Συζήτηση για το λήμμα ΣΥΡΜΑ

Το Ρεμπέτικο Γλωσσάρι Συζήτηση για το Ρεμπέτικο Γλωσσάρι
1

Στο λήμμα «σύρμα», αναφέρεται ως πρώτη σημασία:

«Το πολύ καλής ποιότητας μαύρο (χασίς), τόσο καλό που έπεφτε σύρμα για την ύπαρξή του και έτρεχαν να ειδοποιήσουν τους ενδιαφερόμενους.»

Δεν γνωρίζω πώς έχει τεκμηριωθεί ο συσχετισμός αυτός, ότι δηλ. έπεφτε «σύρμα» και για αυτό το πολύ καλής ποιότητας χασίς ονομάστηκε έτσι, αλλά νομίζω ότι καμμία σχέση δεν υπάρχει και ότι η λέξη πρέπει να γράφεται «σίρμα».

Και αυτό διότι η άριστη ποιότητα, η άλφα άλφα που λέμε, ονομαζόταν “sighirma”, οπότε η λέξη έφτασε παρεφθαρμένη στα αφτιά των ελλήνων χασισοποτών ως «σίρμα».

Από τις πολλές πηγές όπου τεκμηριώνεται η ονομασία αυτή παραθέτω δύο:

«On alors recueille une première poudre qui est l’ esrar de qualite supérieure (sighirma)» (Quelques détails sur le haschish , Cosmos, τεύχος 26, 27/7/1885)

«This first product is at once sifted, and put aside with care, for it constitutes the choicest quality of esrar, and is called sighirma» (John H. Davidson «Observations on Cannabis Indica and Syphilis as Causes of Mental Alienation in Turkey, Asia Minor, and Morocco» (BJP) British Journal of Psychiatry,1883, 28:493-496)

ΣΗΜ.: να διευκρινίσουμε ότι οι Τούρκοι το χασίς το λένε “esrar”

1 «Μου αρέσει»
2

Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, δεδομένου ότι σήμερα «σύρμα» (ή έστω «σίρμα») λέμε το πολύ καλής ποιότητας οτιδήποτε, όχι μόνο χασίσι ή ναρκωτικά - περίπου συνώνυμο του «τέλειο, τζάμι, σούπερ».

Αντιλαμβάνομαι δε από τα παραθέματα ότι το sighirma δεν ήταν απλώς «πολύ καλό χασίσι» έτσι γενικώς, σαν να έτυχε να βγει καλό αυτή τη φορά, αλλά συγκεκριμένος όρος για προϊόν που αντικειμενικά ανήκε στην κατηγορία sighirma λόγω του τρόπου παραγωγής του. (Όπως π.χ. στο κρέας, όπου τα κομμάτια από τα διάφορα μέρη του σώματος, είτε είναι καλό το ζώο είτε όχι, έχουν κάποια αντικειμενικά χαρακτηριστικά που τα κατατάσσουν σε ποιότητες.)

Τι γλώσσα είναι το sighirma?

3

Μήπως τότε και γενικότερα δεν πέφτει <<σύρμα>> αλλά <<σίρμα>>;

4

Απλά, τίποτα δεν πέφτει.

5

Ακριβώς. Δεν ήταν μια ποιότητα που μπορεί να προέκυπτε κατά τύχη, αλλά ήταν το σούπερ ντούπερ προϊόν που έβγαινε πρώτο πρώτο από την ίδια τη διαδικασία της κατεργασίας. Για αυτό και είχε στο “εμπόριο” τη διπλάσια τιμή σχεδόν από την επόμενη ποιότητα.

Κάτι σε αραβο-τουρκικο-περσικό πρέπει να είναι
…
Καλό θα ήταν, αφού φαίνεται πως βρήκαμε πραγματολογική-ετυμολογική άκρη, να τροποποιηθεί αναλόγως το λήμμα.

6

Να διευκρινίσω πως το ερμήνευμα που υπάρχει στο Γλωσσάρι προτάθηκε από μέλη του φόρουμ μας, υπάρχει ήδη στο νήμα «ρεμπέτικη φρασεολογία και άγνωστες λέξεις»

Ενδιαφέρον το εύρημα «sighirma», όμως όποια και αν είναι η προέλευσή του [αραβ, περσ ή άλλη], προφέρεται «σίγιρμα», επομένως τι απέγινε η ενδιάμεση συλλαβή «γι» ; Επίσης, τη γραφή «σίρμα», με Ι, την συναντάμε κάπου;

Από την άλλη, γνωστή και η φράση «πέφτει σύρμα» ή σκέτο «σύρμα» ως έκφραση προειδοποίησης, μάλιστα ο Σχορέλης στον Γ’ τόμο, σελ. 202, της «Ρεμπέτικης Ανθολογίας» του, έχει στίχους ακόμα και την παρτιτούρα τραγουδιού του Ροβερτάκη, σε στίχους του Κ. Μάνεση, του 1947 με τίτλο «Σύρμα»:
«…Για ένα μεροκάματο γυρίζω μες τους δρόμους,
καθημερινώς τραβήγματα έχω με αστυνόμους.
Σύρμα εδώ, σύρμα εκεί, μου σπάει τη χολή μου,
ζημιά μου κάνει στη δουλειά, μου κόβει το ψωμί μου…»

