Μήπως ξέρει κανείς αυτούς τους στίχους?
Ευχαριστώ πολύ εκ των προτέρων
Θυμάμαι ένα δημοτικό που λέει
άνθισαν τα δέντρα ούλα κι οι αμυ- κι οι αμυγδαλιές,
αλήθειαν αγάπη μου σ’αγαπώ…
Αν θυμηθώ πού το έχω θα σου τους πώ…
'Ανοιξαν Ούλα Τα Δέντρα…
'Ανοιξαν, άνοιξαν ούλα τα δέντρα
μουργιαλέ-μουργιαλένια μου
κρουσταλένια μου,
και οι αμύ -και οι αμυγδαλιές
μαύρα τα μάτια που είδα ψες
'Ανοιξα, άνοιξα κι εγώ ο καημένος,
μουργιαλέ -μουργιαλένια μου
κρουσταλένια μου
σε χρυσό -σε χρυσό μπαξέ
μαύρα τα μάτια που 'δα ψε
Βρίσκω κό- βρίσκω κόρη που κοιμάται
μουργιαλέ -μουργιαλένια μου
κρουσταλένια μου
σε χρυσό -σε χρυσό χαλί
μαύρα είν’ τα μάτια που 'χα εγώ
Έσκυψα, έσκυψα να τη φιλήσω
μουργιαλέ -μουργιαλένια μου
κρουσταλένια μου
δε το δε- δε το δέχτηκε
μαύρα είν’ τα μάτια που είδα ψε
Αυτό είναι το σωστό!
Μακάρι να βρεις τους στιχους!
Το άλλο τραγούδι είναι από τη Νήσυρο (τίνος είναι το περιόλι, έτσι λέγεται)
Κι άλλη μια παραλλαγή, σωστή κι αυτή.
Άνοιξαν τα δέντρα ούλα
κι οι αμυγδαλιές
αλήθεια ΄ν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ
Άνοιξι κι ιγώ ο μπαξές μου
μόν΄ παράμορφα
αλήθεια ΄ν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ
Έμπηκα να συργιανίσω
κι να κοιμηθώ
αλήθεια ΄ν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ
Βρίσκω κόρη που κοιμάται
μόν΄ κι μοναχή
αλήθεια ΄ν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ
Ρίχνω μήλο τη βαραίνω
δεν το δέχτηκε
αλήθεια ΄ν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ
Ρίχνω μάλαμα κι ασήμι
χαμογέλασε
αλήθεια ΄ν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ.
Προσοχή στα τσακίσματα:
Άνοιξαν τα δέντρα ού / ΄ν ούλα
Άνοιξα κ΄ ιγώ ο μπαξέ / ΄ν ές μου
Έμπηκα να συργιανί / νίσω
Βρίσκω κόρη που κοιμά / ΄ν άται
Ρίχνω μήλο τη βαραί ΄ν αίνω
Ρίχνω μάλαμα κι ασή ΄ν ήμι
Η Καραθανάση (αλλά και η Σαμίου) αυτή την παραλλαγή τραγουδάνε.
Λοιπόν, Μάρθα…
μιά και η Νίσυρος είναι το αγαπημένο μου νησί, και έχω πάει πάρα πολλές φορές, θα σου πω τα εξής;
Το «περιόλι» (περιβόλι) είναι το βασικό Νισύρικο τραγούδι του γάμου.
Ο Νισύρικος γάμος, που άλλο να σου περιγράφω και άλλο να τον δεις από κοντά, βαστάει τρείς μέρες, και έχει πολλά, τοπικά παραδοσιακά τραγούδια (παινέματα της νύφης, καλέσματα κ.λ.π). Ξεκινά από το σπίτι της νύφης με το στρώσιμο του κρεβατιού και τα ανάλογα τραγούδια. Συνεχίζεται με τα καλέσματα, με τα όργανα να γυρνούν το χωριό και να καλούν τον κόσμο στο γάμο με άλλα τραγούδια , τα καλέσματα.
