"βγάλε το φεγγίτη"

Επειδή αυτό το σχόλιο επαναλαμβάνεται σχεδόν στερεότυπα και πανομοιότυπα σε πολλές περιπτώσεις που ψάχνουμε να βρούμε τι λέει ο εκάστοτε ποιητής, θα ήθελα να επισημάνω την κάθετη διαφωνία μου.

Από το να εγκαταλείπουμε κάθε έρευνα εκ προοιμίου (“όταν δεν ξέρουμε σίγουρα”) και να προτείνουμε το “κλείσιμο” του θέματος, νομίζω είναι απείρως προτιμότερο να κερδίζουμε έστω κάτι τι από τη συλλογική ενασχόληση.

2 «Μου αρέσει»

Μα ούτε μαγκίτης και μόρτης ήταν ο δυστυχής. Έχεις εσύ ακούσει ποτέ για πραγματικό μαγκίτη και μόρτη να τρώει ξύλο από γυναίκα? Που ή θα τις ξυράφιαζε ή θα τις σάπιζε στο ξύλο. Ο τύπος που πειράζει ο Στράτος είναι δήθεν, και μάλλον φόραγε γυαλιά ηλίου για να κρύψει το πρήξιμο που του έκανε η Σμυρνιά. Και στους γιατρούς ή στους σπετσέρηδες θα έτρεχε για μολυβόνερο. Και αυτό είναι το λιγότερο.

Νομίζω πως «βγάλε το φεγγίτη» ακούγεται και τις δυο φορές που επαναλαμβάνεται η φράση.
Για την κατανόηση των στίχων, το μόνο που μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά είναι αυτό που καταγράφει ο Τσιφόρος, επειδή πρόκειται για φράση απόλυτα σχετική με τη ζητούμενη, όχι για ρήμα μόνο ή ουσιαστικό μόνο, όχι για το «φεγγιτιάζω» ή σκέτο το «φεγγίτης».

Γιατί, αν το «άνοιξε το φεγγίτη» σημαίνει «καλοϋποδέξου, καλωσόρισε κ.λπ.»,
το «βγάλε το φεγγίτη» σημαίνει τα αντίθετο, «φύγε μακριά».

Το «φύγε μακριά» ταιριάζει και νοηματικά: αφού τις άρπαξες από τη Σμυρνιά και τρέχεις στους γιατρούς, φύγε μακριά της, μην την ξαναπλησιάσεις.

1 «Μου αρέσει»

Ποτέ δεν πρότεινα να κλειστεί ένα θέμα, πολύ περισσότερο να εγκαταλειφθεί έρευνα, και όταν λέω «δεν ξέρουμε σίγουρα» το εννοώ, δεν το βάζω σε εισαγωγικά. Ήμουν ο πρώτος που, όταν ήμασταν χαμένοι στις διάφορες εική και ως έτυχεν (παρ-) ερμηνείες του στίχου «ρίξε τα μαλλιά σου πλώρα κι έλα κι άσπρο φύλλο φόρα» και ο Σταύρος Κουρούσης βρήκε το σωστό (ελληνικιά τροπιλοφόρα) ως αποτέλεσμα πετυχημένης έρευνας, πέταξα τη σκούφια μου και τον συνεχάρην (εδώ). Αν όμως είναι απλά να κερδίσουμε «έστω κάτι» (και όχι τον πλήρη και τελειωτικό διαφωτισμό μας) από συλλογική ενασχόληση που δεν δείχνει προς κάτι ελπιδοφόρο, τότε θα μου επιτρέψεις να διαφωνήσω εγώ με τη δική σου παραπάνω θέση, Άνθιμε.

1 «Μου αρέσει»

Άνθιμε, μιας και το παραπάνω είναι έτσι κι αλλιώς γνωστό σε όσους διαβάζουν τις συμβολές σου, είμαι βέβαιος ότι και μια άλλη λεπτομέρεια που πρόσεξα να γράφεις δεν είναι τυχαία.

Τι εννοείς με το «σου βγάλε»; Γιατί όχι «σου 'βγαλε»;

Δεν εννοώ κάτι. Κατέγραψα απλώς τον τονισμό του Στράτου

Φαίνεται πως είναι δημώδες άσμα:

Ρούσσικια τορπιλοφόρα/ρίξε τα μαλλιά σου πλώρα
Ρίξε τα μαλλιά σου πίσω/να σε ιδώ να σ’ αγαπήσω
[Κ. Φαλτάιτς, «Η ρούσσικια τορπιλοφόρα» (1933)]

Ρίξε τα μαλλιά σου πίσω/να σε ιδώ να σ’ αγαπήσω
Ρίξε τα μαλλιά σου πλώρα/’λληνικιά κανονοφόρα
[Γ. Ρήγα, «Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός Α΄ Δημώδη άσματα», 1958]

Η συγκεκριμένη «ελληνικιά τροπιλοφόρα» μάλλον έχει άλλην ιστορία. Κατά τη διάρκεια του πρώτου βαλκανικού πολέμου, με τη Θες/κη ακόμα οθωμανική, ένα τορπιλλοβόλο με πλοίαρχο τον Ν. Βότση έκανε την αποκοτιά να μπει μέσα στο λιμάνι της πόλης, γεμάτο με τουρκικά πολεμικά πλοία, και να τορπιλλίσει το θωρηκτό Φετχί Μπουλέντ, που βυθίστηκε και καταστράφηκαν τα πολεμοφόδια που θα κατέληγαν στα μαχόμενα τουρκικά στρατεύματα. Ο Βότσης, αφού φυλακίστηκε ως ποινή γιατί παρέβη της εντολές και μπήκε στο λιμάνι, αμέσως μετά παρασημοφορήθηκε για την βύθιση του θωρηκτού. Όπως είναι φυσικό, το κατόρθωμα αυτό διεδόθη στο πανελλήνιον, αλλά και σ’ όλη την υφήλιο, όπου υπήρχαν Έλληνες. Ειδικά για τα των ΗΠΑ, δες εδώ (#18 και τα επόμενα).

Μάτι: καμπανοφρύδι, λαμπυρήθρα, ματάρα, μάταρος, ματαρόνα, μεσόφρυδο, μπουμπούκι , νινίδι , φεγγίτης , τα φωτερά

(Π. Βλαστού, «Συνώνυμα και συγγενικά», Ε.Λ.Ι.Α. 1989)

https://books.google.gr/books?id=54JiAAAAMAAJ&q=μάτι,+φεγγίτης&dq=μάτι,+φεγγίτης&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjk_7vG6uPuAhUI4BoKHfa4Bh8Q6AEwBXoECAMQAg

1 «Μου αρέσει»

Μάγκικα, αποκαλούν τα γυαλιά, “φεγγίτη”.

Όπως λέμε ακόμη και σήμερα “βγάλε το σκασμό” ή “κλείσε την μπόκα σου”
και εννοούμε “κλείσε το στόμα σου”, “κάνε τουμπέκα” κλπ.

βγάλε τον φεγγίτη δλδ βγάλε τα γυαλιά και έσω έτοιμος για τις ψιλές που θα φας…

Πελαγία μου, το ξύλο το έφαγε ο «μάγκας» ήδη, χωρίς προτροπή από τον αφηγητή να βγάλει τα γυαλιά του πρώτα.

2 «Μου αρέσει»

Εγώ θα δεχόμουν αυτό που λέει η Πελαγία χωρίς να σκαλώσω στο αν υπήρχε προτροπή: άλλοι αλλού ακούμε «βγάλε» και άλλοι «σου 'βγαλε».

Άλλη είναι η δυσκολία μου: αν ο φεγγίτης υπονοεί τα γυαλιά, και το βγάλσιμο του φεγγίτη (=των γυαλιών) υπονοεί το ξύλο, με τα πολλά υπονοούμενα παραγίνεται υπανικτικό το κείμενο. Για να καλύψει κανείς όλη τη διαδρομή της κατανόησης έτσι μ’ενα βήμα, θα πρέπει να δεχτούμε ότι όλες αυτές οι εκφράσεις ήταν τόσο κοινές ώστε να μην κάθεται κανείς να λέει «μα τι υπονοεί τώρα άραγε;», παρά απλώς να καταλαβαίνει άμεσα την έκφραση από μόνη της.

Όπως σήμερα με την παντόφλα (που τη συζητάγαμε παράλληλα σε άλλο νήμα): έστω ότι συζητάνε σημερινοί άντρες, και λέει ο Α στον Β: ο Γ γιατί δεν ήρθε στην παρέα μας; και η απάντηση είναι «παντόφλα». Αν δεν ξέρεις την έκφραση από μόνη της, τότε μέχρι να σου εξηγήσει ο άλλος «εννοώ ότι δεν τον αφήνει η γυναίκα του, που τόσο πολύ του 'χει πάρει τον αέρα ώστε τη φαντάζομαι να του τις βρέχει με την παντόφλα», καληνύχτα. Τέτοιες εκφράσεις δεν τις καταλαβαίνουμε : απλώς είτε τις ξέρουμε είτε όχι.

Αυτό λοιπόν με τον φεγγίτη=ξύλο ήταν τόσο διαδεδομένο ώστε να γίνεται άμεσα αντιληπτό; Αν ναι, τότε πάω πάσο. Αν όχι, τότε δεν πείθομαι: κάτι άλλο εννοεί.

Σε όλο αυτό το τμήμα του ποιητικού κειμένου γίνεται χρήση παρελθοντικού χρόνου: έκανες τούτο και, ως αποτέλεσμα, έπαθες το άλλο… αφού έκανες τούτο και το άλλο, εκείνη, ως αποτέλεσμα, σού βγαλε το φεγγίτη (=το μάτι)

1 «Μου αρέσει»

Βγάζει μάτι όμως το “σου” που λείπει και παραείναι μεγάλο το άλμα.
Άμα πω μέσα σε μια ιστορία “βάλε ένα τσίπουρο”, τι αντιλαμβάνεται κάποιος; Ότι του ζητάω να μου φέρει ένα τσίπουρο ή ότι “μου 'βαλε ένα τσίπουρο προχθές η τάδε;”

1 «Μου αρέσει»

Προσωπικά, ό,τι είχα να πώ το είπα (#3). Εσείς επιμένετε να ανακατεύετε τη σούπα ακόμα. Συνεχίστε αφού έχετε όρεξη, αλλά ό,τι μαγειρεύτηκε μαγειρεύτηκε, δεν θα προκύψει καινούργιο φαγητό.

[Edit, 19 λεπτά αργότερα]

Εκτός κι αν βρεθεί καινούργιο υλικό, που θα αλλάξει τη συνταγή.

2 «Μου αρέσει»

Έλα όμως που από τα δικά μου τα αφτιά δεν λείπει… (τα έχω πει και παραπάνω), οπότε ας μην επαναλαμβάνομαι

Ακριβώς:

Προφανώς όλοι συμφωνούμε ως προς το τι διαφέρει το «βγάλε» από το «σου 'βγαλε», δε συμφωνούμε όμως όλοι στο τι ακούμε να λέει ο δίσκος.

Το άκουσα μια δεύτερη με ακουστικά, νομίζω κατάλαβα τι εννοεί ο Άνθιμος.
Ακούγεται περισσότερο σαν το “σου” να είναι κολλημένο με την προηγούμενη λέξη “τσάντιζες”.
“κι αφου πολύ την τσάντιζεςου, βγάλε τον φεγγίτη”

Έτσι όπως έγινε μεσανατολικό όμως, δε ξέρω μήπως αυθυποβάλλομαι και ακούω ό,τι θέλω να ακούσω :smile:

Επειδή είμαι ο πρώτος που αναφέρθηκε σε αυτό το “σου” ήδη από τη 2η ανάρτηση, το θέμα με την αυθυποβολή έχει να κάνει με το εάν θες να το ακούς ή όχι. Εγώ από την αρχή το άκουγα και έβγαζα ένα συγκεκριμένο νόημα. Άλλοι πάλι αυθυποβάλλονταν στο να μη θέλουν να το ακούν και έβγαζαν άλλα νοήματα (ή και καθόλου νόημα). Άρα όλα έχουν να κάνουν με την υποκειμενική άποψη :wink: Αντικειμενική άποψη δεν υπάρχει μέχρι να βρεθεί χειρόγραφο του στιχουργού. Μέχρι τότε ο καθένας μπορεί να υποστηρίζει ό,τι εκείνος πιστεύει ότι είναι πιο σωστό. Για εμένα το “σου” υπάρχει και βγάζει και νόημα.

1 «Μου αρέσει»

Βασικά το πιο σωστό είναι όποιο βγάζει πλήρες, άρτιο, σαφές νόημα. Εγώ δε νομίζω ότι ακούω «σου», αν και αφήνω κι ένα περιθώριο γιατί όταν άλλοι λέτε ότι ακούτε καταλαβαίνω σε ποιο αναφέρεστε. Αν λοιπόν καταλήξουμε σ’ ένα πειστικό νόημα για το «σου 'βγαλε», ε τότε θα δεχτώ κι εγώ ότι λέει σου 'βγαλε.

Οπότε, πάνω σ’ αυτό, θα ήθελα να επαναφέρω την απορία μου στο #32: