Όποιος δεν έχει καλύτερη δουλειά από το να ιαβάζει κάθε τρεις και λίγο τα σεντόνια μου, θα θυμάται ότι μ’ αρέσει να ανακαλύπτω μουσικές συγγένειες, πώς ένα θέμα ενός τραγουδιού ξαναεμφανίζεται σε άλλα τραγούδια κλπ. Αυτή τη φορά δεν είμαι βέβαιος αν το πέτυχα, πείτε κι εσείς.
Έχουμε και λέμε: πρώτον, ο Νίκος ο τρελάκιας του Δελιά (1933):
Επισήμως φέρεται ως συγκεκριμένη επώνυμη δημιουργία. Εγώ δε θα απέκλεια να βρίσκεται κάπου στα σύνορα μεταξύ της συγκεκριμένης επώνυμης και της αόριστης ανώνυμης: να κυκλοφορούσε δηλαδή ένας αδέσποτος σκοπός, που από μουσική να είχε κάποια ελευθερία ώστε ο καθένας να τον παίζει κι από λίγο αλλιώς, και από στίχο πλήρη ελευθερία, δηλαδή μουρμούρικο, και ο Δελιάς να του σταντάρισε τη μελωδία και να του έβαλε μια ιστορία σε στίχους του Μάθεση.
Να θυμίσω ότι κι άλλα τραγούδια της Τετράδος, που να μιλάνε για άτομα της παρέας τους και για τους εαυτούς τους, μοιάζουν να πατάνε στην ίδια λογική: το Ζούλα σε μια βάρκα του Μπάτη είναι μία από τις παραλλαγές του ίδιου σκοπού που ο Μπάτης έχει παίξει και ως Βάρκα μου μπογιατισμένη, και ως Ήρθανε μπάτσοι και μας πήραν. Το Κάν’ τονε Σταύρο του Μάρκου θα μπορούσε να είναι παραλλαγή του γνωστού οργανικού απτάλικου Ραστ. Η Ζούλα, το Κάν’ τονε Σταύρο και ο Νίκος ο Τρελάκιας είναι θεματολογικώς παρόμοια τραγούδια.
Αν λοιπόν ο Δελιάς πράγματι πάτησε σε προϋπάρχοντα μουρμούρικο σκοπό, μια άλλη εκδοχή του σκοπού αυτού θα μπορούσε να είναι αυτή που ηχογράφησε ο Ζουριδάκης ως Ντάχτιρι, και που μου θύμισε ο sakkalis εδώ:
Στην κύρια μελωδική φράση η ομοιότητα δεν είναι και τόσο τρανταχτή. Βασικά δεν είναι καν ο ίδιος δρόμος. Στο 1’30’’ όμως ο Ζουριδάκης μπαίνει σ’ εκείνο το θέμα όπου τραγουδάει κι από πάνω αλλά χωρίς στίχους (scat singing! ), κάνοντας μια αλλαγή που θυμίζει την αλλαγή, στον Τρελάκια, από κουπλέ σε εισαγωγή. Εκείνο το σημείο ήταν που μ’ έκανε να παρατηρήσω ότι και στα υπόλοιπα σημεία υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ των δύο τραγουδιών.
Υπάρχει ακόμη ο Μαχαλόμαγκας του Τσιτσάνη (1949?) :
Ο Μαχαλόμαγκας μετά βεβαιότητος πατάει συνειδητά στον Τρελάκια του Δελιά. Στιχουργικά, ο πραγματικός νταής που εξυμνεί ο Δελιάς, στον Τσιτσάνη γίνεται καρικατούρα νταή. Μουσικά, το κουπλέ του Μαχαλόμαγκα είναι περίπου 50% η εισαγωγή του Τρελάκια και 50% το κουπλέ του. Και ο Τσιτσάνης προσθέτει κι ένα ρεφρέν-τσάκισμα, που είναι βασικά η εισαγωγή του Τρελάκια.
Δεν ξέρω αν ο Τσιτσάνης σχολίασε ποτέ τίποτε επ’ αυτού, πάντως μπορούμε να το πούμε δημιουργική επεξεργασία, μπορούμε να το πούμε hommage, όχι όμως αυθόρμητη και ασυναίσθητη χρήση κοινόχρηστης μουσικής και στιχουργικής πρώτης ύλης όπως το έκανε η προηγούμενη γενιά. Και σίγουρα ούτε σύμπτωση.
Αργότερα (1974) ο Τσιτσάνης ξαναδούλεψε το κομμάτι, και το έβγαλε όχι απλώς με διαφορετική ενορχήστρωση, πιο μοντέρνα, αλλά και με νέα μελωδία στο ρεφρέν-τσάκισμα. Πλέον έχουμε απομακρυνθεί αρκετά από τον Δελιά, και πάλι όμως δεν έχουμε αποκοπεί τελείως:
Τέλος, υπάρχει η διασκευή του τσιτσάνειου Μαχαλόμαγκα από τον Χατζιδάκι. Πρέπει να βγήκε ίδια χρονιά με τον δεύτερο Μαχαλόμαγκα του ίδιου του Τσιτσάνη, 1974, αλλά δεν τον λαμβάνει υπόψη του, πατάει στον παλιό:
