Μου φαίνεται πως ναι, αλλά δε θυμάμαι πού.
Ο σκοπός δεν έχει δικούς του στίχους. Μόνο το τσάκισμα «τούρνα, τούρνα» ή «ντούρνα, ντούρνα» είναι σταθερό. Από κει και πέρα οι στίχοι επιλέγονται εκείνη τη στιγμή:
Βίντεο από την Αστυπαλιά. Στην Αστυπαλιά ο σκοπός τυγχάνει πολύ αγαπητός, και το ίδιο -φυσικά!- και τα δίστιχα που αναφέρονται στο νησί ή σε επιμέρους περιοχές του: και «Το κάστρο της Αστροπαλιάς έχει κλειδί κλειδώνει», και «Στον Καστελλάνο σύννεφο», και αυτά που ακούγονται εδώ στο βίντεο. Επομένως όλα αυτά θα τα ακούσουμε συχνά στον συγκεκριμένο σκοπό. Αλλά αυτό δε σημαίνει ούτε ότι αυτά τα δίστιχα ανήκουν σ’ αυτή τη μελωδία, ούτε ότι πρόκειται ειδικώς για τραγούδι αστυπαλίτικο.
Τον σκοπό, με οτιδήποτε δίστιχα, τον λένε σε διάφορα μέρη, κυρίως στα Δωδεκάνησα. Νομίζω ότι μαρτυρείται εξίσου και ως μικρασιάτικος, οπότε φαντάζει εύλογο ότι ξεκίνησε από κει και διαδόθηκε στα νησιά. Επιπλέον μαρτυρείται και ως τούρκικος, κι εδώ έχω την πολύ ισχυρή πεποίθηση ότι έχουμε και την αρχή του. Ότι δηλαδή προϋπήρχε ως τούρκικος και εμείς τον δανειστήκαμε, και όχι το αντίστροφο.
«Τούρνα» και «ντούρνα» στα ελληνικά δε σημαίνει τίποτε. Για τα τούρκικα έχω ακούσει το ίδιο με τον Ulysses:
Δεν ξέρω αν και για τους Τούρκος είναι σκοπός για ελεύθερη προσαρμογή στίχων ή τραγούδι με συγκεκριμένους στίχους και μελωδία. Μπορώ όμως να υποθέσω ότι ενώ οι Τούρκοι, τραγουδώντας τον, επαναλάμβαναν «τούρνα, τούρνα» εννοώντας κάτι συγκεκριμένο και σχετικό με όλους τους υπόλοιπους στίχους, οι Έλληνες απέσπασαν τη λέξη από όλο της το συμφραζόμενο και την κράτησαν σαν τσάκισμα, που να μη σημαίνει τίποτε άλλο παρά τραλαλά.
Υπενθυμίζω ότι το ίδιο έχει γίνει και με το Σάλα σάλα: στο αρχικό τούρκικο υπάρχει ένας στίχος που λέει «κούνα μου το μαντήλι σου», και αυτό ακούγεται κάπως σαν «σάλα σάνα». Οι Έλληνες κράτησαν τον ήχο, χωρίς οποιοδήποτε νόημα, και είπαν «σάλα σάλα μες στη σάλα τα μιλήσαμε». (Αλλά παράλληλα έκαναν και το άλλο: μετέφρασαν τον τούρκικο στίχο και είπαν «κούνα μού το κούνα μούτο το μαντήλι σου. Στην Τούρνα δεν το είχαμε αυτό το δεύτερο.)
Αυτό που επισημαίνει ο Νίκος, την αναφορά σε διαβατάρικα πουλιά, το θεωρώ εντελώς συμπτωματικό, για αρκετούς λόγους:
α) το δίστιχο με τα διαβατάρικα πουλιά δεν «ανήκει» στον σκοπό της Τούρνας. Το λες σε ό,τι σκοπό θέλεις, το συνδυάζεις με όποιο άλλο δίστιχο θέλεις, και απλά έτυχε να γίνει γνωστό από ηχογράφηση στον συγκεκριμένο σκοπό.
β) Πιστεύω ότι όταν ο σκοπός είχε πλέον πλήρως ελληνοποιηθεί, οι Έλληνες δεν ήξεραν τι σημαίνει στα τούρκικα Ντούρνα, ήξεραν μόνο ότι στα ελληνικά Ντούρνα είναι το τσάκισμα σ’ αυτό τον σκοπό.
γ) Ο γερανός είναι μεν αποδημητικό πουλί, αλλά δεν έχω υπόψη μου να απασχόλησε ποτέ την ελληνική λαϊκή μούσα. Πιο πολύ για χελιδόνια μιλάνε, άντε για κάνα λελέκι (πελαργό)…
: