Ρεμπέτικο στην εκπαίδευση

Θέσεις & αντιθέσεις
49

Για κάτσε ρε φίλε Ισαάκ…

Γιατί πιστεύεις ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί μουσικοί είναι ανίκανοι να διδάξουν για το ρεμπέτικο; Ίσα ίσα αυτοί δεν είναι πιο ικανοί από τον καθένα από εμάς; Ή θα έπρεπε κάθε φορά που θα διδάσκεται το ρεμπέτικο τραγούδι να φέρνουμε τον τάδε Αμπελόπουλο (τυχαίο όνομα) να μας πει τα παραπάνω που ξέρει από εμάς τους ίδιους; Και στο κάτω κάτω οι ηλίθιοι καθηγητάκηδες (με πείραξε αυτό) θα μπορούσαν να είναι αυτοί που θα διδάσκουν Φυσική ή Λογοτεχνία όπως διατείνεσαι ότι θα ήθελες να διδάσκεται το παιδί σου… Τέτοιες απαξιωτικές απόψεις μάλλον θα βλάψουν έντονα το παιδί σου παρά θα του κάνουν καλό.
Και επανέρχομαι στο βασικό θέμα. ΝΑΙ πρέπει να διδαχθεί το ρεμπέτικο έστω και για 1, 2, 3 ώρες όσες κρίνει ο συνάδελφος, διότι ακόμη και οι λίγες ώρες θα αγγίξουν τα νεανικά αυτιά και θα γνωρίζουν τουλάχιστον ότι υπάρχει αυτό το είδος της μουσικής.
Είναι δυνατόν να επιζητούμε από έναν νέο της ηλικίας των 15 ετών να ακούει ρεμπέτικα; Δεν είναι στη φύση της ηλικίας του, της ιδιοσυγκρασίας του, των προτεραιοτήτων του. Δεν είναι καν μέσα στη σκέψη του. Ας θυμηθούμε τον εαυτό μας. Δηλαδή τι ακούγαμε στην ηλικία των 15 ετών; Ακούγαμε ρεμπέτικα; (Που να σημειώσουμε ότι ήταν και πιο κοντά χρονολογικά 25 χρόνια πιο πριν). Όχι βέβαια.
Διαφωνώ επίσης με αρκετούς προλαλίσαντες για το αν θα πρέπει να αγγίζουμε το θέμα των χασικλίδικων τραγουδιων ή όχι. Πιστεύω ότι πρέπει να αγγίζεται στις πραγματικές του διαστάσεις. Τι ώθησε τον κόσμο τότε στα ναρκωτικά, δεδομένου ότι οι στίχοι των ρεμπέτικων τραγουδιών ήταν μία αντανάκλαση του ψυχισμού του λαού…Αν αυτό το εξηγήσουμε στο νέο της Γ Γυμνασίου, είμαι σίγουρος, σιγουρότατος θα έλεγα ότι θα το καταλάβει…ας μην υποτιμούμε τη νοημοσύνη του. Και να προσθέσω και τούτο: Νομίζετε ότι ο νέος σήμερα ακούει τραγούδια που δεν υπάρχουν οι λέξεις ηρωίνη χασίσι κλπ κλπ; Πολλά τραγούδια που ακούει περιγράφουν καταστάσεις ηρωινομανών και πρεζάκηδων.

Το συμπέρασμα είναι για μένα: Αν το παιδί μου στο Γυμνάσιο ερχόταν μία μέρα από το σχολείο και μου έλεγε ότι σήμερα ο δάσκαλος της μουσικής μας μίλησε για τα ρεμπέτικα (τι μουσική που αγαπάς και ακούς μπαμπά…έτσι θα μου έλεγε) θα πήγαινα την άλλη μέρα στο σχολείο ΚΑΙ ΘΑ ΕΔΙΝΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ στο συνάδελφο μουσικό.

50

Μα δεν διαφωνούμε Γιώργο, μάλλον συμφωνούμε.
Να διευκρινήσω την θέση μου:
Από τα δικά μου χρόνια στο δημόσιο σχολείο της Βούλας που πήγαινα, το βαρετό μάθημα της μουσικής ήταν μιά απλή ανάγνωση του βιβλίου, πράγμα που συνεχίζει να γίνεται μέχρι και σήμερα (απ’ ότι ακούω από την ανηψιά μου και τους φίλους της ηλικίας 18 σήμερα, ελάχιστα έχουν αλλάξει από την δική μου μακρινή μαθητική εποχή)

Σίγουρα ο καθηγητής γνωρίζει περισσότερο μουσική ή φυσική ή οτιδήποτε άλλο από εμένα αλλά το θέμα είναι ότι δεν έχει καμμία διάθεση να το μεταδώσει. Όταν δε έχει, είναι μόνο για τα πρώτα χρόνια της ακαδημαικής του καριέρας, μέχρι να τον αλλοτριώσει το σύστημα.

Και ακριβώς λόγω της ηλικίας που τα παιδιά δεν θα ταυτίζονται με το ρεμπέτικο, ο καθηγητής πρέπει να είναι εξαίρετος και ιδιαίτερα ταλαντούχος για να μπορέσει να τα κάνει να το αγαπήσουν και να μην τα διώξει ακόμα πιο μακριά.

Μη θίγεσαι προσωπικά επειδή αναφέρομαι στον κλάδο των εκπαιδευτικών μειώνοντας το επίπεδο των, πάντοτε υπάρχουν φωτεινοί άνθρωποι. Φοβάμαι όμως ότι -όπως σε κάθε δημόσιο κλάδο- αποτελούν κατά κοινή ομολογία ελάχιστες εξαιρέσεις.
Νομίζω απλώς ότι για να φτάσει ένα παιδάκι 15 ετών να ακούσει και να εκτιμήσει το ρεμπέτικο τραγούδι πρέπει να γίνει ένας σωστός πρόλογος για τις κοινωνικοιστορικές συνθήκες που θα διαρκέσει περισσότερο από τα ακούσματα μουσικής αλλιώς θα το θεωρήσει καταναγκασμό.

Σαφώς είμαι υπέρ του καθηγητή που θα το προσπαθήσει αυτό( καθώς και για οτιδήποτε άλλο προσπαθήσει)αλλά δεν μπορώ να μην αναφέρω την προσωπική μου απογοητευτική εμπειρία από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Τελοσπάντων. Ίσως οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί να είναι αξιολογότατοι, αληθινά ενημερωμένοι και με κέφι για την δουλειά τους.
Απλώς εγώ έτυχε να συναντήσω ελάχιστα τέτοια φωτεινά παραδείγματα τα έξη τελευταία χρόνια της σχολικής μου φοίτησης.

Ισαάκ.

51

Ωραία το έθεσε ο Σώτος. Γειά στο πληκτρολόγιό σου!

Πρόκειται λοιπόν για μια γενικότερη ζύμωση περί των όρων και των προϋποθέσεων για τη διδασκαλία του ρεμπέτικου στη Μέση Εκπαίδευση, απλώς και μόνο <u>με αφορμή</u> την ενδιαφέρουσα πρόταση του κ. Κατηρτζόγλου.

Είναι εξαιρετικά λεπτό θέμα και χρειάζεται να συνδράμουν δύο διακριτές ειδικότητες για να το πλησιάσει κανείς ολοκληρωμένα, (Α) Αυτή της Παιδαγωγού και (Β) του Μουσικολόγου Με Εξειδίκευση Στο Ρεμπέτικο (αυτό που λέμε “ρεμπετολόγου”).

Προτιμώ της Μουσικολογίας και όχι της Μουσικής για πολλούς λόγους που θα αναφέρω παρακάτω.
Επιπλέον θεωρώ την ειδικότητα του Παιδαγωγού κυρίαρχη γιατί το υπόψη αντικείμενο εντάσσεται (ή τουλάχιστον οφείλει να ενταχθεί) στο ευρύτερο γνωστικό αντικείμενο της μέσης εκπαίδευσης.

Μιας και δεν έχω παρά εμπειρική σχέση με την παιδαγωγική την αφήνω στους ειδικούς. Με το λεγόμενο ρεμπέτικο όμως έχω καλύτερη γνωριμία, οπότε επιγραμματικά:

α. Πρόκειται περί Ρεύματος αδέσποτου, συνδεδεμένου <u>άμεσα</u> με τα της περιόδου ανάπτυξής του. Ετσι εμφανίζεται το εξής παράδοξο: Απ’ τη μια, τα τραγούδια να γράφονται πάνω σε παραπλήσιες -έως μονότονες- μελωδίες, χωρίς το έντεχνο στοιχείο, με ανεπεξέργαστη θεματολογία παρμένη από τον άμεσο περίγυρο, χωρίς προθέσεις διαχρονικότητας και λόγιες γενικεύσεις ή γρίφους στο στίχο. Απ’ την άλλη, <u>εντελώς ανέλπιστα</u>, διαγράφει μια πορεία αλλεπάλληλων… βρικολακιασμάτων ανά 25ετία.

β. Η μουσική του είναι ευφυώς μονοφωνική και ενώ μοιάζει συνθετικά αδιάφορη, εισβάλει στο θυμικό σαν ό,τι ποιο οικείο. Ο Συνθέτης είναι και κυρίαρχος Σολίστας, διατηρώντας την εξουσία του και σπανίως (ή ποτέ) δίνει το σόλο σε άλλον. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει στο δημοτικό τραγούδι, όπου όλοι οι δεξιοτέχνες του κλαρίνου συναγωνίζονται ποιος θα παίξει καλύτερα λ.χ. την Ιτιά. Προφανώς γιατί με το ρεμπέτικο έχουμε μεταβεί στην επώνυμη περίοδο.

γ. Η Θεματολογία του δεν έχει ταμπού και δεν κωλώνει πουθενά. Αν το χασίς σας ενοχλεί, το <u>κεράτωμα</u> (για παράδειγμα) που το πάτε; Εδώ ο Δελιάς είπε κάτι που δεν λέγεται ούτε σήμερα: “Θυμήσου μια τον άντρα σου - θυμίσουμαι (sic) και ‘μένα - δώσε τ’ αντρού σου δυο φιλιά - δώσε και 'μένα ένα”. Πριν απ’ αυτόν, στο αδέσποτο ο άδων ισχυρίζεται πως “από κάτω από τ’ αμπέλι - φίλησα μια παντρεμένη”. Ο Μάρκος στενάζει: " Μια μικροπαντρεμένη, ξανθιά γαλανομάτα- Όλο ζωή και νιάτα, μου πήρε την καρδιά". Ο Τσιτσάνης υπερθεματίζει: “Αγαπώ μια παντρεμένη - όμορφη καλοντυμένη” κ.α.

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)

52

Αντιγράφω από τον ΚΚ «Αν το χασίς σας ενοχλεί…»
και συμπληρώνω και μερικά θέματα από παραδοσιακά:

Στο «Μενούση» γίνεται φόνος λόγω ζήλιας.

«κι ο Μενούσης μεθυσμένος πάει την έσφαξε
το πρωϊ μετανοιωμένος αχ την έκλαψε…»
Την λέξη μεθυσμένος την έχουμε δεχτεί ενώ αυξάνει την επιθετικότητα σε αντίθεση με το χασίσι που τη μειώνει!

Στη «Ρούσσα παπαδιά» υπάρχει περιγραφή αιμομικτικής σχέσης (Δυό αδέλφια αγκαλιασμένα) που ο θάνατός τους (ή αυτοκτονία τους) έρχεται σαν φυσική συνέπεια μέσα στη κοινωνία της εποχής
«γιά ιδέστε τα κακόμοιρα γιά ιδέστε τα καημένα
σαν δεν φιλιούνται ζωντανά φιλιούνται ποθαμένα»

Όσο γιά απιστία χαρακτηριστικό το τραγούδι της «Άπιστης γυναίκας» που αφού τη πιάνει στα πράσα (πού λέμε) ο άντρας της ο Κωσταντής
«Και το σπαθί του έβγαλε, λιανά λιανά την κάνει
Ιδές κορμί αγγελικό, γυναίκα δίχως πίστη.»

Αυτή όμως τον είχε τρελλάνει στο ψέμα

«Ανίσως άλλον αγαπώ, κι άλλον θέλω να πάρω
σπαθί βαστάς στη μέση σου κόψε μου το κεφάλι
να ματωθούν τα ρούχα μου και σένα το σπαθί σου»

Τουλάχιστον ο χασικλής ποιητής μπορεί να φωνάζει από τη μιά «φέρτε πρέζα να πρεζάρω και χασίσι να φουμάρω…» αλλά από την άλλη λέει «βαρέθηκα τον αργιλέ συχάθηκα τη μαύρη…», «το κρασί και το χασίσι μ΄έφεραν σ΄αυτή τη κρίση»

53

Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δυστυχώς, υπάρχουνε ταμπού. Ποιος έχει μιλήσει ποτέ για την αναγκαιότητα των θρησκευτικών που μας πιπιλίζουν το μυαλό από α’ Δημοτικού μέχρι γ’ Λυκείου υποχρεωτικά; Στην Ελλάδα είμαστε, γι’αυτό δε νομίζω ότι μπορούν να γίνουν αυτά που λες Σώτο, μακάρι να γίνουν… }

54

Δεν θέλω να διαλύσω τη συζήτηση, αλλά, επιτρέπετε μια παρένθεση : Μήπως να συνδυάσουμε το υποχρεωτικό μάθημα των θρησκευτικών με τα “σεμινάρια” περί ρεμπέτικου ; Η πρώτη προσέγγιση φαίνεται εύκολη “Λιτανεία”, “Θεέ μου μεγαλοδύναμε”, ίσως και το μετα/παρα-ρεμπέτικο “Σε μια εκκλησιά μοναχική” των Χειμερινών, και άλλα…
Κατά τα λοιπά : το ρεμπέτικο θα εδικαιούτο μία εκπαιδευτική παρέμβαση σαν την προτεινόμενη : Ως κοινωνικό φαινόμενο, αφού με εκκίνηση το περιθώριο έφτασε σε σύντομο χρονικό διάστημα να καθορίζει ή τουλάχιστον να επηρεάζει τον βασικό τομέα καλλιτεχνικής έκφρασης ενός λαού (ειδικώς του ελληνικού: μουσική-τραγούδι). Να αναφέρουμε την κοινότυπη αναλογία προς την τζάζ και τα μπλουζ; Και ως καλλιτεχνικό φαινόμενο επίσης : Στην τέχνη (τουλάχιστον) δεν υπάρχει παρθενογένεση. Όμως, ο Μάρκος και οι συν αυτώ θα είχαν το δικαίωμα να υπερηφανεύονται ότι αποτελούν ό,τι πιο κοντινό υπάρχει σ’ αυτήν, να πιστεύουν ότι έφτιαξαν ένα μουσικό είδος, ένα καλλιτεχνικό ρεύμα απ’ το μηδέν.
Αυτά τα στοιχεία δεν θάχε νόημα να αναδειχθούν και δεν θα προσέφεραν στον προβληματισμό των ηλικιών για τις οποίες συζητάμε ; Ας ηρεμήσουμε: σκοπός μιάς τέτοιας εκπαιδευτικής παρέμβασης προφανώς δεν θάταν να φτιάξει “ρεμπετάκια” ούτε να δείξει τον κακό το δρόμο σε αθώες παιδικές ψυχές.

55

Συμφωνω σε πολλα σημεια με το πρωτο ποστ του Ισαακ.
Τι να διδαξεις στο δυσμοιρο το μαθητη ;;
Οντως εχει απαξιωθει η διδασκαλια-μαθηση σαν λειτουργια και το σχολειο
ειναι απλα το σκαλοπατι για το Πανεπιστημιο (το χαρτι δηλαδη) και ενα μεγαλο ποσοστο των αποφοιτησαντων υστερουν σε πολλα πεδια μορφωσης που εχουν περασει και με καλο βαθμο.
Ισσακ διαφωνω με το κ…νειο. Λιγο βαρυ παρολο που
μπορει να το λεμε καθε μερα. Πεστο ΜΠΑΧΑΛΟ …

Παραδοξ. αυτη τη στιγμη ακουω Σολωνα Λεκκα και πριν ενα Σκυριανο που εχει και το 4στιχο :
Οταν βαζεις το παπάτζι με τη φουντα τη χρυση
τρεμει ο ουρανος να πεσει με τα αστερια του μαζι…
Γειασου ΜΠΑΤΗ

56

Μιά Παρέκβαση κι εγώ:
Ο Μυτηλινιός Λέκκας, πέρσυ όλο εδώ Θεσ/νίκη τριγύρναγε. Τον έχασα γιατί έκανε ζέστη και δεν μπορούσα να κλειστώ μέσα. Εχει κανένα δίσκο που “πρέπει” να πάρω Γιώργο Β.?

57

Άψογη ο ανάλυση του ΚΚ. Ανθολογίσημη.

Γιώργο Β., επιμένω πως πρέπει να ξεκαθαρίσομε πρώτα απ’ όλα γιά τι μιλάμε.

Το παλιό, το μάγκικο, το ασίκικο, το αδέσποτο, το ανώνυμο, δεν φαίνεται να το λέγανε παλιά “ρεμπέτικο”. Ακόμα και ο Μητσάκης που αναφέρεις, δε μιλάει γιά “ρεμπέτικο”. Αυτό το τραγούδι λοιπόν, ο Νέαρχος π.χ. το βρίσκει στον Ακριτικό κύκλο, δηλαδή γύρω στο έτος 1000. Άλλοι μιλάνε ακόμα και γιά την αρχαιότητα, με την απαγορευμένη στα σαλόνια πανδουρίδα.

Μ’ αυτό που σήμερα ονομάζομε “ρεμπέτικο”, (πιστεύω από την παρεξήγηση που επέβαλε ο Πετρόπουλος αλλά κι όλοι εμείς οι ενθουσιώδεις ρεμπετολόγοι), φαίνεται να είναι το τραγούδι που παίζεται με μπουζούκι, και που διαμορφώθηκε σ’ αυτές τις έντεχνες φόρμες την περίοδο 1932-1956.

Φυσικά και υπήρξε μία προϊστορία, κατ’ αρχήν γύρω στο 1870-1880, όταν οι έντεχνοι μουσικοί της Μικράς Ασίας ενδιαφέρθηκαν γιά το αδέσποτο, και στη συνέχεια από το 1922 που δημιουργήθηκε η Σμυρνέϊκη Κομπανία του Πειραιά. Και φυσικά, το “έντεχνο” και επώνυμο "ρεμπέτικο 32-56, ενέταξε στις δημιουργίες του τόσο τ’ αδέσποτα, όσο και τα Σμυρνέϊκα του Πειραιά, αλλά και άλλα πολλά. Όμως η δομή, η σύνθεση της μονοφωνίας με την αρμονία, η στιχουργική που εκφράζει τη συναδέλφωση του “περιθωρίου” με τη φτωχολογιά, ακόμα και στην Αμέρικα, η συναδέλφωση των “νοικοκυραίων” μεταναστών με τους πρώην ληστές που μετανάστευσαν ομαδικά (25.000), όλα αυτά είναι ξεχωριστά χαρακτηριστικά, που σήμερα τους δίνομε την ταμπέλα “ρεμπέτικα”.

58

Τα ρεμπέτικα τραγούδια ώς γνήσια λαική έκφραση οφείλουν να μιλάνε για τα προβλήματα που είχε το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού την εποχή εκείνη. Φυσικά τα ίδια προβλήματα έχουμε και σήμερα με αρκετά μεγάλη ένταση, ας μη γελιόμαστε…Συνεπώς η θεματολογία των ρεμπέτικων τραγουδιών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ξενίζει. Όσον αφορά στην εκπαίδευση, όποιος είναι μέσα σε αυτή τη διαδικασία γνωρίζει ότι ο κάθε δάσκαλος οφείλει να συμμετέχει με όλες τους τις ψυχικές δυνάμεις που διαθέτει. Στο σημερινό σχολείο θέλουμε ανθρώπους με διάθεση να μπουν στα πολιτιστικά πράγματα και να προσφέρουν είτε είναι μουσικοί είτε φυσικοί είτε φιλόλογοι κλπ. Φανταστείτε ότι ένα μεγάλο μέρος των θεατρικών παραστάσεων που γίνονται στα σχολεία δεν καθοδηγείται ούτε από θεατρολόγους ούτε από ειδικούς σκηνοθέτες. Καθοδηγείται από απλούς δασκάλους που έχουν μεράκι και πίστη ότι το κάθε τι πολιτιστικό που γίνεται στα πλαίσια του σχολείου βοηθάει στην καλλιέργεια της ψυχής του παιδιού. Τα πλαίσια αυτής της διαδικασίας στοχεύει και η πρόταση του παιδαγωγικού ινστιτούτου για το “σεμινάριο” πάνω στο ρεμπέτικο τραγούδι.

59

ΚΚ Εχω ενα cd λαϊβ του Σολωνα με τον ιδιοχειρο (:wink: τιτλο : ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΟΥ ΣΟΛΩΝΑ ΙΙ και απο κατω : 1. Κιορογλου 2. Σηλυβριανο
βεβαια εκτος απο αυτα τα δυο το cd εχει κι αλλα 15 περιπου σε αυτο το ηχοχρωμα (Εχει και το Μπιρ Αλλαχ)
Παιζουν ουτι, κανονακι, βιολι, κρουστο και σαζι !!
Για το Σολωνα εμαθα απο καποιον Χανιωτη που σπουδαζει Σαλονικη και με ενημερωσαν οι Σαλονικιοι του φορουμ που συναντησα στο Βολο.
Το cd απεκτησα χθες το αντιγραφω για παρτη μου και πες μου αν το θες κι εσυ …

Κ.Φερρη απο τοτε που εθεσες το θεμα σε καποιο αλλο topic ψαχνω το θεμα και ηδη εχω βρει γυρω στα 25 τραγουδια με τον τιτλο ρεμπετικο πανω στο δισκο, μεταξυ αυτων : Τι σε μελλει εσενα, Σαλα σαλα, Σαν πας στα ξενα κλπ
Ερευνω το θεμα και μολις μου γυρισουν το βιβλιο του ΚΟΥΝΑΔΗ και του ΜΑΝΙΑΤΗ που κατεχουν καποιοι … φιλοι θα εχω νεωτερα.

Αδμιν εσυ κατι ξερεις παραπανω για το ζητημα …

60

Αν μου επιτρεψει ο αδμιν …

Τι εγινε ρε παιδια σιγη στο φορουμ …
απανω που βρηκαμε τον Παπουλια μας προεκυψε
Αλβανος παλι …
φτου γ… γκαντεμη Μητσοτακη

61

Πλατιάσαμε πολύ…
Αλλού ήταν η αρχική διαφωνία κι αλλού φτάσαμε. Προσπαθώ λοιπόν να επανέρθω:
Μπορεί κανείς να μιλήσει σε νέους ανθρώπους για τα ναρκωτικά χρησιμοποιώντας καλύτερο παράδειγμα από τα ρεμπέτικα; (Απαντάω) Οχι! Κι ο λόγος είναι απλώς: Οι ρεμπέτες κάνουν την πιο ΠΙΣΤΗ καταγραφή της καθημερινότητας. Προσέξτε! Οταν ο ρεμπέτης ερωτευτεί, τότε συχνά η φαντασία του θα οργιάσει. Οταν ονειροπολήσει, τότε θ’ ανακαλύψει “ακρογιάλια στην Παραγουάη”, θα τοποθετήσει το Μαρόκο …ανατολικά της Ελλάδας, θα χτίσει τζαμιά με γιομιτζή τη Λίλιαν Χάρβεϋ και πορτιέρη τον Τζίμι Λόντο! Οταν όμως απλά κληθεί να περιγράψει τον περίγυρό του, τότε μιλάμε για …Nikkon! “Απ’ τις μυτιές που τράβαγα άρχισα και βελόνι…” και “Ωρες με θρέφει ο λουλάς κι ώρες αδυνατάω…”.
Τους στίχους του Γιοβάν Τσαούς τους έγραφε, λέει, η γυναίκα του! Μα ήταν η κυρία Εϊτζιρίδου στα “κόλπα”; Εδώ λένε ότι δεν “έπινε” καλά-καλά ο ίδιος ο Γιοβάν. Απέναντι απ’ το σπίτι του Τσαούς ήταν, λέει, κάτι εγκατελλειμένα βαγόνια και η …Τσαούσενα έβλεπε κάθε μέρα απ’ το μπαλκόνι της τα πρεζάκια να “λιώνουν”.
Ο Μπάτης προσπαθεί να γράψει ένα τραγούδι-χαβαλέ για τους (πελάτες του) σφουγγαράδες: “Αχ οι καημένοι οι σφουγγαράδες είναι όλοι χουβαρντάδες…”. Θέλει δε θέλει όμως θα μιλήσει για την “ξερή γαλέτα” και για τα “άσχημα χαμπάρια”.
Ο ρεμπέτης όταν μιλάει για τη ζωή είναι ξεκάθαρος, αφού “Πολλά έχουν δει τα μάτια του κι έχει περάσει μπόρες”.
Ανάλυσε τις συνθήκες της δεκαετίας του '30 στις λαϊκές γειτονιές του Πειραιά και θα δεις ότι οι αιτίες της εξάρτησης διαφέρουν ελάχιστα. Και μιλάμε βέβαια για τις βαθιές αιτίες του προβλήματος που έχει τις ρίζες του στη -μην εγγίζετε!- βάση του συστήματος. Νομίζετε ότι ο μικρασιάτης πρόσφυγας του '22 που ζούσε στη Δραπετσώνα έχει τεράστιες διαφορές με το Ρωσοπόντιο της δεκαετίας του ‘90 που ζει στα Ανω Λιόσια; Αν πιστεύετε ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές, τότε είστε από αυτούς που αν “αναγκαστούν” να διδάξουν το ρεμπέτικο σε σχολείο, θα το “ξεπετάξουν” σε μερικές ώρες, θα το ξεφτιλίσουν ή στην καλύτερη περίπτωση θα αναγκάσουν τους μαθητές είτε να το μισήσουν είτε να το αγνοήσουν. Αν σκέφτεστε αλλιώτικα, τότε θα χρειαστεί να ξενυχτήσετε ώστε να βρείτε τρόπους να ξεπεράσετε τα εμπόδια που -100%- θα φέρνει η “διδακτική γραμμή” του Υπουργείου Παιδείας, για να μη γίνει και το ρεμπέτικο ένα από αυτά τα υπέροχα αντικείμενα μελέτης (βλέπε ποίηση, φιλοσοφία, φυσική κλπ.) που κακοποιήθηκαν βάναυσα απ’ όλους τους αρμόδιους της εκπαίδευσής μας στα σχολεία.
ΑΝ

ΥΓ. Εδώ και πολλή ώρα είχα γράψει ένα άλλο κείμενο (είχα περάσει τις 2.000 λέξεις!) το οποίο δεν …τελείωνε ποτέ, γιατί για κάθε 20 λέξεις ένιωθα την ανάγκη να γράψω άλλες τόσες για να είμαι νοηματικά σωστός και αναγκαία αναλυτικός. Κάποια στιγμή “τα πήρα” και του τράβηξα ένα ξεγυρισμένο “delete”. Οποιος θέλει κουβέντα για το ζήτημα, να την κανουμε από κοντά. Αν μάλιστα είχαμε “αναδειχτεί” σε κάποιο είδος “λέσχης”, θα πρότεινα να διοργανώναμε μια εκδήλωση-συζήτηση. Για τώρα, πάντως σας περιμένω σε καμιά ταβέρνα να τα πούμε (αν μας αφήσουν οι άχρηστοι που ανάμεσα στα τραγούδια συνηθίζουν να ξεκουρδίζουν τα μπουζούκια τους νομίζοντας ότι τα κουρδίζουν…

62

Ωραία τα γράφει ο ΑΝ (αν σβήνεις κείμενα με 2000 λέξεις, τότε γράφεις καλές περιλήψεις)!

Στην όλη συζήτηση και με πολλούς τρόπους παρουσιάζεται και αντιμετωπίζεται το ρεμπέτικο σαν μουσειακό είδος (ήδη νεκρό) και μεις του κάνουμε κηδείες και μνημόσυνα και ερίζουμε γύρω από τη νεκρική του κλίνη σαν τις γριές του «Ζορμπά» (αγαπημένο μου παράδειγμα)!
Μήπως όμως τα τεράστια ΜΡ3 αρχεία μας, η ταξινόμηση τους και γενικά η ενασχόληση μαζί τους δεν μας επιτρέπουν να δούμε τι γίνεται στις φτωχογειτονιές (του ΄90 που λέει ο ΑΝ και του 2004) ή σε ξεχασμένες από από τη νεόπλουτη κουλτούρα μας ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού και του εσωτερικού;
Μήπως λέω μήπως, όλοι αυτοί που ασχολούνται με το ρεμπέτικο από τα γραφεία τους τα πρωϊνά (λουφαδόροι δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι καθώς και γιατροί, αρχιτέκτονες, έμποροι,…) δεν είναι σε θέση να καταλάβουν ή ξεχνούν τις συνθήκες που δημιούργησαν αυτό το μουσικό είδος έκφρασης κρατώντας μόνο τη Μποέμ/μερακλίδικη/ έκφρασή του γιατί στο χορτάτο περίγυρό μας δεν πλησιάζουν εύκολα ούτε πρεζάκια, ούτε κατατρεγμένοι, ούτε θύματα της κοινωνικής αδικίας;

63

Συμφωνώ με τον ΑΝ. Οτι έχουμε διαβάσει σε σοβαρά κείμενα για το ρεμπέτικο βγαίνει το συμπέρασμα πως ο ρεμπέτης είναι η στάση ζωής του κάθε ανθρώπου και όχι αν λέει τα συγκεκριμένα τραγούδια που τα αποκαλούνε ρεμπέτικα.
Είναι ρεμπέτες στη ζωή τους οι εργαζόμενοι στα ναυπηγεία, οι παπατζήδες στο Μοναστηράκι, οι ανατολικοί μετανάστες που μοχθούν για το μεροκάματο αλλά δεν το βάζουν κάτω. Οι κοινωνικές συνθήκες σε κάνουνε ρεμπέτη.

64

«…Tο ζεϊμπέκικο έχει σχέση με τον Κρεμασμένο του Ταρώ γιατί χάθηκε ο δεύτερος τόμος του Αριστοτέλη…»

<font color=“0000ff”>- Tι λένε φτούνοι πιδάκι μ΄, που τονε τραβουλουγάνε τουν έρημου του τράγου;

</font><font color=“119911”>-Σώπα μάννα, κουλτούρα ναούμ κάνουν οι ανθρώποι!!!

<font color=“000000”>«…Ό,τι είναι πάνω, είναι σαν κι αυτό που είναι κάτω, και τούμπαλιν που λέει κι ο Ουμπέρτο Έκο…»

</font><font color=“ff0000”>-Που μ΄έφερες πιδάκι μ΄, πάμε να φύγουμι… αμ δεν την έχει βάλ΄ου Μήτσαρους κατ΄, να σε ξηγήσου γω μετά ίδια πάνου ίδια απού κάτου!

</font><font color=“119911”>-Σώπα ρε μάννα ναούμ, ξεφτίλα θα με κάνεις! Τέχνη κάνουν οι ανθρώποι!

</font></font>«Πρόκειται περί Ρεύματος αδέσποτου και είναι αποτέλεσμα βρυκολακιασμάτων ανά 25ετία… είναι πρώϊμο “ρεμπέτικο” κι έχουν από την απαγορευμένη στα σαλόνια πανδουρίδα πολλά
στρέμματα φυτεμένα…»

<font color=“ff0000”>- Πάμι να φύγουμι πιδάκι μ΄, ανουμαλιάριδες είν΄φτούνοι, αν ήντουσαν κουλτουριάριδες θάτανε κι ου Νταλάρας παρέα…</font>

65

Εξήντα τέσσερα μηνύματα είναι πολλά, αλλά αξίζει τον κόπο να αφιερώσετε κι εσείς οι “εν Φόρουμ συνάδελφοι” μισή ωρίτσα να τα διαβάσετε, έστω γρήγορα. Εγώ τα διάβασα, όπως μάλλον καταλαβαίνετε.

Έχουν βέβαια περάσει σχεδόν δέκα χρόνια από τότε. Η πρώτη μου απορία, σήμερα, είναι η τύχη που ο χρόνος επιφύλαξε σε αυτή την ιδέα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (υπάρχει ακόμα, αλήθεια;) να περιληφθεί η διδασκαλία του ρεμπέτικου τραγουδιού σε σχολικό πρόγραμμα μουσικής. Αν κάποιος ξέρει κάτι σχετικό, ας μας το γνωστοποιήσει. Έχω και άλλα ερωτήματα και ελπίζω, και άλλοι συμφορουμίτες να έχουν κάτι να πούν σε αυτό το ενδιαφέρον θέμα.

66

Κύριε Νίκο,

Μπορεί να μην είμαι ο καταλληλότερος για να απαντήσω σε αυτό το θέμα -μιας και δεν είμαι καθηγητής μουσικής, πόσο παραπάνω στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κιόλας- αλλά με λίγο “ψάξιμο” στο Internet έπεσα πάνω σε αυτό το κείμενο που πρόκειται περί οδηγιών διδασκαλίας μαθημάτων των Α’, Β’ και Γ’ τάξεων Ημερήσιου και Εσπερινού Γυμνασίου για το σχολικό έτος 2013-2014.

Στην σελίδα 40 των εν λόγω οδηγιών θα βρείτε την προτεινόμενη διδακτέα ύλη για το μάθημα μουσικής στην Γ’ Γυμνασίου. Θα παρατηρήσετε ότι στο Β’ τρίμηνο υπάρχει πρόταση για την διδακτική ενότητα με τίτλο “Ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι”, έκτασης περί των 9 σελίδων περίπου (σελ. 54-62) εκ των οποίων όμως προτείνεται να αφαιρεθούν οι μισές περίπου (σελ. 54-57).

Προς το παρόν δεν γνωρίζω κάτι περισσότερο, αλλά μιας και επανήλθε το θέμα μετά από 10 χρόνια “απραξίας”, θα προσπαθήσω να μάθω περισσότερα γιατί με ενδιαφέρει και εμένα (πιο πολύ από περιέργεια) και για ό,τι νεότερο βρω θα ενημερώσω. Εάν στο ενδιάμεσο υπάρχουν άλλοι “συμφορουμίτες” (δε μου κάθεται καλά σαν λέξη) που έχουν πρόσβαση σε διδακτικά βιβλία μουσικής Γυμνασίου ή ακόμα καλύτερα κάποιοι από αυτούς είναι καθηγητές μουσικής στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα βοηθούσε πιστεύω.

67

Ενδιαφέρον διδακτικό βιβλίο επιπέδου λυκείου για το ελληνικό τραγούδι (ενσωματώνοντας και το ρεμπέτικο)
υπάρχει στην Κύπρο από το 2001:
www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/themata/mousiki/didaktika_encheiridia/to_elliniko_tragoudi_tou_20ou_aiona.pdf

68

Πάντως, αυτό που υπήρξε έναυσμα για την παραπάνω συζήτηση (και ας ξεστράτισε κι αυτή, ακολουθώντας την παράδοση…) δεν ήταν ούτε οδηγίες διδασκαλίας, ούτε και εκπαιδευτικό βιβλίο. Ήταν απλά και μόνο μία εισήγηση ενός καθηγητή μουσικού γυμνασίου / λυκείου γιά την προσέγγιση του μαθήματος της μουσικής (γενικά) μέσα από τις σύγχρονες ηλεκτρονικές τεχνολογίες. Στα πλαίσια αυτά και στην υποενότητα “Μουσική και Ιντερνέτ στο σχολείο”, η εισήγηση περιλάμβανε και τέσσερις προτάσεις για σενάρια κύκλων μαθημάτων τριών – τεσσάρων ωρών στην Γ’ τάξη του γυμνασίου, ένα από τα οποία είχε θέμα το ρεμπέτικο τραγούδι. Στόχος είναι να γνωρίσουν οι μαθητές την ιστορία του καθώς και τις συνθήκες γέννησης και εξέλιξης του, αλλά και να συγκριθεί με άλλες ιστορικές περιόδους της ελληνικής μουσικής.

Η πρόταση είναι σίγουρα αξιοσημείωτη, αφού όχι μόνο βάζει το ρεμπέτικο σε ισότιμη βάση με π.χ. την σύνθεση της συμφωνικής ορχήστρας της κλασικής μουσικής, ή τη μουσική των εποχών Αναγέννησης / Μπαρόκ, αλλά τολμάει να θίξει και θέματα “δύσκολα” όπως κοινωνιολογικές παραμέτρους του ρεμπέτικου ή το πάντα “καυτό” θέμα των ναρκωτικών. Έχω όμως μίαν έντονη απορία: αφού οι επί μέρους ομάδες εργασίας συλλέξουν το υλικό, γίνεται παρουσίαση και συζήτηση στην τάξη. Προφανώς, υπό τον έλεγχο του δάσκαλου που επίσης θα καθοδηγήσει τα παιδιά στη συλλογή και την επεξεργασία των στοιχείων. Αλλά αυτά προϋποθέτουν ο δάσκαλος να έχει αρκετά βαθειά γνώση του ρεμπέτικου, κάτι που σίγουρα στο πανεπιστήμιο δεν το διδάχτηκε ποτέ και μόνο αν από μόνος του έχει ενδιαφερθεί, θα την έχει (ίσως) αποκτήσει.

Άκουσε κάποιος, εκπαιδευτικός ή γονιός, να έχει υλοποιηθεί αυτή η πρόταση του κ. Στ. Κατηρτζόγλου;