
Κάποτε έκανα την ερώτηση σε σχετικούς με τη γλώσσα.
Η χρήση της λέξης ξεκίνησε με την έννοια του μικρού (λόγω του μεγέθους του μπαγλαμά). Δηλαδή το “έλα εδώ ρε μπαγλαμά” είναι το “έλα εδώ ρε μικρέ”. Ταυτόχρονα, επειδή ο μικρός, ο πιτσιρικάς, είναι αυτός που δεν καταλαβαίνει αρκετά πράγματα (ας πούμε λόγω έλλειψης εμπειριών και αντικειμενικά λιγότερης μόρφωσης) παίρνει και την έννοια του ανίδεου, αυτουνού που ρωτάει συχνά και παραπέρα του βλάκα. Μετά περνάει σιγά-σιγά ο καιρός και η λέξη συμπληρώνεται και με άλλες σημασίες, ορθές και μη.
Ας γραψω και κατι που τοχω αχτι ( στην καρδια μου, γλυκο αχτι … )
αχ, ο μπαγλαμας …
μεσανυχτα στα χερια του Αρσενη …
και συ μεσ`τη βροχη, να με κοιτας σα ξενη
και να μου παιρνεις την ψυχη …
αχ, ο μπαγλαμας …
τα ματια σου καραβια αραγμενα …
στα ματια ταλλουνου, κανεις δεν εινγια μενα
τ`ορφανοπουλι του ουρανου …
αχ, ο μπαγλαμας …
μια τσιγκινη φωνη γεματη πονο …
κι εγω που σαγαπω, με το βορια μαλωνω σενα σοκακι του Ντεπω …
Ευχαριστώ το Νίκο, την Ελένη και τον Άρη για τις απαντήσεις, τη Πελαγία για τις συναισθηματικές “πινελιές”.
Πάντως, μου φαίνεται μάλλον απίθανο από το “βρε μπαγλαμά” = " μικρέ" ή έστω “άβγαλτε” να ξέπεσε η λέξη στη μειωτική σημασία που της αποδίδεται σε μερικές περιπτώσεις.
Η λέξη “balama” , αντίθετα, ήταν γνωστή στους Τούρκους, τσιγγάνους και Έλληνες Μικρασιάτες (αναφέρεται και σε λεξικογράφους) και χαρακτήριζε τον αναξιόπιστο, τον ανυπόληπτο, το χαζό.
Ίσως είναι πιο πιθανό εδώ - με το πέρασμα των χρόνων - να έγινε σύγχυση των δυο ομόηχων σχεδόν λέξεων και έτσι να έφτασε η λέξη “μπαγλαμάς” να αποκτήσει και την αρνητική αυτή έννοια.
Ο χαρακτηρισμος, αναφερεται επισης και σε ατομο, που στερειται πρωτοβουλιας …
Αλλα επιτρεψατε μου μια στιγμιαια φλασια… αναφερεται σε γενος αρσενικο παντα …
Ποτε δεν ακουσαμε … " αντε βρε μπαγλαμου " … θα “ητο” πολυ ενδιαφερον το κονσεπτ!!! :092:
Άστοχος ο συλλογισμός σου pelagia, σύμφωνα με τον οποίο και το “άντε βρε λατέρνα” αναφέρεται πάντα σε θηλυκό γένος. Σημαίνει κάτι;
Προφανώς κάθε περίπτωση “κληρονομεί” το γένος του ουσιαστικού και χρησιμοποιείται ανάλογα.
1 «Μου αρέσει»
Η προσβολή “μπαγλαμάς” και “μπουζούκι”, δηλ. ανίκανος, ανάξιος, χαζός, αγύριστο κεφάλι, βλάξ, ξεκίνησε με τους απηνείς διωγμούς του μπουζουκιού. Χρησιμοποιόταν αβέρτα και μπορεί να τη βρει κανείς ακόμα και στα πρακτικά της βουλής. Ηταν (και είναι) μια ήπια απαξίωση, δια της οποίας ο εκστομίζων αυτή, εκτός του ότι ανακοινώνει ότι δεν είναι “λαϊκός”, λογίζεται και ως δήλωση αφοσίωσης στο καθεστώς και στους πολισμάνους. Είναι λοιπόν μια “βρισιά” που την εκστομίζουν μόνον οι οσφυοκάμπτες ραγιάδες και οι καψεροί νεοέλληνες.
Με μία εξαίρεση. Μπορείς να πεις τον άλλο “μπουζούκι” ή “μπουζουκοκέφαλο” χωρίς να κατηγορηθείς για ραγιαδισμό, μόνον εάν κρατάς μπουζούκι. Διότι σ’ αυτή τη περίπτωση ισχύει το δικαίωμα προτίμησης: [i]Εγώ μπορώ να βρίσω το σπίτι μου διότι έτσι μου γουστάρει, κάνω και τη πλάκα μου. Αν όμως μου το βρίσεις εσύ, θα φας καρέκλα στο κεφάλι.
[/i]
Ο χαρακτηρισμός “μπαγλαμάς” ή “παλιομπαγλαμάς” - με την αρνητική φόρτιση που αναφέραμε - υπήρξε πολύ πιο πριν από τους γνωστούς διωγμούς κατά του μπουζουκιού.
Στις μέρες μας εκτιμάται - όπως του αξίζει άλλωστε - ο μπουζουξής (όχι μόνο ο οργανοπαίκτης, αλλά και ο λάτρης του οργάνου) και έχει αποβάλλει η λέξη την όποια αρνητική φόρτιση του παρελθόντος.
Δεν ισχύει το ίδιο όμως και για την “μπουζουξού”
Η λέξη κουβαλάει πολλή αρνητική φόρτιση ακόμα…
Σημαίνει, πως ο μπαγλαμάς είναι γένους αρσενικού και η λατέρνα θηλυκού … απλό !!
Αυτές οι ιστορικές εξηγήσεις τύπου «αρχικά σήμαινε αυτό και σταδιακά έφτασε να σημαίνει εκείνο» δε με πείθουν.
Πρώτον, υπάρχει καμιά μαρτυρία ότι κάποτε έλεγαν «μπαγλαμά» και εννοούσαν «μικρέ»; Ή ότι τον καιρό της δίωξης των μπουζουκοειδών η λέξη χρησιμοποιήθηκε ως χαρακτηρισμός ανθρώπων;
Ύστερα, ο μπαγλαμάς δεν ήταν ανέκαθεν μινιατούρα του μπουζουκιού. Ακόμη και σε εποχές που τις περιγράφει ο Μάρκος (δηλαδή όχι στο απώτατο και άγνωστο παρελθόν) ο μπαγλαμάς ήταν ξεχωριστό όργανο, όχι κατ’ ανάγκην πολύ μικρό (αν ήταν πολύ μικρός προσδιοριζόταν ειδικώς ως «τζουράς», τα 'χουμε ξαναπεί αυτά).
Αν μάλιστα πιάσουμε την ιστορία της λέξης από πριν εισαχθεί στην ελληνική γλώσσα, εκεί δεν έχει καμία σχέση με το μικρό μέγεθος: ο τούρκικος μπαγλαμάς (μπάγλαμα) είναι το στάνταρ μέγεθος σαζιού, μεγαλύτερο από μπουζούκι.
Η πρόταση της Ελένης φαίνεται πιο πιθανοφανής:
(Οι υπογραμμίσεις δικές μου.) Αλλά βέβαια κι εδώ, χωρίς τεκμήρια, δεν πάμε πουθενά.
Μέχρι να εντοπιστούν συγκεκριμένες μαρτυρίες σε κείμενα με χρήσεις της λέξης που να δηλώνουν ένα προηγούμενο, ενδιάμεσο στάδιο πριν την υποτιμητική έννοια που συζητάμε, μόνο η ερμηνεία του Νίκου μπορεί να ληφθεί σοβαρά (!) υπ’ όψιν:
3 «Μου αρέσει»
Εεεε, να προσθέσω ότι και ο ίδιος ο μπαγλαμάς δεν διαθέτει κόμην (προς κουράν, βεβαίως…).