Μετά την τελετή στην εκκλησία, στήνεται το γλέντι , όπου τραγουδιέται το «περιόλι» , χωρίς όργανα. Είναι ένα τραγούδι τόσο μακρύ, που κανείς δεν το θυμάται πλέον όλο απ` έξω, τόχουν γραμμένο και κάποιος το διαβάζει! Τραγουδιέται από δύο ημιχώρια, το ένα λέει τον πρώτο στίχο και το άλλο απαντά, ενώ ταυτόχρονα χορεύουν. Μελωδικά, αποτελείται από δύο μέρη, το ένα σε αργό ρυθμό και το άλλο σε πιό γρήγορο, που εναλάσσονται.
Έχει ηχογραφηθεί (με συνοδεία οργάνων) σε κάποιο δίσκο από την Άννα Καραμπεσίνη και την Έφη Σαρρή (Δωδεκανήσιες μεν, από την Κω νομίζω, αλλά όχι Νισυριές) ένα μικρό μέρος του, από το οποίο φαίνεται όμως η δομή του.
(Αργό μέρος)
Τίνος είν, τίνος ειν
τίνος είντο περιόλι, τινος ειν
τούτον που , τούτον που
τούτον που πατούμεν όλοι, τούτον που
Που χειν το, πουχειν το
που `χειν το φραμπολοάρι, πούχειν το
Και της γης, και της γης μαργαριτάρι
και της γης
(Γρήγορο μέρος)
-Ε, γειά σου, γειά σου νιόγαμπρε οπου την εκινήγησες,
αυτήν την ρούσσαν πέρδικα, την όμορφην τριανταφυλλιάν.
-Από ταξειδιού μου εκατέβαινα, και στο περιόλι της την έβρηκα.
Τα βασιλικά της επότιζεν, και τους διόσμους της εκορφολόηζε.
(Αργό μέρος)
Σόσους γα, σόσους γα
σόσους γάμους κιαν επήα, σόσους γα Τέτοιαν νυ, τέτοιαν νυ τέτοιαν νύφην δεν τη είδα, τέτοιαν νυ Νάχει προ, νάχει προ νάχει πρόσωπο φεγγάρι, νάχει προ Μιά χαράν, μιά χαράν μιά χαράν κιένα καμάριν, μιά χαράν
(Γρήγορο μέρος)
-Ε, γειά σου, γειά σου νιόγαμπρε…κ.λ.π.
Η Νίσυρος έχει τεράστια μουσική παράδοση.
Από εκεί και ο παλιός βιολιστής Γιώργος Μακρυγιάννης, ο Γιώργος ο Νισύριος, που έκανε ηχογραφήσεις στην Αμερική …στην εταιρεία της περίφημης κυρίας Κούλας (Αντωνοπούλου), και έχει επηρρεάσει όλη τη βιολιστική παράδοση των Δωδεκανήσων.
Τι ωραία είναι! Σας ευχαριστώ θέρμα!
Νίκο Πολίτη, ακόμα δεν έχω το τραγούδι, αλλά το παράγγειλα…και θα προσέξω τα τσακίσματα.
Νίκο Φρονιμόπουλε, χαίρομαι πολύ. Χόρεψα το τραγούδι αυτό και δεν είχα καμία ιδέα ότι πρόκειται για γάμο!
Πάλι ευχαριστώ! Και γιατί φαίνεται ότι σήμερα είμαι τυχερή θα ζητήσω άλλους στίχους στο καινούργιο ποστιγκ.
