Παραθέτω άρθρο του αγαπητού φίλου μας και καλού μουσικού Ντίνου Χερουβείμ, που “ξύνει πληγές” του Λαϊκού και του “λαϊκού” Σύγχρονου Ελληνικού Τραγουδιού.
ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΙΑ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, ΞΕΝΟΜΑΝΙΑ
Ευτυχία και ατυχία είναι η γέννηση του Μανώλη Χιώτη. Ευτυχία γιατί δεν γεννιέται κάθε μέρα τέτοιος μουσικός και δυστυχία γιατί είναι ένα άγριο μέτρο σύγκρισης για τους υπόλοιπους.
Oι γενιές από το ‘50 και μετά είχαν στόχο το παίξιμό του, πράγμα δύσκολο, χρονοβόρο και σε όλες τις περιπτώσεις ακατόρθωτο. Η λανθασμένη αίσθηση κατωτερότητας που είχαν και έχουν οι λαϊκοί παιχνιδάτορες απέναντι στους χαρτογιακάδες της μουσικής, τους οδήγησαν σε υπερβολές για να αποδείξουν την αξία τους. Πολλές ώρες μελέτης που τους απέτρεψε από την δημιουργία.
Όσον αφορά στο μπουζούκι, οι μεγάλοι δεξιοτέχνες, πλην μερικών εξαιρέσεων (μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού) δεν έχουν μεγάλο συνθετικό έργο. Έτσι καταλήξαμε να έχουμε κορυφαίους στον κόσμο μουσικούς, αλλά δεν έχουμε πια λαϊκό τραγούδι.
Ένα άλλο κακό που συνάντησε το λαϊκό μας τραγούδι ήταν οι μουσικοί που πλαισίωναν τις ορχήστρες όχι από αγάπη στο μουσικό είδος, αλλά μόνο για το χρήμα. Πιανίστες και βιολιστές της δυτικής κλασσικής σχολής, κιθαρίστες και ντράμερ της αμερικάνικης ρόκ σχολής, που είχαν άγνοια τι σημαίνει Ελληνική Λαϊκορεμπέτικη Μουσική.
Mε βοηθούς της ξενομανία μας και τις εταιρίες ηχογραφήσεων, πέρασαν στο περιθώριο οι παραδοσιακοί αλλά και εκκολαπτόμενοι δημιουργοί του ελληνικού κλασσικού τραγουδιού. Γιατί κλασσικό τραγούδι για εμάς είναι τα Δημοτικά μας, (Νησιώτικα, Θρακιώτικα, Κρητικά, Ηπειρώτικα, Μακεδονίτικα, Ποντιακά, Μικρασιάτικα) και Ρεμπετολαϊκά. Ένας τόσο μικρός κήπος η Ελλάδα με τόσα πολλά και διαφορετικά ομορφολούλουδα! Οι εταιρίες δεν ήθελαν “μπουζουκίστα” δημιουργό, όπως αναφέρει ο Κ. Παπαδόπουλος στο βιβλίο του, κι έτσι ρήμαξε ο “Κήπος”! Χάνονται σιγά-σιγά τα ωραία άνθη κι εμείς ουραγοί πάντα των ξένων και της δεξιοτεχνίας (ταχύτητας).
Το παίξιμο του μπουζουκιού θέλει ευαισθησία, “ανδρώδες” χρώμα, σκληράδα και πολλά άλλα εναλλασσόμενα συναισθήματα μέσα στο ίδιο μουσικό κομμάτι που σήμερα μας λείπουν. Για να αποδείξουμε ότι ένα κλασσικό μας κομμάτι έχει αξία πρέπει να του αλλάξουμε ρυθμό, να το εξαμερικανίσουμε και τότε να πούμε ότι είναι διαχρονικό.
Μια άλλη παρατήρηση μου είναι ότι στις παρέες των μουσικών δεν παίζονται τραγούδια που γράφτηκαν μετά το ‘90, λίγα του ‘80 και πολλά των πιο πίσω δεκαετιών. Δεν θ’ ακούσεις τραγούδια της Αλεξίου, του Πάριου, της Μαρινέλλας. Τα τραγούδια τους τα έγραψαν ως επί το πλείστον πιανίστες που δεν είχαν μέσα τους το λαϊκό λυρισμό. Απλώς εκεί ήταν το χρήμα και τέτοια έφτιαχναν. Θ’ ακούσεις Μπιθικώτση, Βαμβακάρη, Ζαμπέτα, Νικολόπουλο αλλά και Κορακάκη. Να λοιπόν ένας τελευταίος δημιουργός με μπουζούκι στα χέρια και στην καρδιά, που μας λέει τι να κάνουμε για να μην πεθάνουμε πολιτισμικά: Να γράψουμε εμείς οι μπουζουξήδες τραγούδια λαϊκά. Μόνο εμείς το έχουμε στην ψυχή μας και μόνο εμείς ξέρουμε να το κάνουμε.
Η δεξιοτεχνία δεν βγάζει πουθενά. Πάντα θα υπάρχει κάποιος καλύτερος. Η δημιουργία μας χαρίζει το μέλλον. Με σπόρους απ’ τον κήπο μας και όχι ουραγοί των ξένων.
Τέλος, παραθέτω ένα τραγούδι μου, όχι για να αναδείξω το εγώ μου, αλλά για να σας μιλήσω με τον στίχο του, να σας πω που βρεθήκαμε, αλλά και πώς κατά την γνώμη μου θα βγούμε απ’ αυτό το τέλμα.
Η αλήθεια είναι ότι δεν το είχα σκεφτεί, και μάλλον συμφωνώ με τον Ντίνο για τους συνθέτες - “μπουζουκίστες”, είναι πολύ ενδιαφέρουσα η άποψή του, και σίγουρα συμφωνώ απόλυτα για το ρόλο των εταιρειών και για τις υπερβολές των “δεξιοτεχνών” που μόνο η ταχύτητα και η φιγούρα τους ενδιαφέρει! Πιστεύω ότι το κοινωνικοπολιτικοοικονομικό περιβάλλον της κάθε εποχής διαμορφώνει αντίστοιχα το “καλλιτεχνικό κατεστημένο” της . Ωστόσο, ότι είναι πραγματικά ΑΛΗΘΙΝΟ θα παραμείνει διαχρονικό, σε όποιο είδος τέχνης ή σε όποιο είδος μουσικής κι αν ανήκει. Είναι εκείνη η μαγική στιγμή που η “έμπνευση” ενώνει την ψυχή του καλλιτέχνη με το “θεικό” αγγίζοντας έτσι τις ψυχές των ανθρώπων! Ωραίο το τραγούδι !
Πόσο αληθινό, πόσο δίκιο έχει ο άνθρωπος.
Να μην ξεχνάμε όμως, οτι οι παρέες δεν ακούν μόνο λαϊκό τραγούδι.
Υπάρχουν παρέες (μουσικοί και μη) που επειδή τα γούστα τους είναι άλλα, θα πουν και Αλεξίου (εκείνη την στιγμή αρχίζω την γκρίνια).
Ανάλογα την παρέα, ανάλογα τα ερεθίσματα του καθενός.
Υπάρχουν και επαγγελματίες στο φορουμ να πουν για την δημιουργία. Η αίσθηση και εικόνα που έχω εγώ, είναι οτι μπροστά στο παίξιμο- μεροκάματο η σύνθεση έρχεται σε δεύτερη μοίρα, και αυτό ναι είναι γνώρισμα των καιρών μας (σύγχρωνη κοινωνία-καπιταλιστική).
Καλό βράδυ
Διαφωνώ κάθετα. Το ταλέντο της σύνθεσης δεν έχει να κάνει ούτε περιορίζεται από την μελέτη. Η το έχεις ή δεν το έχεις. Τα υπόλοιπα είναι δικαιολογίες ή μπορούν να εφαρμοστούν κατ’ εξαίρεση σε ανθρώπους σαν τον Κώστα Παπαδόπουλο όπου όντως απέδειξαν ότι είχαν ταλέντο στη σύνθεση αλλά δεν είχαν τις συνθήκες για να το βγάλουν.
Και εδώ διαφωνώ κάθετα. Από που κι ως που ο μπουζουξής έχει την πρωτοκαθεδρία στα λαϊκά; Αυτός που παίζει ούτι ή κανονάκι μήπως γνωρίζει άραγε λιγότερο τους δρόμους και την παράδοση; Αυτοί πού παίζουν λύρα ή λαούτο; Επειδή το μπουζούκι έχει επιβληθεί σαν το σολιστικό όργανο του λαϊκού τραγουδιού δε σημαίνει ότι οι οργανοπαίχτες του είναι υποχρεωτικά και τα ταλέντα στη σύνθεση ή αυτοί που αισθάνονται το λαϊκό τραγούδι περισσότερο από άλλους μουσικούς.
Θα έλεγα μάλιστα το αντίθετο: ότι στην φάρα των τετράχορδων μπουζουξήδων του 70 και του 80 υπέφερε και παραμορφώθηκε το λαϊκό τραγούδι: και στις ερμηνείες αλλά και στον ήχο τον ηλεκτρικό τον απαράδεκτο.
Κατά τα άλλα συγχαρητήρια για τον προβληματισμό του Ντίνου Χερουβείμ και φυσικά για την σύνθεση του!
Υ.Γ. Αναγράφω τη φίλη Ντούγια επειδή το κείμενο βρίσκεται στο ποστ της.
Μα φυσικά δεν είναι μόνο οι μπουζουξήδες αυτοί που έγραψαν μεγάλα τραγούδια στην Ιστορία του Ελληνικού Λαϊκού Τραγουδιού. Ας μην ξεχνάμε : Σταύρος Κουγιουμτζής (έγραψε αριστουργήματα-πιανίστας), Μάνος Λοΐζος (δεν συζητάμε τί έγραψε ο άνθρωπος-πιανίστας), Μίκης Θεοδωράκης (!!!), Μάνος Χατζιδάκις (εδώ κι αν μιλάμεγια ταλέντο-έμπνευση-αριστουργήματα), Δήμος Μούτσης !
Όμως,αν ξεφύγουμε και πάμε πριν το 1970, τί έχουμε; Όλοι οι Μεγάλοι Συνθέτες είχαν βασικό όργανο σύνθεσης και εκτέλεσης το μπουζούκι. Και ας μην κοροϊδευόμαστε, λαϊκό τραγούδι στην Ελλάδα ίσον μπουζούκι, όπως Σμυρναίικο ίσον Βιολί-Σαντούρι, Κρητικό ίσον Λύρα - Λαούτο. Το βασικό όργανο που τραβάει την βασική μελωδία είναι αυτό που καθοδηγεί, ακούγεται, είναι η ραχοκοκαλιά του τραγουδιού. Και αυτοί που χάιδευαν κάθε μέρα τις χορδές του, έβγαλαν και την ψυχούλα τους μέσα απ’ αυτές. Έτσι όλοι οι Μεγάλοι μας στις δεκαετίες 1940 έως 1970 (έστω η συντριπτική πλειοψηφία) ήταν μπουζουξήδες.
Όσον αφορά στην σύνθεση και στην “κόντρα” των για το ποιός είναι καλύτερος, γρηγορότερος, ακριβέστερος και καθαρότερος (στον ήχο του-φυσικά), καλύτερο παράδειγμα από τον Μπέμπη δεν υπάρχει. Ήταν ο μόνος που κόντραρε τον Χιώτη και δεν έγραψε τίποτα, μα τίποτα (μη μου πείτε ότι έγραψε τις πενιές του Μπέμπη!) Έφαγε όλο τον χρόνο του, στο να ξεπεράσει τoν Χιώτη. Μπορεί να μην είχε συνθετική έμπνευση ο άνθρωπος. Όμως και να’ χε, που να μείνει χρόνος για γράψιμο που είναι επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία.
Τώρα για την τραγουδάρα του φίλου μας Ντίνου, τι να πω! Καταπληκτική μουσική, καταπληκτική ερμηνεία, υπέροχοι στίχοι και… αν προσέξατε την εισαγωγή του τραγουδιού, είναι ίδια με ένα πολύ γνωστό καινούργιο τραγούδι, ενός πολύ γνωστού συνθέτη –πιανίστα – με ερμηνευτή ένα πολύ μεγάλο όνομα, μόνο που ο φίλος μας ο Ντίνος το είχε γράψει κάμποσα χρόνια ενωρίτερα!!!
Άτιμη Κενωνία!!!:092:
Κάποτε θυμάμαι είχε τεθεί το ερώτημα, αν ακούγοντας ένα τραγούδι,
δίνει βάση ο ακροατής στην μελωδία ή στον στίχο …
'Αλλοι πρώτα γράφουν την μουσική και μετά οι ίδιοι ή κάποιος την επενδύει με λόγια …
Και άλλοι πάλι, γράφουν ή έχουν από αλλού τα λόγια και τα επενδύουν με μουσική …
Μήπως λοιπόν η μουσική έμπνευση είναι παράγωγο και των καλών στίχων ;
Μπορεί και όχι, αλλά λογικά ο συνθέτης πως λειτουργεί μη έχοντας στίχο μπροστά του ;
Κάτι δεν πρέπει να έχει κατά νου για να γράψει την μελωδία ;
Θα`θελα να με βοηθήσει κάποιος να το καταλάβω, γιατί αν γράψει κάποιος μουσική
χωρίς λόγια, το πιο πιθανό είναι να απογοητευτεί μέχρι να βρει κάτι που να καλύψει
τις προσδοκίες του …
Η ιδανική για μένα περίπτωση, είναι να μπορεί να κάνει και τα δυο, μάλλον δύσκολο …
Υπάρχει μια αντιφατική ειρωνεία στην εξέλιξη του ρεμπέτικου-λαϊκού αστικού τραγουδιού, που νομίζω οτι σε μια μοναδική ιστορικά για τα μουσικά πράγματα ταύτιση οργάνου-μουσικής, ακολουθεί παράλληλη πορεία με την εξέλιξη του μπουζουκιού.
Ξεκινά επομένως με ανατολίτικη ψυχή κοιτάζοντας δυτικά, αφορά στην αρχή το δημιουργημένο για διάφορους λόγους δυσανάλογα μεγάλο κοινωνικό περιθώριο, που λόγω πίεσης το καθιστά τελικά αποδεκτό από τα “σαλόνια”, μπολιάζεται με τον σουσουδισμό τους και την ανάγκη αποδοχής-αναγνώρισης του καλλιτεχνικού μεγαλείου του οργανοπαίχτη, γίνεται αναγκαστικά δεξιοτεχνικό όργανο πλήρων συγχορδιών και εκεί - ώ του θαύματος - σε μια ανάγκη διαφοροποίησης από την δύση αρχίζει και παίζει δήθεν ανατολίτικα (πήξαμε στην Ινδία και την Αίγυπτο άνευ φίλτρου, εσχάτως και με μορφή ντίσκο ή χιπ χοπ…) αλλά ως δυτικό όργανο…:112:
Φαίνεται δυστυχώς ότι για να βγούμε από την κατάσταση τραβεστί απελευθερώνωντας τις πραγματικές δημιουργικές δυνατότητες του τραγουδιού μας, απαιτείται πολλαπλάσιος χρόνος από όσος χρειάστηκε για να μπούμε σ’ αυτήν.
Όσο για τις εταιρείες, θα μπορούσαμε και χωρίς αυτές όπως έπραξαν και οι πρωτοπόροι. Αρκεί να υπάρξει πραγματική δημιουργική έμπνευση σε ποσότητες που δεν θα ήταν δυνατό να αγνοηθεί.
Πελαγία έχω την εντύπωση ότι το μουσικό ταλέντο και το ποιητικό ταλέντο είναι ανεξάρτητα. Υπάρχουν φυσικά άνθρωποι που συνδυάζουν και τα δύο αλλά είναι σπάνιο.
Με βάση αυτό, εχω την εντύπωση ότι ένα συναίσθημα θλίψης, αποχωρισμού ή χαράς αρκεί για ένα συνθέτη για να βγάλει μια μελωδία. Δεν χρειάζεται να έχει τους στίχους μπροστά για να εκφράσει ένα συναίσθημα μουσικά. Πολύ περισσότερο δε, πιστεύω ότι το συναίσθημα του μουσικού είναι διαισθητικό και στη συνέχεια περικλείεται με λόγια. Η αγωνία του μουσικού για τους στίχους πρέπει να έχει σχέση με το κατά πόσο αυτοί εκφράζουν τη μουσική του, δηλαδή εκφράζουν τα συναισθήματα του γύρω από ένα θέμα που τον έχει απασχολήσει: ξενιτιά, πόλεμος, αποχωρισμός χαρά, πατριωτισμός κλπ.
Η περίπτωση βέβαια του Ακη Πάνου είναι ακριβώς το αντίθετο σύμφωνα με τα λεγόμενα του. Αλλά νομίζω ότι πρέπει να είναι η εξαίρεση. Ολα αυτά φυσικά απόλυτα υποκειμενικά.
Μιλούμε για το μέσο ανώνυμο μουσικό του σκυλάδικου, ο Σιδηρόπουλος σε συνεντεύξεις του έχει αναφερθεί σε φίλους του ροκάδες που κατέληξαν στα σκυλλάδικα για το μεροκάματο και “έχουν γίνει χαλκοπράσινοι”. Αρκεί να ακούσει κάποιος π.χ. το “Φαινόμενο” του Καρρά, η προέλευση των μουσικών είναι φανερή. Σίγουρα υπάρχουν αντίστοιχες περιπτώσεις μουσικών του ωδείου, μέχρι και τσέμπαλο άκουσα σε ηχογραφήσεις λαϊκών του 70.
Το να κάνει ένας μπουζουξής ασκήσεις της πενιάς και των δακτύλων σίγουρα δεν τον βοηθά να αναπτυχθεί σαν συνθέτης. Αν όμως κάνει 1 ώρα την ημέρα ταξίμια π.χ. σίγουρα θα αναπτύξει συνθετικές ικανότητες.
Δύσκολα θέματα Αταστε, να σου πω την αλήθεια, όταν ξαναδιαβάζω τη συζήτηση έχω την εντύπωση ότι τοποθετήθηκα όπως το ανέφερα: “κάθετα” σε θέματα που δεν είναι γραμμικά… Εχεις απόλυτο δίκιο και να διαφωνείς και να συμφωνείς… Ισως οι κάθετες τοποθετήσεις να γεννούν ή να προδιαθέτουν και κάθετες απαντήσεις
Πολύ ενδιαφέρον άρθρο! Για μερικά πράγματα δεν έχω να πω τίποτε γιατί δεν τα γνωρίζω. Με κάποια άλλα συμφωνώ και με κάποια διαφωνώ. Και υπάρχουν και μερικά που δεν τα είχα σκεφτεί ποτέ έτσι!
Σίγουρα δεν είναι ένα άρθρο που το διαβάζεις και λες “καλά μωρέ, αυτά τα ξέραμε”!
Δε νομίζω ότι η δημιουργία είναι θέμα χρόνου. Η αρχική έμπνευση θέλει απλώς τη στιγμή της. Άλλο βέβαια πόσο χρόνο θα αφιερώσεις μετά στην επεξεργασία της. Ωστόσο πιστεύω πως κάποιος που την έμπνευση την έχει μέσα του, η μόνη περίπτωση να μην μπορέσει να την αξιοποιήσει είναι αν κυριολεκτικά δεν κάθεται ούτε στιγμή.
Δεν είμαι σε θέση να πω αν αυτό ισχύει. Αν όμως ισχύει είναι σίγουρα μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση!
Παιδιά, εντάξει, μην τα βλέπουμε τόσο εύκολα μαύρα. Το “χρήμα” δεν είναι κανένας δαίμονας, είναι το απαραίτητο μέσο επιβίωσης. Σε κάθε δουλειά κάποιοι είναι μερακλήδες και κάποιοι απλοί διεκπεραιωτές ή ακόμη και απατεώνες / λουφαδόροι. Ούτε μόνο στη μουσική συμβαίνει, ούτε μόνο στην ελληνική λαϊκή μουσική.
Άλλωστε, όσο στραβή και κατακριτέα μπορεί να μου φαίνεται εμένα η παρουσία ενός κλασικού ή ροκά μουσικού στο λαϊκό πάλκο, άλλο τόσο στραβή μπορεί να φαίνεται και στον ίδιο η παρουσία του λαϊκού πάλκου στη ζωή του:
Μου ‘πανε μην μπλέξεις τα σκυλιά με τους ροκάδες
μα έτσι και δε δούλευα θα τρώγαμε παπάδες.
Έπιασα λοιπόν δουλειά σε μαγαζί.
Κι όταν οι αγρότες εκτονώνονταν και φεύγαν
έπαιζα τα σόλα που γι’ αυτά με αποφεύγαν […]
Ο στίχος μπορεί να φαίνεται σνομπ, αλλά οπωσδήποτε δείχνει ότι χωράνε πολλές οπτικές. Ο άνθρωπος δεν ήρθε να μπασταρδέψει το λαϊκό, ήρθε να βγάλει ένα μεροκάματο γιατί ως ροκάς δεν έβγαζε. Και σκασίλα του για το λαϊκό, αυτό που τον πόνεσε ήταν ότι μπαστάρδεψε με λαϊκά στοιχεία τη δική του καθαρή μουσική.
