ΤΑ ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΟΧΘΗΣ
(ΠΑΠΙΓΚΟ-BMG-ARIOLA 74321-279592)
1.-Μυτιληνιό Ζεϊμπέκικο.
Ηχογράφηση περί το 1930. Βιολί ο Ογδοντάκης
Αμερικάνικη έκδοση αλλά ελληνική μάλλον ηχογράφηση, όπως συμπεραίνεται από τις ενδείξεις (όργανα, οργανοπαίχτες κτλ.) Στον δίσκο δεν αναφέρεται ο βιολιστής αλλά ακούγεται μια φωνή να λέει «γειά σου Ογδόντα μου…» . Ο Ογδόντας είναι ο περίφημος βιολιστής της εποχής εκείνης Ογδοντάκης ψευδώνυμο του Ι.Δραγάτση (1886-1958) ο οποίος όμως δεν πήγε ποτέ στην Αμερική. Εκτός από το βιολί σολάρει και μιά αρμόνικα, αναγνωρίζω τον μοναδικό τότε (1930) Αντώνη Παπατζή που έπαιζε στους δίσκους με συνεργάτη τον κιθαρίστα Χρήστο Τσακίρη. Ακόμα προς το τέλος του τραγουδιού μια φωνή λέει «ελάτε στην Ελλάδα να δείτε τι γίνεται» έτσι με σιγουριά σχεδόν λέμε πως ο δίσκος ηχογραφήθηκε στην Ελλάδα για να πουληθεί στην Αμερική.
2.-Στην υπόγα.
Ζεϊμπέκικος ηχογράφηση 1934. Τραγούδι Α.Κωστής.
Η υπόγα είναι χαρακτηριστικό δείγμα ρεμπέτικου της περιόδου της ανώνυμης δημιουργίας και είναι από τα λίγα που πρόλαβαν να καταγραφούν σε δίσκο και μάλιστα από γνήσιο εκπρόσωπο του είδους. Η μελωδία του ακολουθεί τρόπο, ήχο (μακάμ σαμπάχ) της βυζαντινής και δημοτικής μουσικής ενώ στα λόγια του βρίσκομε αφ’ενός ένα χαρακτηριστικό λεξιλόγιο του περιθωρίου αφ’ετέρου μια σπάνια αναφορά σε ένα χαμένο πλέον μνημείο της Αθήνας την «Παλιά Στρατώνα».
…βρε από πίσω απ΄την στρατώνα
βαρέσαν μάγκα στην υπόγα
μπαίνει ένας μπάτσος με το κούφιο
και ρίχνει μούσμουλα στο ρούχο (η ρούφο)…
Η υπόγα ήταν προφανώς παράνομος τεκές που ήταν πίσω από την παλιά στρατώνα.
Η «παλιά στρατώνα» ήταν στο Μοναστηράκι. Το ιστορικό κτίριο στα τελευταία χρόνια του μετατράπηκε στις φοβερές φυλακές της πόλης. Το όνομά του οφείλεται στο ότι πρίν γίνει στέγη για καταδίκους, υπήρξε στρατώνας. Εκεί στεγάζονταν οι βαυαρικές στρατιωτικές μονάδες την εποχή του Οθωνα. Το κτίριο όμως ήταν ακόμη παλαιότερο. Δεν το έχτισαν οι Βαυαροί αλλά ο φοβερός τύραννος της Αθήνας Αλή Χασεκής της εποχής της Τουρκοκρατίας.
Ο Δημήτρης Καμπούρογλου στην «Ιστορία της Αθήνας» αναφέρει ότι το κτίριο αυτό ήταν το σαράι του Αλή. Αυτό λοιπόν το σαράι που χτίστικε με καταναγκαστικά έργα των Αθηναίων και που έγινε στρατώνας για να καταλήξει σε φυλακές, κατεδαφίστικε το 1929 ύστερα από εντολή του Δημάρχου της Αθήνας.
Οι λέξεις «κούφιο» και «μούσμουλα» σημαίνουν αντίστοιχα περίστροφο και σφαίρες.
3.-Ο Παραπονιάρης.
Αγνώστου, φωνή και κιθάρα Κώστας Δούσιας.
Γνωστή πολίτικη μελωδία και παραδοσιακός χασάπικος χορός. Σ’αυτό το ρυθμό έχει γραφτεί και το γνωστό «Εχε γειά Παναγιά».
Ηχογράφηση του 1930 με τον Κ.Δούσια που όμως δεν τον συναντάμε πολύ συχνά στην Αμερικανική δισκογραφία.
4.- Σίρμπα χασάπικο.
Από το συγκρότημα του Κώστα Γαδίνη περί το 1930.
