Χορευτικά δεν ξέρω να πω, αλλά μουσικά το ίδιο κομμάτι είναι. Το παίζουν όλες οι μακεδονικές ορχήστρες (με ζουρνάδες, με κλαρίνα, με χάλκινα, και με πραγματική γκάιντα). Λογικά από κάπου θα προέρχεται, αλλά σήμερα είναι παμμακεδονικό. Χρησιμοποιεί μια τυπικά γκαϊντίσια κλίμακα: από την τονική και πάνω ραστ, αλλά με το τετράχορδο κάτω από την τονική όπως στα ουσακο-χιτζαζοειδή.
Υπάρχουν και οι ηπειρώτικες γκάιντες / γάιτες, μονή, διπλή, ίσως και σκέτη (χωρίς προσδιορισμό). Δεν ξέρω περισσότερα και δε βλέπω κάποια προφανή σχέση με το όργανο.
Εδώ η λέξη γκάιντα στον τίτλο σημαίνει απλώς το όργανο, όχι το κομμάτι ή το χορό.
Έλα ντε;;
Από πού να είναι αυτός άραγε; Το κομμάτι θυμίζει νησιώτικη “τσαμπούνα” (στη μελωδία, όχι στην τεχνική), και συγκεκριμένα τον Καβοντορίτικο της Εύβοιας, που παλιά τον έπαιζαν με τσαμπούνα και συχνά τον ονόμαζαν και “τσαμπούνα” (ακόμη κι όταν τον έπαιζε η λύρα ή τα βιολιά). Στην Εύβοια, όχι όμως στον Καβοντόρο αλλά στη βόρεια που έχει άλλη μουσική, υπήρχαν από παλιά κλαρίνα. Με κάθε επιφύλαξη.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 18:18 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 18:00 —
Βρήκα κάτι για τον Κοκοντίνη. Αρβανίτης από τη Θήβα. Με ευρύ ρεπερτόριο (αν δεν είναι συνωνυμία). Και στον Καβοντόρο Αρβανίτες είναι, αλλά μην αρχίζω τώρα αυθαίρετες συδνέσεις τη στιγμή που μπορεί κάποιος να ξέρει ακριβώς τι είναι το κομμάτι.
Απ’ ό,τι βλέπω, γυρίζοντας σε διάφορα βιντεάκια, η μονή και η διπλή γκάιντα / γάιτα είναι άλλοι τίτλοι για δύο συγκεκριμένα τραγούδια: η μονή για το “Ήρθαν και μου είπαν”, η διπλή για το “Πέντε παλικάρια”. Αδυνατώ πλήρως να καταλάβω γιατί ονομάζονται έτσι, αλλά πάντως βρήκα αυτά:
Έχω την εντύπωση ότι αυτοί οι δύο παίζουν το ίδιο κομμάτι. Δεν ταυτίζεται, αλλά έχει πολλά κοινά μέρη. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα σχετικά ελεύθερο οργανικό, όπου η επιλογή και η σειρά των μερών να είναι θέμα εκτέλεσης και να θεωρείται πάντα το ίδιο κομμάτι. Επιμένω ότι μου θυμίζει τον Καβοντορίτικο. Ωστόσο φαίνεται πως ανήκει στο στεριανό, κλαριντζήδικο ρεπερτόριο.
Μερικά πράγματα αρχίζω να τα ξεκαθαρίζω. Άλλα όμως όχι:
Ο Κοκοντίνης έχει παίξει επίσης κι ένα κομμάτι με τίτλο “Γκάιντα κοφτή”. Είναι η μελωδία που λέγεται επίσης “Πιλισβίτσα” ή απλώς “Κοφτό” (σύγκρινε δύο άλλες εκτελέσεις: “Κοφτός χορός Αργιθέας” και “Κοφτό”). Η Μονή γκάιντα (Ήρθαν και μου είπαν) υπάρχει και σε εκδοχή με κοφτό παίξιμο (έτσι την παίζει εδώ ο Κώστας Βέρδης, γύρω στο 2:30 του βίντεο), οπότε ίσως πάνω σ’ αυτό να έπαιξε κανένα σπασμένο τηλέφωνο με τους τίτλους.
Τέλος, υπάρχει και αυτό: Γιώργος Ανεστόπουλος, Γκάιντα, 1948. Οργανικός σκοπός του κλαρίνου που δε μοιάζει με κανέναν από όλους τους προηγούμενους και που, όπως οι περισσότεροι, δε θυμίζει γκάιντα.
Κι εγώ, στις ηπειρώτικες αλλά και σε άλλες δεν βλέπω να έχει κάποια σχέση με το όργανο. Αυτόν τον Θεσσαλικό σκοπό, π.χ. http://www.youtube.com/watch?v=47GzZRT4Iss&feature=related, ο Αργιθεάτης βιολιτζής και τραγουδιστής Γιώργος Λέκκος (1903 - 1994), τον ονόμαζε Γκάιντα και αυτήν την ονομασία έχει και σε κάποια ηχογράφηση πού έκανε.
Κι εμένα μου θυμίζει λίγο το σκοπό αυτό. Αναφέρω τι γράφει για τον Καβαντορίτικο συρτό, το ένθετο από το cd του Γιώργου Κόρου με τίτλο: “ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΒΙΟΛΙ” :
Είναι χορευτικός σκοπός που προέρχεται από το νησί της Εύβοιας, είναι γνωστός επίσης σαν Καζανιώτικος, τσαμπούνα, Στουραΐτικος ή σταυρωτός.
Το όνομα Καβαντορίτικος προέρχεται από το νοτιοανατολικό ακρωτήρι του νησιού που λέγεται Καβοντόρο - απ’ το Ιταλικό Capo d’ Oro - που σημαίνει χρυσό ακρωτήρι.
Σταυρωτός λέγεται γιατί χορεύεται με τα χέρια των χορευτών σταυρωμένα σε έκταση. Σ’ αυτό ειδικά το κομμάτι ο βιολιστής συμπεριλαμβάνει και μια μελωδία μακεδονίτικη που ονομάζεται Γκάιντα.
Στη Βόρεια Εύβοια πράγματι ακούνε άλλη μουσική με περισσότερα παιξίματα κλαρίνου, απ’ ότι στη Νότια. Έχω πάει και σε δουλειά και το έχω δει και από κοντά.
Αυτός είναι ο Παναγιώτης Κοκοντίνης δεν είναι συνωνυμία. Επιπλέον, σε αυτά που ανέφερε το άρθρο, είχε εξοριστεί - βασανιστεί και σε άλλα στρατόπεδα, όπως Μακρόνησος, κι έχω ακούσει, το λέω με επιφύλαξη, για ένα διάστημα είχε βρεθεί στη Ρωσία, όπου εκεί είχε μάθει να γράφει και να διαβάζει νότες, αλλά ανεξάρτητα από αυτό ήξερε θεωρία μουσικής, κάτι σπάνιο για τους δημοτικούς μουσικούς της εποχής εκείνης. Είχε κάνει λίγες συνθέσεις αλλά συνεργάστηκε με πολλούς επώνυμους λαϊκούς και δημοτικούς τραγουδιστές (Καζαντζίδη, Λύδια, Ζάχο, Τσαούση κα.) κι έχει παίξει πέρα απ’ τα πανηγύρια σε πολλά κέντρα διασκέδασης.
Ναι το άκουσα, το ήξερα απλώς με την ονομασία “Κοφτό” στη Θεσσαλία αλλά και στην Ήπειρο.
Όντως αυτό, όπως και οι περισσότεροι, δεν μοιάζει με τους άλλους και ούτε θυμίζουν Γκάιντα και δεν μπορώ να καταλάβω προσωπικά πώς πήραν την ονομασία αυτή, τόσοι πολλοί σκοποί.
Πάντως, το οργανικό Αϊβαλιώτικο, όπως μου είπε κάποιος φίλος νησιώτης - βιολιστής, παλιότερα οι χορευτές (δεν ξέρω σε πόσα και ποιά νησιά) το ζητούσαν στους οργανοπαίχτες και με την ονομασία το “ΜΙ” και αυτό προέκυψε επειδή οι οργανοπαίχτες λέγανε μεταξύ τους, “παίζουμε από τον τόνο ΜΙ”.
what do you know about the music from North-Evia? Do you have a link?
I could search on the page from Domna Samiou, there is old music from North-Evia!
Simon, Kymi is South Euboea. To be more exact, it is in the northern part of South Euboea. This may seem too detailed (more than necessary), yet what practically happens is that the big central mountain, Dirphys, cuts the island into two halves. Historically, each half had much more and easier contacts with other parts of Greece (N with Roumeli and Thessaly, S with Attica and the islands) than with the other half.
Not much, me. I have this book-cd, but haven’t studied it…
yes i know Evia absolutely, we live there and i meant Taxiarches, there are some music examples from Taxiarches in my link, but i thought they mean TAXIARCHES in the north, it is another Taxiarches (where the figs are from) - near Istiea, sorry.
I happen to be originated from Kymi (Κύμη) in central Evia. There is a lute made by G.D, Gretsis in the Folklore Museum of Kymi. On its label is written:
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΝ ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΕΙΟΝ
«Ο ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ»
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ.ΓΚΡΑΙΤΣΗ
ΑΡ. 103 ΗΜ. 1917 CHICAGO ILL.
I have this book-cd, but haven’t studied it…