Σταμάτη οι στίχοι που παραθέτεις, τώρα που το βλέπω καλύτερα, δεν πρέπει να είναι το γνωστό μακεδονίτικο. Έχεις κάποιο διαφωτιστικό στοιχείο, περιοχή, τραγουδιστή, άλμπουμ ή κάτι τέτοιο;
Απόσο ξέρω είναι απο Θράκη, Υπάρχει στο 2πλό CD του Χρόνη Αιδονίδη " Φίλοι μ καλώς ορίσατε" απο την ANO KATO RECORDS
Οπως επισης το λενε ο Δοιτσιδης με τις κορες του- αλλα και ο Χρονης Αηδονιδης:088:
Η καταγωγή του πατέρα μου είναι από τον Πλαταμώνα Πιερίας. Εκει λένε οτι το άνθισαν τα δεντρα είναι τραγούδι του χωριού. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να επαληθεύσω αν το χωριό κομπάζεται και καυχιέται ή όντως υπάρχει βάση πίσω από αυτό. Πάντως το τραγούδι αυτό είναι κάτι σαν εθνικός ύμνος στον Πλαταμώνα…
Τώρα το πως έφτασε από τη Θράκη στη Μακεδονία ή το αντίστροφο αυτο είναι μια άλλη ιστορια.
Δε ξέρω ποια είναι η προφορά στη Θράκη αλλά η προφορά που διαφαίνεται από τους στίχους μοιάζει μακεδονίτικη. Στο Πλαταμώνα οι παλιοι μιλάνε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.
Θράκη και Μακεδονία είναι πάρα πολύ συγγενικές στην εκφορά της γλώσσας. Για να επαληθεύσεις όμως αν ένα τραγούδι κατάγεται από συγκεκριμένο τόπο πρέπει να έχεις αδιάσειστες γραπτές πηγές, στις οποίες δεν περιλαμβάνονται τυχόν δηλώσεις μουσικών, αφού ξέρουμε τι συμβαίνει συνήθως. Πάντως, όταν ένα τραγούδι είναι ιδιαίτερα δημοφιλές σε κάποια περιοχή, εύκολα δημιουργούνται τέτοιου είδους σκέψεις.
Έντεκα χρόνια αργότερα, είναι πάντως σίγουρα εντυπωσιακό ότι το τραγούδι ήταν πάντα δημοφιλέστατο σε ολόκληρο το τόξο, από τον Όλυμπο μέχρι το Διδυμότειχο! Και a propos Διδυμότειχο, μία από τις ωραιότερες παραλλαγές που έχω ακούσει σε ηχογράφηση:
Τα δύο τραγούδια που αναφέρθηκαν στην παλιά αναζήτηση είναι ξεκάθαρα το ίδιο τραγούδι. Εφόσον έχουν διαφορετικές μελωδίες, έχουν και διαφορετικά τσακίσματα, με αποτέλεσμα να φαίνονται και οι στίχοι διαφορετικοί με μόνο κάποιες φράσεις κοινές. Στην πραγματικότητα οι καθαροί στίχοι είναι οι ίδιοι, απλώς με τις εύλογα αναμενόμενες μικροπαραλλαγές:
Άνοιξαν τα δέντρα ούλα κι οι αμυγδαλιές,
άνοιξε κι εγώ μπαξές μου μόν’ παράμορφα.
Έμπηκα να σεργιανίσω και να κοιμηθώ…
(«Άνοιξε κι εγώ ο μπαξές μου» σημαίνει «άνοιξε κι εμένα ο μπαξές μου», δηλαδή άνθισε κι ο δικός μου μπαξές.)
Αυτό που μόλις ανέβασε ο Νίκος είναι τρίτη παραλλαγή. Αυτή δεν την είχα ακούσει.
Προσοχή σ’ ένα σημείο:
Το τσάκισμα δε λέει μουργιαλένια (που δε σημαίνει τίποτε), λέει «μωρ’(ή) γυαλένια». Παινεύει την κόρη γυαλένια και κρουσταλλένια.
Εδώ η ιστορική ηχογράφηση του Σ. Καρά από τον Παντελεήμονα Πιερίας. Όπως διαβάζω στην παρουσίαση του ΥΤ, οι κάτοικοι του Παλιού Παντελεήμονα μοιράστηκαν μεταξύ Νέου Παντελεήμονα και Πλαταμώνα, άρα είναι ο ίδιος πληθυσμός και λογικά μιλάμε για την ίδια παραλλαγή του τραγουδιού. Άλλωστε νομίζω ότι αυτή είναι η πιο γνωστή.
Κι εδώ η άλλη που αναφέρθηκε, με τον Αηδονίδη. Είναι η πληρέστερη μέχρι στιγμής, αφού φτάνει μέχρι το σημείο που η ωραία κοιμωμένη του κήπου ξυπνά και μιλά στον ήρωα:
Αυτό, που μέσα στο τραγούδι μια σχετικά παρατεταμένη συλλαβή (εδώ μάλιστα όχι ιδιαίτερα, δυο νότες όλες κι όλες) διακόπτεται από ένα εμβόλιμο -ν-, που συναντάται διάσπαρτα σε διάφορα τραγούδια της ευρύτερης βόρειας Ελλάδας (δεν έχω ασχοληθεί να χαρτογραφήσω αυτό τον ιδιωματισμό) πρέπει να είναι σαφώς ψαλτική επίδραση. Στη Βυζαντινή ψαλτική, στις πολύ μελισματικές συνθέσεις (νομίζω παπαδικές λέγονται; διορθώστε με), όπου μια συλλαβή μπορεί να τραβάει σχεδόν για ολόκληρα λεπτά, και πλέον ακούς μόνο μουσική και όχι λόγια, συνηθίζεται και με -ν- και με -χ-.
1 «Μου αρέσει»
Έτσι ακριβώς. Ειδικά στην ιδιαίτερα αργή καλοφώνηση του «Τη Υπερμάχω» (διάρκεια περίπου 25 λεπτά) θυμάμαι πώς εκφέρεται η συλλαβή – μα – της λέξης υπερμάχω:
- μά α α α α αάα αααάα ναάαα - . Διάρκεια περίπου 15 δεύτερα.
1 «Μου αρέσει»
ΑΝΟΙΞΑΝ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΟΥΛΑ . ηχογραφημένο στον Νέο Παντελεήμονα Κατερίνης
εδώ είναι (συλλογή Σίμωνα Καρρά ) άνοιξαν τα δέντρα ούλα Α |375x500
1 «Μου αρέσει»
Ναι. Αυτή ήταν η πρώτη εκτέλεση της συγκεκριμένης μελωδίας του τραγουδιού, την οποία αναπαρήγαγε έπειτα η δισκογραφία.
Το τραγούδι στο αρχείο του Σ. Καρά αναφέρεται ως τραγούδι του Παντελεήμονα Πιερίας. Έχω την εντύπωση ότι οι υπόλοιποι απλά αναπαρήγαγαν αυτή την όμορφη μελωδία και έχει δοθεί μία εντύπωση ότι πρόκειται γενικώς περί “μακεδονικού” τραγουδιού. Αλλά αυτό είναι μόνο αίσθηση. Μπορεί πράγματι με τη συγκεκριμένη ή περίπου τη συγκεκριμένη μουσική να υπάρχει το τραγούδι και σε άλλες περιοχές, αλλά ακόμη να μην έχει έρθει στο φως τέτοια πληροφορία.
Προφανώς ο Καράς αναφέρει πού το ηχογράφησε. Δε σημαίνει ούτε ότι το λέγαν κι αλλού ούτε ότι δεν το λέγαν.
Σωστά! Απλά όλες οι ηχογραφήσεις που έχω ακούσει αυτής της μελωδίας είναι αντιγραφή αυτής της ηχογράφησης. Δεν έχει τύχει να ακούσω το τραγούδι με αυτή τη μελωδία από κάποια άλλη περιοχή ή ακόμα και χωριό της Πιερίας. Μπορεί και να υπάρχει ωστόσο και να μην ήρθε στο φως.