Γλωσσάρι Νίκου Τσιφόρου

Στίχοι & Τραγούδια
1

Πνευματική τροφή:
“Γλωσσάρι Νίκου Τσιφόρου”

(αν οι συντονιστές το θεωρούν σκόπιμο το ποστ μπορεί και να ενσωματωθεί εδώ ή εδώ ή όπου δει εν πάση)

2

Άγη μου, το “γλωσσάρι” αυτό είναι για τις προσωπικής (του συγγραφέως) κατασκευής εκφράσεις, που θεώρησε ο Τσιφόρος απαραίτητες για να “μαγκέψει” στον επιθυμητό βαθμό τα κείμενά του. Το γλωσσάρι του φόρουμ προσπαθεί να ερμηνεύσει λέξεις και εκφράσεις του λαού, όχι του Τσιφόρου.

3

εχει αρκετες λαικες εκφρασεις ευρεως γνωστες. άσπρη = ηρωίνη, αφρός = εκλεκτός, βλεφαρίζω = βλέπω, γιαλαντζί = ψευτικός. ποιος ξερει, μπορει κι αυτες να ειναι κατασκευης Τσιφόρου…

4

Με λίγη, ελάχιστη εμπειρεία, Takisthedog, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ποιές εκφράσεις είναι παρμένες από την κανονική πιάτσα, όπως π.χ. στενή = φυλακή, και ποιές είναι φτιαχτές. Εκφράσεις όπως (πάρα πολύ πρόχειρα)
έχω καλλυντικά = έχω διασκεδάσεις,
κοντραπλακέ = ηλίθιος,
κουπί = το χέρι,
πέφτω στο καλομέλανο = βρίσκω εμπόδια,
σακουλετζέμ; = κατάλαβες;,
και δεκάδες άλλες ακόμα, δεν νομίζω να είναι και τόσο ευρέως γνωστές (με τις συγκεκριμένες βέβαια ερμηνείες), άρα πράγματι χρειάζονται ειδικό γλωσσάρι για εκφράσεις Τσιφόρου.

5

Όντως το τσιφόρειο γλωσσάρι περιέχει ελάχιστες λέξεις από αυτές που περιλαμβάνονται στα ρεμπέτικα τραγούδια, και άρα είναι εκτός ορίζοντα του φορούμειου «Ρεμπέτικου Γλωσσαρίου» (το οποίο πάντως νομίζω πως δεν έχει στόχο «να ερμηνεύσει λέξεις και εκφράσεις του λαού», αλλά λέξεις και εκφράσεις που απαντούν στα ρεμπέτικα τραγούδια, οποιουδήποτε και αν είναι)

6

Δε διαφωνώ. Παρά μόνο εν μέρει, γιατί οι εκφράσεις του λαού είναι κι αυτές προϊόν εφευρετικότητας, εν τούτοις ο Τσιφόρος ως λογοτέχνης μπορεί να θεωρηθεί και λόγιος κατασκευαστής (εφευρέτης) λαϊκών εκφράσεων. Το ανέβασα ως ξαδερφάκι του γλωσσαρίου του φόρουμ, και για τη διασκέδαση που προσφέρει ένα λήμμα του είδους πχ κοντραπλακέ = ηλίθιος, και τα όσα γράφω για το που θα μπορούσε να μπει είναι γιατί κι εγώ δεν ήξερα ακριβώς που να το εντάξω… Το πολύ-πολύ να μείνει ανένταχτο.

7

Δεδομένου ότι δεν είναι μόνο οι ήρωες του Τσιφόρου που μιλάνε έτσι παρατραβηγμένα αλλά και ο Σταύρακας του Καραγκιόζη, και οι μάγκες σε διάφορα σωζόμενα ηχογραφήματα (αμ’ τι ήθελες να βαστώ, κανένα υπερωκεάνειο; / το πανεπιστήμιο του Γιουρουρούμη κλπ.), μπορούμε να συναγάγουμε ότι τουλάχιστον το πνεύμα αυτής της γλώσσας, αν όχι η κάθε συγκεκριμένη έκφραση, δεν αποτελεί εφεύρημα του Τσιφόρου.

Τώρα, το κατά πόσον μιλούσαν οι πραγματικοί μάγκες έτσι ή μόνο οι καρικατούρες τους, δεν το ξέρω και ούτε ξέρω αν μαρτυρείται πουθενά.

Επομένως το κριτήριο «του λαού ή όχι του λαού» εχει βάση.

Το γλωσσάρι του φόρουμ πράγματι μεν δεν κάνει λαογραφία, απλώς εξηγεί λέξεις από τα τραγούδια που δεν είναι σήμερα κατανοητές από τον καθένα. Ονομάζεται όμως ρεμπέτικο, και άρα έχει σημασία αν τις λέξεις αυτές τις έλεγαν οι ρεμπέτες ή αυτοί που σατίριζαν τους ρεμπέτες.

(Σάτιρα εννοώ και αυτήν του Τσιφόρου, ο οποίος σαφώς μεν δεν τους χλεύαζε, αντιθέτως τους έβλεπε με αγάπη, αλλά πάντως και με χιούμορ - άλλωστε αυτή είναι κανονικά η σάτιρα.)

8

Το κριτήριο "του λαού ή μη " δεν έχει βάση, προκειμένου μία λέξη/έκφραση να γίνει ή να μη γίνει λήμμα του “Ρεμπέτικου Γλωσσαρίου” (Ρ.Γ.). Κριτήριο δημιουργίας λήμματος στο Ρ.Τ. είναι μία λέξη/έκφραση να απαντά σε ρεμπέτικο τραγούδι και να χρήζει ερμηνείας για τον σύγχρονο ακροατή. Αυτά κατάλαβα διαβάζοντας το Ρ.Γ. και όλες τις συζητήσεις που έγιναν γύρω από τα λήμματα του Ρ.Γ.

Άλλο είναι το θέμα εάν μια λέξη/έκφραση απαντά σε ρεμπέτικο τραγούδι και την έχει π.χ. και ο Τσιφόρος: θα γίνει μια χαρά λήμμα και θα γίνει ενδεχομένως και διερεύνηση εντός του λήμματος εάν ελέγετο από τους ρεμπέτες ή από τον λαό ή και από τους λόγιους (μεταξύ των οποίων ο Τσιφόρος) κλπ.

Δεν πάμε από τα λογής Γλωσσάρια (Πικρού, Καπετανάκη, Δαγκίτση, Πετρόπουλου, Σχορέλη, Ζάχου κλπ) προς το να φτιάξουμε το Ρ.Γ. Πάμε από τα ρεμπέτικα τραγούδια προς το να φτιάξουμε το Ρ.Γ. και από κει στα λογής Γλωσσάρια και όπου αλλού δει.

Ξέχωρα πράματα

9

Μα δεν μπορεί μια λέξη να είναι σε ρεμπέτικο τραγούδι αν δεν ανήκει στο λεξιλόγιο των ρεμπέτηδων!

10

Ε, δεν είναι ακριβώς έτσι, Περικλή. Πεποιημένες λέξεις σίγουρα υπάρχουν και σε “ρεμπέτικα” τραγούδια, δεν γράφονταν οι στίχοι μόνο από γνήσιους μάγκες της πιάτσας. Βέβαια, δεν είναι ο κατακλυσμός, συνδυασμένος με την υπερβολή, που παρατηρείται στο λεξιλόγιο του Τσιφόρου, αλλά ότι υπάρχουν, σίγουρα θα υπάρχουν.

11

Δεν πάμε να «πιάσουμε» το λεξιλόγιο των ρεμπετών, διότι κάθου γύρευε…

Εγώ καταλαβαίνω ότι η πλέον προσβάσιμη φιλοδοξία και το ασφαλέστερο κριτήριο για να φκιαχτεί ΡΓ είναι να αποδελτιώσουμε τα ποιητικά κείμενα των ρεμπέτικων τραγουδιών και, όπου βρίσκουμε λέξεις που χρήζουν, είπαμε, ερμηνείας, βουρ. Έτσι, και μένουμε άρρηκτα δεμένοι με την κειμενική πραγματικότητα που έχουμε δισκογραφημένη μπροστά μας, και αποφεύγουμε να κυλήσουμε προς το ολισθηρό έδαφος του τύπου «ό,τι έχει διατυπωθεί σε λέξεις στα δισκογραφημένα αστικολαϊκά τραγούδια, αποτελεί το λεξιλόγιο των ρεμπέτηδων».
(Ένα ενδεικτικό, για μένα, παράδειγμα: δεν μπορώ να φανταστώ ότι οι ρεμπέτες μιλούσαν όπως γράφει ο Καλαμαριώτης και όπως στη συνέχεια λημματογραφεί το ΡΓ του Φόρουμ [βλ. π.χ. λήμματα «άφρα», «τεμπεσίρι», «ταράφι», «ρεμπελιά», «μπαγιοκλής», «γκεζί», «βέρτζινος»]…Εδώ μάλιστα αξίζουν συγκρίσεις Καλαμαριώτη-Τσιφόρου.)

Και κάτι γενικότερο που θέλω να σημειώσω για το ΡΓ του Φόρουμ. Αποτελεί προσωπική μου «πετριά».

Θα ήθελα λοιπόν:

· Να μπαίνουν πάντα παραθέματα στίχων όπου υπάρχει το τάδε λήμμα και ακριβή κατά το δυνατόν και με ακριβείς τίτλους κλπ, και μάλιστα όπου διαφοροποιείται σημασιολογικά να μπαίνουν κι άλλα παραθέματα στίχων (νομίζω κι ο Γ. Πολίτης το έχει κάπου σημειώσει)

· Να υπάρχει ένα προλογικό σημείωμα στο ΡΓ, όπου θα δίνονται εξηγήσεις περί του τι περιλαμβάνεται, με ποια κριτήρια, κλπ

· Να αναφέρονται σε παράρτημα οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για τα ερμηνεύματα και στη συνέχεια μέσα στο κείμενο σε κάθε λήμμα να αναφέρεται το ερμήνευμα και οι πηγές συντομογραφικά σημειωμένες (όταν συμφωνούν στην ερμηνεία), αλλά και αναφορά έτερης πηγής εάν δίνει ένα διαφοροποιημένο ερμήνευμα

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 18:25 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 18:21 —

Ν. Πολίτης, lapsus…

12

Σωστές οι ιδέες σου Παρασάνταλε, αλλά φοβαμαι ότι ζητάς να ξαναγραφτεί το Γλωσσάρι!

13

Μωρέ, τα γράφω και για μένα λιγουλάκι, μπας και αξιωθώ κάποτε να καταπιαστώ και για δικούς μου λόγους

14

Αυτό ακριβώς έγινε.

    • Επειδή είναι ασαφή τα όρια ρεμπέτικου - λαϊκού τραγουδιού, θεωρήθηκε σωστό να συμπεριληφθούν στο Ρ.Γ. λέξεις (όπως π.χ. “τεμπεσίρι” ή “γκεζί”) που τυχόν άκουσε κάποιος στη δισκογραφία ή σε ένα πάλκο.
    • Έχουν συμπληρωθεί σε πολύ μεγάλο ποσοστό
      [και κατά το δυνατόν (*)]
      τα περισσότερα λήμματα με τους αντίστοιχους στίχους.

[* Επειδή, ειδικά αυτό το κομμάτι το έχω αναλάβει εξ ολοκλήρου μόνη μου, όποιος μπορεί και θέλει να διαθέσει χρόνο και κόπο, ευπρόσδεκτη η οποιαδήποτε βοήθεια, όπως και η κριτική.
Και αυτό το λέω - φυσικά - “χωρίς πετριά”].

    • Είναι φύσει αδύνατο και δεν χρειάζεται, εξάλλου, (δεν έχει γίνει σε κανένα είδους λεξικό ή γλωσσάρι) να αναφέρονται οι πηγές ανά λήμμα.
      Στην ενότητα “ρεμπέτικη φρασεολογία” από όπου ξεκίνησε αυτή η προσπάθεια αναφέρθηκαν από την αρχή οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν και οι οποίες περιλαμβάνουν όλων των ειδών τα λεξικά (παλιότερα και νεότερα), λογοτεχνικά κείμενα, χρονογραφήματα, κείμενα από τη λαογραφία και βέβαια και το γλωσσάρι του Τσιφόρου που μνημονεύθηκε κ.λπ.
    • Από εκεί και πέρα, το Ρ.Γ. όλο και συμπληρώνεται και αναβαθμίζεται, τουλάχιστον από εμένα, όσο το επιτρέπει βέβαια ο χρόνος και οι καθημερινές υποχρεώσεις…