Σε αυτό το βίντεο παρατηρώ πως υπάρχουν 9 στριφτάρια.Επειδή όμως δεν φαίνεται και καλά αφού η κάμερα δεν κάνει ζουμ,αν υπάρχουν 9 χορδές,πάει να πει ότι έχει τρεις τριπλές χορδές?
Ναι, κάτι που έχουμε δει σποραδικά να επιβιώνει μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα και σε “δικά μας” παλαιότερα μπουζούκια. Και δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει αυτό μόνο στη μπουργάνα, και το μεσάκι μπορεί να έχει περισσότερες χορδές. Γενικά, οι Τούρκοι δεν έχουν καταλήξει στη δική μας “τυποποίηση” των χορδών.
Απ’ όσο ξέρω (αλλά δεν τα ξέρω και τόσο καλά), στα τούρκικα σάζια συνυπάρχουν δύο πραγματικότητες. Η παλιά, που βρίσκεται σε υποχώρηση αλλά δεν έχει χαθεί τελείως, όπου ένα τεράστιο πλήθος δημοτικών τοπικών παραλλαγών του οργάνου έχουν το καθένα το όνομά του, το μέγεθος-σχήμα του, το κούρδισμά του τις τεχνικές του και το ρεπερτόριό του. Και η νεότερη, κυρίαρχη αλλά όχι μοναδική, όπου όλα αυτά συναιρούνται σ’ ένα συμμαζεμένο αριθμό παραλλαγών που όλες μοιράζονται όλα τα κουρδίσματα, τις τεχνικές και το ρεπερτόριο.
Η πρώτη ξεκινάει από τη λαϊκή πράξη, η δεύτερη από την ωδειακή παιδεία και την κρατική προπαγάνδα.
Στις τοπικές λαϊκές παραδόσεις αναφέρονται και σάζια με πολύ περισσότερες χορδές, μέχρι και πενταπλές, που μάλιστα μπορεί και να κουρδίζονται σε δύο διαφορετικές νότες (πέρα από το αν είναι σε οκτάβα μεταξύ τους). Ίσως το μόνο στάνταρ να είναι ότι οι χορδές πάντα μοιράζονται σε τρία σετ.
Σε κάποια συζήτηση για κουρδίσματα, εδωμέσα, μισοθυμάμαι ένα λινκ προς ένα σχετικό ιστότοπο, όπου αναφέρονταν διάφορα τέτοια κουρδίσματα με αρκετά αναλυτικά σχήματα, όπου φαίνεται και πόσες είναι οι χορδές του κάθε σετ.
Δε θα με εξέπληττε αν μάθαινα ότι η παλιά και υποχωρούσα πραγματικότητα έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να κινεί το ενδιαφέρον μουσικών της υπερτοπικής και μουσικά εγγράμματης κοινότητας, αντίθετα προς το επικρατέστερο μέχρι τώρα ρεύμα της τυποποιημένης ωδειακής φολκλορικής μουσικής (πιο απλά: αν αρχίσουμε σιγά σιγά να μαθαίνουμε για σάζια που μέχρι τώρα ήταν γνωστά μόνο σε κάποιο συγκεκριμένο χωριό της αχανούς Τουρκίας).
Στο συγκεκριμένο βίντεο, δεν ξέρω αν εσείς ακούτε κάτι παραπάνω, αλλά εμένα μου φαίνεται ότι οι δύο ανοιχτές χορδές, 2η και 3η, είναι στην ίδια νότα. Σαν να λέμε Λα-Ρε-Ρε για παράδειγμα.
Παράξενο μου φαντάζει, μετά από 10+ χρόνια, που τότε δεν είχα απαντήσει στο σχόλιο του Περικλή. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά:
Ο Αλή Φουάτ Αϊντίν είχε, ήδη το 2012 που βιντεοσκοπήθηκε αυτό το κομμάτι, πολύ ξεφύγει απ’ την (όποια) ωδειακή παιδεία και είναι πλέον ή βέβαιον ότι δεν συντάσσεται με την κρατική προπαγάνδα.
Ο Αλή Φουάτ Αϊντίν εκτιμώ ότι έχει μία συλλογή σαζιών που ξεπερνάει κατά πολύ την εκατοντάδα, και τα χρησιμοποιεί σχεδόν όλα στις βιντεοεγγραφές του. Οπότε, δύσκολα μπορούμε να μιλήσουμε για συμμαζεμένο αριθμό παραλλαγών, πολύ περισσότερο που όταν ο καλλιτέχνης αυτός εντοπίζει κάποιον τύπο οργάνου, πλήθος χορδών ή τρόπο αρματώματος που δεν τον ήξερε μέχρι τότε, συχνότατα παραγγέλνει και προσθέτει στη συλλογή του ακόμα ένα όργανο, με τις συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες, ώστε να μην χαθεί όταν εκλείψει εκείνος ο λαϊκός καλλιτέχνης που εντοπίστηκε να το χρησιμοποιεί. Πάντως, αν κάποιος συγκεντρώσει, φωτογραφημένα, όλα τα τα σάζια που βρίσκονται σε μουσεία, συλλογές, στα χέρια παντός είδους καλλιτεχνών κλπ., το συνολικό πλήθος διαφορετικών μεγεθών, σχημάτων, μηκών μπράτσου, αριθμού χορδών / αρματωσιάς κλπ. κλπ. κλπ. θα πρέπει, παντουρκικά, να ξεπερνάει τις κάποιες χιλιάδες. Άρα, η απορία που βάζει ο Αποστόλης για τρεις διπλές χορδές ή, ενδεχομένως, κάποια διαφορετική αρματωσιά, μάλλον θα πρέπει να απαντηθεί με κάτι σαν «και τρεις διπλές μπορεί να υπάρχουν, και οποιοσδήποτε άλλος συνδυασμός θα ήταν πιθανός, ανεξάρτητα από την περίπτωση του συγκεκριμένου οργάνου για το οποίο ναι, δύσκολα μπορούμε να αποφανθούμε, αλλά δεν θα έχει και τόσο μεγάλη σημασία η όποια απάντηση».