Κάτι που βρίσκω για το «σύρμα» ως ορισμό στο λεξικό Πρωίας: «μέρος δια του οποίου διέρχεται κάποιος, συνήθως επί θηραμάτων κυρίως»
και βλέπω πως το «σύρμα» ήταν μέθοδος σύλληψης των λαγών και λεγόταν «λαγουδότελο». Μήπως έτσι προέκυψε η συνθηματική φράση «σύρμα» ως προειδποίηση κινδύνου;

Αλλά, για να γυρίσουμε στους στίχους όπου συναντάμε τη λέξη, θεωρώ πως ο Μάρκος με την έκφραση «σύρμα μαύρο» εννοούσε φυσικά “φίνο” και παραπέμπει στον τρόπο επεξεργασίας του χασίς, που ίσως το έστριβαν κάπως που να θυμίζει σύρμα και το τοποθετούσαν μέσα στο τσιγάρο.

Θα πρότεινα:
Σύρμα (μαύρο) = χαρακτηρίζεται έτσι το εξαιρετικής ποιότητας χασίσι ίσως από τον τρόπο παρασκευής ή συσκευασίας του που θύμιζε σύρμα.
Ενδέχεται επίσης να προέρχεται από τη λ. sighirma (άγνωστης προέλευσης, ίσως αραβικής ή περσικής) που χαρακτήριζε το καλής ποιότητας χασίσι.

7

Δεν το έστριβαν σε στιλ «σύρματος» ούτε το τοποθετούσαν σε τσιγάρο, καθώς συνάγεται από εδώ:

They then enter the fields of cannabis and commence cutting off all the tops of the plant in order that the leaves from which product is drawn may become more developed and vigorous. A fortnight after this operation the harvesting begins, the merchant being first assured that the leaves considerably enlarged and that they present much viscosity to the touch. The plants being all collected and placed under a shed, the leaves are detached from the stalks and laid out to dry upon a large linen carpet called a kilim. As soon as the leaves have reached the desired dryness, they are picked up and placed together upon one half of the kilim, the other half being reserved for rubbing them rudely until they are reduced to a powder.This first product is at once sifted and put aside with care for it constitutes the quality of esrar and is called sighirma.

(J. Davidson, “Observations on Cannabis Indica and Syphilis as Causes of Mental Alienation in Turkey Asia Minor and Morocco”,1883)

Οπότε, ως εκ της προπαρατεθείσας περιγραφής, δεν θα συμφωνούσα με το «ίσως από τον τρόπο παρασκευής ή συσκευασίας του που θύμιζε σύρμα»

8

Αυτή είναι η υπόθεσή μου, ότι φτάνοντας στα αφτιά των ελλήνων χασισοποτών σίγησε.

Τη γραφή “σίρμα”, τώρα την προτείνω, ώστε η ελληνική ορθογράφηση της λέξης να εναρμονίζεται με την πρωτότυπη, αλλά και να αποφεύγει “συρματένιες” συνδηλώσεις, μια που δεν πρόκειται περί αυτού.

9

Ναι, αλλά αυτή η περιγραφή αφορά στον τύπο sighirma, ό,τι είναι αυτό.
Πόσο σίγουροι είμαστε όμως ότι ταυτίζεται με το δικό μας “σύρμα” το αποκαλούμενο από το Μάρκο;

Βλέπω, στο μεταξύ, πως και ο Υφαντής, την ίδια εξήγηση δίνει:
σύρμα μαύρο = από τον τρόπο παρασκευής ή συσκευασίας.

Δεν θα ήταν προτιμότερο να βάλουμε και τις 2 εκδοχές, μια και για καμιά από τις δυο δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι;

10

Δεν βλέπω κάποια τεκμηρίωση…
Ενώ στην άλλη περίπτωση έχουμε υπεραποχρώσες ενδείξεις…
Δεν είναι δηλαδή ισοδύναμες οι δύο ερμηνείες ώστε να συγκαταριθμηθούν μαζί.

11

Όσο δεν ξέρουμε από ποια γλώσσα προέρχεται και πώς φαντάστηκε τη λατινική μεταγραφή ο αγγλόφωνος συγγραφέας, δεν είμαστε σίγουροι αν gh=γ ή γκ ή κάτι άλλο… (Μόνιμο πρόβλημα με τις μεταγραφές από εξωτικές γλώσσες.)

12

Θα μπορούσε να είχε μεταγραφεί στη γλώσσα μας με -γ /-γκ ή αλλιώς.
Να παραλειφθεί εντελώς, όμως;

Γι αυτό προτείνω να είμαστε επιφυλακτικοί.

13

ισως ειναι ορθογραφικο λάθος γιατι,
“sığdırma” στην Τουρκική θα πει “κατάλληλος” .

14

Δεν είμαστε.

Όμως οι ενδείξεις, θα συμφωνήσω με τον Άνθιμο, είναι υπεραποχρώσες.

Οι άλλες δύο εκδοχές είναι απλές εικασίες:

α) Ίσως όταν έφτανε στην πιάτσα κάποια εξαιρετική παρτίδα, να έπεφτε σύρμα και από κει να είπανε «το σύρμα μαύρο». Οκέι, σίγουρα ευλογοφανές, αλλά στηρίζεται σε τίποτε χειροπιαστό, σε καμιά μαρτυρία; Βασικά, είναι έστω βέβαιο ότι έλεγαν «πέφτει σύρμα» για άλλα πράγματα εκτός από τον κίνδυνο; Μήπως είναι σημερινό αυτό; Το «σύρμα, οι μπάτσοι!» θα το έλεγαν, αλλά το «πέφτει σύρμα = πέφτει ειδοποίηση» θα μπορούσε να είναι και πολύ μεταγενέστερο. Ενδεχομένως ακόμη και σχετικό με τα τηλεγραφικά ή τηλεφωνικά σύρματα.

Η υπόθεση δεν ξεκαθαρίζει κανένα από αυτά τα ερωτηματικά.

β) Όταν το χασίσι, με την τεχνική έννοια του όρου (το συγκεκριμένο υποπροϊόν που μοιάζει με σοκολάτα), είναι μαλακό όπως η πλαστελίνη, πράγματι το πλάθουν σαν μακαρόνι για να το βάλουν στο τσιγάρο. Μπορεί λοιπόν να έκαναν και τότε τσιγαριλίκια (που όντως μεν έκαναν, αλλά θυμάστε πόσο χάλια τα θεωρεί ο Μάρκος), και να ακολουθούσαν αυτή τη μέθοδο, και αντί «μακαρόνι» να το έλεγαν «σύρμα» γιατί όντως μοιάζει, και από κει να είπαν «το σύρμα μαύρο = το πολύ καλό μαύρο».

Αλλά μπορεί και όχι!

Θεωρώ ότι και τα δύο είναι πολύ εύλογο να τα φανταστεί κανείς από μόνος του, αν δεν έχει υπόψη του το τρίτο, αυτό που προτείνει ο Άνθιμος (συγκεκριμένη λέξη που σχεδόν στην ίδια μορφή έχει σχεδόν την ίδια σημασία). Αυτό εξηγεί γιατί το έχουν προτείνει τόσο μέλη του φόρουμ όσο και παλαιότερες πηγές.

15

Πάντως για να το μεταγράψει ο Άγγλος <> μάλλον δεν θα ήτανε σκληρό το g, και κάτι που θα ακουγόταν κάπως σαν <<σι’ίρμα>> μάλλον θα μπορούσε να γίνει <<σίρμα>> σκέτα. Και άλλα εσωτερικά <<ασθενή>> σύμφωνα έχουν χαθεί περνώντας στα ελληνικά (νταούλι, τσαούσα) (ενδιαφερον επίσης btw ότι ελλαδίτες λένε <<γεια σου Γιοβάν Τσαούς!>>, αλλά ο ταμπουράς παραγγελίας Ετζιρείδη και κατασκευής Λαζαρίδη εναλλ. Πεσματζόγλου γράφει <<ΤΣΑΒΟΥΣ>>).

Είναι βέβαιον ότι το έλεγαν πρώτα για τον κίνδυνο; δεν μπορεί το <<πέφτει σύρμα/σύρμα>>=<<δίνεται προειδοποίηση>> να προέρχεται από το σύρμα ή σίρμα μαύρο;

16

Εδώ λεπτομέρειες για το επιφώνημα “σύρμα!”:

3 «Μου αρέσει»
17

Έχουμε και άλλα παρόμοια παραδείγματα, απ’ τα οποία να συνάγεται ότι οι Έλληνες χασισοπότες δεν άκουγαν καλά;

18

Προσπαθώντας να ανακαλύψω τη λογική πίσω απ’ τη συγκεκριμένη εξήγηση, μου έρχεται στο μυαλό η λαϊκή ρήση “Από την Πόλη ΄ν΄ έρχομαι, και στην κορφή, κανέλλα”.

19

Στη συγκεκριμένη λέξη δεν ακούγεται, κατά την εκφορά της, ούτε ένα έμφωνο ι (προφέρεται “σγντ΄ρμα”).

(και δεν σημαίνει “κατάλληλος”)

20

Δε θέλω να χαλασω το νημα αλλα έχω 1 χαζή ερώτηση: Έχει συζητηθεί η λέξη σύρμα ως χορδη μουσικού οργάνου ; (Συρμα πανω σύρμα κάτω παίζω εγώ το μπαγλαμα…)
Είναι άραγε λέξη που όντως χρησιμοποιήθηκε με αυτή την έννοια;