Εδώ μπορούμε να δούμε μερικά πράγματα για το ρεμπέτικο τραγούδι αλλά και την Ελληνική μουσική πιο γενικά.
Φίλε Ζιλ, είναι καινούργιο αυτό το βιβλίο; Έχει καθιερωθεί για διδασκαλία μουσικής στο Γυμνάσιο;
Γιατί πρόπερσι που πήγαινε ο γυιός μου στην τρίτη Γυμνασίου αλλά και πέρυσι στην πρώτη Λυκείου διδάσκονταν το βιβλίο μουσικής της πρώτης Γυμνασίου που περιέχει γενικές γνώσεις για μουσική αλλά δεν έχει καμμία αναφορά στο λαϊκό και ρεμπέτικο τραγούδι.
Από περιέργια έριξα μια διαγώνια ματιά στο βιβλίο. Άρτζι μπούρτζι και λουλάς! Πέρα από το ότι είναι τόσο ακατανόητο και στομφώδες που αγγίζει τα όρια της βλακείας (ΠΡΟΣΟΧΗ, ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: “Στοχαστική μουσική: Βασικό στοιχείο της μουσικής αυτής είναι η έννοια της μάζας. H «ηχητική μάζα» του Ξενάκη είναι ένα είδος γαλαξία, ένα είδος νεφελώματος, που αποτελείται από πολλά και ποικίλα «στοιχεία» (επεισόδια ή ήχους), των οποίων η οργάνωση και η κίνηση έχουν σχέση με την πυκνότητα (πόσα «στοιχεία» ανά δευτερόλεπτο), με την τοποθέτησή τους ανά ύψος και με τον τρόπο σύνταξής τους (με ποια σειρά, δηλ. πυκνότητα-ύψος).”), ακολουθεί μονοπάτια επικίνδυνα σε ότι αφορά την κατεύθυνση που δίνει το μάθημα και τα μηνύματα που περνάει.
Για παράδειγμα, γιατί ακριβώς θα πρέπει να απασχολεί τον μαθητή του οποίου οικογένεια βγάζει-δε βγάζει τα έξοδα του μήνα, ότι “Σήμερα, με το διαρκώς αυξανόμενο κόστος των πνευματικών δικαιωμάτων στη μουσική δημιουργία, ένας μεγάλος αριθμός διαφημιστικών εταιρειών ανακαλύπτει ξανά το κατά παραγγελία τζινγκλ ως μια πιο συμφέρουσα οικονομικά προοπτική των διαφημιστικών τους αναγκών”; ή ακόμα, στο τέλος, περιγράφεται εργασία, όπου οι μαθητές πρέπει να φτιάξουν τη δική του ραδιοφωνική εκπομπή, και μεταξύ των άλλων να γίνει προγραμματισμός “διαφημιστικών σποτ”. Σε ποιά κατεύθυνση ακριβώς διαπαιδαγωγείται ο μαθητής έτσι;
Πάμε όμως στο κεφάλαιο για την ελληνική μουσική. Εκεί διαβάζουμε ότι ο ρεμπέτης πρόκειται για περιθωριακό τύπο, και κατά συνέπεια το ρεμπέτικο έχει άμεση σχέση με το περιθώριο, και κλείνει με το ανεκδιήγητο: “Μεγάλοι μουσικοί, όπως οι Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης και Νίκος Μαμαγκάκης, έγραψαν-με βάση το ρεμπέτικο τραγούδια, που δεν είχαν καμία σχέση με το περιθώριο και συνέβαλλαν με τον τρόπο αυτό στην απαλλαγή του ρεμπέτικου από την έννοια του περιθωριακού τραγουδιού και τη μουσική «νομιμοποίησή» του, πράγμα για το οποίο αν και πάσχιζαν από καιρό οι Μάρκος Βαμβακάρης, Απόστολος Χατζηχρήστος, Βασίλης Τσιτσάνης, Μανώλης Χιώτης κ.ά., δεν το είχαν κατορθώσει.”
Άσε που κάνει επίκληση σε αυθεντίες (!) / ερευνητές (!!) του λαϊκού τραγουδιού Ηλία Πετρόπουλο, Λευτέρη Παπαδόπουλο.
Μεταφυσικές αναλύσεις, αποκομμένες από τις ιστορικές συνθήκες και τις αιτίες, αποσπασματικότητα, απλή ξερή παράθεση στοιχείων (τα περισσότερα από τα οποία είναι ατελή ή εντελώς λάθος), αυθαιρεσίες και βεβιασμένα συμπεράσματα, σχηματοποίηση.
Μιλάμε για μαύρο χάλι.
Μαλιστα…Αξεπεραστο βιβλιο για ενα παιδι 14-15 χρονων…Να τολμησω να πω ευτυχως που δεν δινουν καμια σημασια κ δεν το διαβαζουν,γιατι αυτο γινεται…Αν ειναι δυνατον!!!
Αυτά για τον Ξενάκη είναι μάλλον περίληψη κάποιου κειμένου του ίδιου του Ξενάκη, δε φταίει το βιβλίο. Οι μαθητές της Γ Γυμνασίου έχουν ήδη μια γερή βάση γενικής μόρφωσης και μπορούν να καταλάβουν πολλά πράγματα. Ο Ξενάκης προφανώς παρουσιάζεται γιατί ήταν Έλληνας που έκανε διεθνή καριέρα, αλλά αυτό δεν είναι κατ’ανάγκη κακό. Λεει του μαθητή ότι «Κοίτα, κάποιος σαν εσένα έγινε συνθέτης διεθνούς ακτινοβολίας, αυτά δεν είναι μόνο για Γερμανούς του 1700 και Ιταλούς του 1800»
Και ακριβώς όταν η οικογένεια δε βγάζει τα έξοδα του μήνα, είναι σημαντικό να ξέρει το παιδί ότι η μουσική είναι και δουλειά και βγάζει λεφτά ακόμα κι αν δεν είσαι Ξενάκης, αλλιώς θα αφήσουμε τη μουσική για τα πλουσιόπαιδα. Για τις διαφημήσεις προσωπικά προτιμώ να χρησιμοποιούν τζινγκλ και να μην καταστρέφουν ωραίες μουσικές και τραγούδια.
Για το τελευταίο και σημαντικότερο συμφωνώ, δεν ήταν μαύρο άσπρο, περιθώριο και συνθέτες. Τα ονόματα που παρατίθενται έβαλαν ο καθένας το λιθαράκι του: Ο Μάρκος έβαλε το μπουζούκι στην ελληνική δισκογραφία και τα κέντρα, ο Χατζηχρήστος και ο Τσιτσάνης έκαναν το άνοιγμα από ρεμπέτικο σε λαϊκό, ο Χιώτης έβαλε στοιχεία του ελαφρού, λατινοαμερικάνικου κλπ πάλι άνοιγμα σε πιο πλατύ κοινό. Οπότε οι έντεχνοι συνθέτες βρήκαν ένα λαϊκό τραγούδι που δεν ήταν καθόλου περιθωριακό πια, και έκαναν το πάντρεμα του μπουζουκιού με την κλασική τους παιδεία και την ποίηση.
Θα διαφωνήσω με τη σειρά μου… Δε νομίζω, και για την ακρίβεια: δε νομίζω καθόλου, ότι ο μουσικός-μορφωτικός ρόλος του σχολείου έχει να κάνει με τα διαφημιστικά τζινγκλ λόγω πνευματικών δικαιωμάτων, ούτε με την ενασχόληση των μαθητών με τα υποτιθέμενα διαφημιστικά σποτ του υποτιθέμενου ραδιοφωνικού τους σταθμού.
Μορφωτικός ρόλος του σχολείου, πρόχειρα και βιαστικά μιλώντας για καλλιτεχνική και μουσική παιδεία, είναι να καλλιεργήσει τα - ανοιχτά στον κόσμο και την παρούσα ιστορία - εκφραστικά ,μέσα των παιδιών και την ικανότητά τους να εμβαθύνουν αισθητικά στο παραδομένο καλλιτεχνικό έργο των περασμένων γενεών και με ό,τι αυτό εξέφραζε και μπορεί να εκφράζει και σήμερα (ακόμα κι αν πρόκειται για δημιουργούς που δεν έβγαζαν τα έξοδα του μήνα).
Αλλά η παιδεία της αγοράς έχει άλλες προτεραιότητες.
Το κεντρικό νόημα μάλλον βρίσκεται στο (κενό) χάσμα ανάμεσα στα διαφημιστικά τζινγκλ και στην “ηχητική μάζα” του Ξενάκη, το οποίο - περιοριζόμενος σε όσα διαβάζω στα παραπάνω σχόλια βέβαια - είναι χαρακτηριστικό της διχοτόμησης της τέχνης σε τέχνη που δήθεν απευθύνεται σε λίγους, και που οι πολλοί δύσκολα μπορούν να προσεγγίσουν, και σε τέχνη για τους “πολλούς”, λαϊκίστικη, χρησιμοθηρική, από την οποία μπορείς να βγάλεις και λεφτά (το μόνο που μπορείς να βγάλεις από αυτήν), αλλά εξίσου μπορεί επίσης να μη βγάλεις ούτε και λεφτά (να τα λέμε κι αυτά).
Το ότι η μουσική είναι και δουλειά, όχι μόνο χόμπυ, και η δουλειά πρέπει να αμοίβεται, πιστεύω δεν είναι λογική μόνο της αγοράς. Η αγορά μάλλον μας οδηγησε τις τελευταίες δεκαετίες στο αντίθετο, να μην μπορεί να ζήσει κάποιος από τη μουσική με τον τρόπο που μπορούσε τον 20ο αιώνα. Σημερινό άρθρο (στα αγγλικά, συγγνώμη) στην Ελλάδα η κατάσταση είναι καλύτερη; ‘I’ve been sacked for asking for time off to tour’: the perils of being a musician with a second job | Music | The Guardian
Το βιβλίο είναι αυτό εδώ; http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/mous_c/math/001-085.pdf
Προσπαθεί να καλύψει ένα τεράστιο θέμα (20ος αιώνας διεθνώς και στην Ελλάδα για όλο το φάσμα κλασσικής και λαϊκής μουσικής), οπότε αναγκαστικά γενικολογεί, και μερικές φορές αστοχεί (η Βέμπο αντιπολεμικό τραγούδι;). Αλλά μάλλον το αδικήσαμε για το θέμα του ρεμπέτικου-λαϊκού-έντεχνου απομονώνοντας μια φράση.
Απλά νομίζω ότι η μουσική σαν επάγγελμα δεν είναι αναγκαίο να διδάσκεται, να συνδέεται μορφωτικά και δημιουργικά να υποβιβάζεται στο επίπεδο της διαφημιστικής λειτουργίας. Υπάρχουν νομίζω πολύ πιο ουσιαστικοί τρόπο για να διδαχθεί αυτό.
Και σίγουρα η αγορά (σε συνδυασμό και με την τεχνολογική εξέλιξη) έχει οδηγήσει στη δυσκολία του μουσικού να επιβιώσει, κι αυτό βέβαια ταυτόχρονα αφορά κάθε εργασία…
Όμως εδώ η αναφορά μου στην παιδεία της αγοράς δεν αναφερόταν ειδικά στη λεγόμενη “αγορά εργασίας”, αλλά στην “διδακτική” διοχέτευση της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας και τον εγκλωβισμό της στα όρια που απαιτεί ο καταναλωτισμός: η μουσική (και ευρύτερα η τέχνη) σαν απλός “κράχτης” για πατατάκια, ασφάλειες ζωής, τραπεζικά “προϊόντα”, σερβιέτες, γκοφρέτες; τσίχλες, αναψυκτικά, αυτοκίνητα κ.ο.κ.
Κατά τα άλλα σίγουρα δεν μπορεί να βγει ολοκληρωμένη άποψη για το βιβλίο από δυο σχόλια της ανάρτησης.