Χασάπικος «σίρμπα» που σημαίνει στην γλώσσα των παλαιών πρακτικών μουσικών «γρήγορο» «ελαφρύ» το οποίο χορεύεται με βαθειά καθίσματα. Σίρμπα από την λέξη «Σίρμπ» και «Σίρμπου» στα Ρουμάνικα η «Σέρμπου» στα βλάχικα που σημαίνει Σέρβικος. Ο Κώστας Γαδίνης σύμφωνα με μαρτυρίες μουσικών ήταν μετανάστης από την Ηπειρο. Κάποιοι λένε ότι έπαιζε κλαρίνο, ενώ από άλλους αναφέρεται σαν βιολιστής. Το Τρίο Γαδίνη απαντάται συχνά στην δισκογραφία της Αμερικής του μεσοπολέμου.
5.-Αϊδινίτικο Ζεϊμπέκικο.
Αγνώστου, μπουζούκι και τραγούδι Μανώλης Καραπιπέρης.
Ενα τραγούδι που ανάγεται στον προηγούμενο αιώνα. Η εγγραφή του χρονολογείται λίγο πρίν το 1930.
…ρίξε τα μαλλιά σου πίσω
να σε δώ να σ’αγαπήσω
ρίξε τα μαλλιά σου πλώρα…
6.- Ο λαγός
Με την Μ.Παπαγκίκα και ορχήστρα με βιολί, σαντούρι, κλαρίνο και κουτάλια.
Εγγραφή του χωνιού. Στην κυριολεξία! Δηλαδή πρίν την εφαρμογή στην ηχογράφηση των ηλεκτρικών διατάξεων, οι μουσικοί έπαιζαν όχι μπροστά σε ένα μικρόφωνο αλλά σε ένα χωνί, όπου ο τραγουδιστής έχωνε το κεφάλι του και τραγουδούσε για να ξεχωρίζει η φωνή του από την υπόλοιπη ορχήστρα. Ηλεκτρικές ενισχυτικές διατάξεις και μικρόφωνα χρησιμοποιήθηκαν μετά το 1925.
…έμαθε ο λαγός και μπαίνει
μεσ’το φετεινό τ’αμπέλι
και φορεί ποδηματάκια
και χαλάει τα λαχανάκια…
7.-Χασαποσέρβικο.
Πιάνο και μαντολίνο, άγνωστοι εκτελεστές.
Μια χαρακτηριστική μελωδία «σμυρνέικου στύλ με ανατολικό και ευρωπαϊκό χρώμα. Την ηχογράφηση χρονολογούμε γύρω στα 1925.
8.-Και γιατί δεν μας το λες.
Αγνωστου, κιθάρα και τραγούδι Γ.Κατσαρός.
Ενα από τα παλαιότερα ρεμπέτικα της Σμύρνης. Το αναφέρει και ο Λ.Καρακάσης στη συλλογή του «Τα λαϊκά τραγούδια της Σμύρνης» Μικρασιάτικα Χρονικά 1948 με τίτλο «Καλέ γιατί μου μάνισες» Η μελωδία του επίσης συναντάται στο γνωστό παραδοσιακό σμυρνέικο «η χήρα»
…της θάλασσας κρατώ κακιά
του βαποριού αμάχη
που πήρε την αγάπη μου
και τηνε χαίρουντ’άλλοι
και γιατί δεν μας τον λες
τον πόνο που 'χεις κι όλο κλαίς
και γιατί δεν μ’άνοιξες
παρά το τζάμι σφάλιξες…
9.-Χασάπικο μινόρε
Αγνώστου με το συγκρότημα του Κ.Γαδίνη περί το 1930.
10.- Η τράτα
Αγνώστου με τον Κ.Δούσια κιθάρα και μπάντσο.
Μια λαϊκή εκδοχή του ομώνυμου νησιώτικου τραγουδιού.
…απ’τ’Αιβαλί κινήσαμε να πάμε για την Τούνα
στο δρόμο που πηγαίναμε μας έπιασε φουρτούνα…
11.-Αϊβαλιώτικο Ζεϊμπέκικο
Αγνώστου μπουζούκι και τραγούδι Μανώλης Καραπιπέρης. Χρονολογείται λίγο πρίν το 1930.
Οπως και το Αϊδινίτικο έτσι και αυτό φαίνεται να έρχεται από τον προηγούμενο αιώνα. Δυστυχώς εδώ δεν διακρίνεται παρά το τελευταίο δίστιχο
…έχεις ελιά στο μάγουλο
βαμμένη με το κάρβουνο…
12.-Ο ξεφτίλης
Ζεϊμπέκικος Χαλκιά Γρηγορίου η Τζάκ Γρηγορίου μπουζούκι , κιθάρα Σ.Μιχελίδης.
Εγγραφή γύρω στα 1928. Ο Τζάκ Γκρέγκορυ είναι γνωστός και από άλλες ηχογραφήσεις της Αμερικής αυτή εδώ όμως η εγγραφή είναι η μόνη που διασώζει τις φωνές τόσο του Γρηγορίου όσο και του Μιχελίδη όχι σε τραγούδι αλλά σε μια εισαγωγική πρόζα, ιδέα παρμένη προφανώς από τα τραγούδια του ελαφρού μουσικού θεάτρου που έβγαιναν τότε σε δίσκους. Ετσι ακούγεται ο παρακάτω διάλογος:
«-Καλώς τονε τον Παντελή, που είναι η κιθάρα σου?
-Την έστειλα στο πανεπιστήμιο του Γιουσουρούμ.
-Και τώρα τι θα κάνουμε ρε?
-Τώρα θα βαράμε το κεφάλι μας στο τοίχο.
-Φτού σου ρε ξεφτίλη.
-Εμένα λες ξεφτίλη ρε, θα φάμε τα μουστάκια μας.
-Και γιατί να μην φάμε αυτούς τους δυό με το μπουζούκι και την κιθάρα?
-Γιατί αυτοί θα μας φάνε με τις γλύκες του ρε κορόιδο!!
13.-Κάηκε ένα σχολειό
Τραγούδι και κιθάρα Α.Κωστής
Τραγούδι του προηγούμενου αιώνα μια από τις πολλές παραλαγές που αναφέρωνται σε μεγάλες πυρκαγιές όπως αυτής της Κωνσταντινούπολης και που προσαρμόζεται κάθε φορά ανάλογα με την περίσταση. Εδώ αναφέρεται στην μεγάλη πυρκαγιά της Σμύρνης.
…μες της Σμύρνης το γιανγκίνι…
Οπως και τα άλλα τραγούδια του Α.Κωστή ηχογραφήθηκε στην Αθήνα γύρω στα 1934.
14.-Δυό γυφτοπούλες
Ζεϊμπέκικο Βαμβακάρη, τραγούδι Στελλάκης Περπινιάδης.
Η Αμερικάνικη έκδοση δεν αναφέρει τον συνθέτη. Οι γυφτοπούλες πάντως του Βαμβακάρη είναι διασκευή του ομώνυμου δημοτικού τραγουδιού που βρίσκεται σε πολλές παλαιές συλλογές, η παλιότερη των οποίων είναι εκείνη του PASSOW
…δυό γυφτοπούλες στο βουνό
μάννα και θυγατέρα δυό
βότανα εμαζεύανε,
βρίσκουν 'να λαβωμένονε…
15.-Γκιουζέλ ταξίμι
Σπύρος Περιστέρης κιθάρα, πιάνο άγνωστος.
Ηταν γνωστό ότι ο Περιστέρης ήταν πολύ καλός κιθαρίστας στο είδος του. Εδώ παίζει ένα αυτοσχεδιαστικό σόλο που η βασική γραμμή του εμφανίστικε αργότερα στο ρεπερτόριο διαφόρων μουσικών (κυρίως στα μπουζούκια).
16.- Μέσα στου Μάνθου τον τεκέ.
Κώστα Τζόβενου κιθάρα και τραγούδι ο Γ.Κατσαρός
Ο τεκές του Μάνθου βρισκόταν στους πρόποδες της Πάρνηθας. Ηταν κέντρο με μουσική και κρυφό «σεπαρέ» για τους πελάτες χασισοπότες. Το τραγούδι για του Μάνθου τον τεκέ κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα με την Ρόζα Ασκενάζυ. Η εγγραφή με τον Κατσαρό χρονολογείται στο 1935 περίπου.
…μέσα στου Μάνθου τον τεκέ
πίνουν οι μάγκες αργελέ
αργελέδες και τσιγάρο
μαρουγάνα Προύσας μαύρο…
17.-Ησουνα ξυπόλητη
Ζεϊμπέκικο , τραγούδι και κιθάρα Α.Κωστής.
Παλαιότατο τραγούδι παραλλαγές του οποίου έχουν καταγραφηθεί και σε θεατρικά τραγούδια η επιθεωρησιακά νούμερα στις αρχές του αιώνα. Ηχογράφηση στην Αθήνα περί το 1934.
18.-Τα ματάκια σου κυρά μου.
Αγνώστου, Ζεϊμπέκικος με τον Στελλάκη Περπινιάδη και την Ρόζα Ασκενάζυ.
Αμερικανική έκδοση Ελληνικής κατά τα φαινόμενα ηχογράφησης περί το 1934.
Παρά το ότι η Αμερικανική έκδοση δεν αναφέρει όνομα συνθέτη η στιχοπλοκή και η μουσική μοιάζουν να ανήκουν σε επώνυμο στιχουργό
(Τα ανωτέρω από το ένθετο βιβλιαράκι του δίσκου)
Ελπίζω να βοήθησα λίγο Κακοφώνιξ.
Οσο για το που το τονίζεις δικό σου είναι ότι θέλεις το κάνεις
…και ακόμα δεν σε καλωσόρισα! Καλώς όρισες λοιπόν!