Έχω πολύ καιρό να επισκεφτώ το ωραίο ρεμπέτικο φόρουμ, και χαίρομαι που βλέπω ότι μερικοί “παλαίμαχοι” του φόρουμ ακόμα συμμετέχουν και συζητούν μεταξύ τους! Ο λόγος που ξαναεμφανίζομαι είναι ότι κατά τύχη βρήκα ένα ενδιαφέρον άρθρο που ήθελα να παραθέσω προς ανάγνωσιν:
http://file:///C:/Users/Maria/Downloads/oikonomou.pdf
Αν κάποιος άλλος το έχει παρουσιάσει ήδη, ζητώ συγγνωμη!
Εύχομαι μια καλή και δημιουργική χρονιά σε όλη την ρεμπέτικη παρέα!
Εύα από τη Στοκχόλμη
Το μόνο σχετικό άρθρο που βρήκα είναι κάποιου Λεωνίδα Οικονόμου από το Πάντειο, με τίτλο “Ρεμπέτικα, λαϊκά και σκυλάδικα: όρια και μετατοπίσεις στην πρόσληψη της λαΪκής μουσικής του 20ού αιώνα”. Απ’ ό,τι την ξέρω την Εύα, αυτό πρέπει να είναι το άρθρο το οποίο θέλει να μας γνωρίσει. Βρίσκεται και εδώ, όπου το σχετικό oikonomou.pdf ανοίγει επιτυχώς. Είναι 38 σελίδες, τις οποίες θα διαβάσω μόλις ευκαιρήσω.
Ο Λεωνίδας Οικονόμου είναι αξιοπρόσεχτη περίπτωση πανεπιστημιακού (διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνική Ανθρωπολογίας στο Πάντειο). Το κείμενο που μας θύμισε η Eva είναι το πρώτο «ρεμπετολαϊκολογικό» του από το 2005. Πρόσφατο ενδιαφέρον κείμενό του είναι το παρακάτω: «Το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι. Μια εισαγωγή στη μελέτη και τη μυθολογία της ανατολικής λαϊκής μουσικής». Θεωρώ ότι συνοψίζει πολύ καλά από ορισμένες απόψεις τη σημερινή επιστημονική προβληματική για το αστικολαϊκό τραγούδι.
Θυμίζω επίσης τη συνέντευξή του που υπάρχει στο Παράρτημα της διπλωματικής εργασίας του Δ. Θεοδώρου (Κέντρο ανάδειξης και προβολής του ρεμπέτικου πολιτισμού, Ιούλιος 2014, ΕΜΠ) που είχα παρουσιάσει στο Φόρουμ.
Συγγνώμη, παιδιά, έπρεπε να είχα τσεκάρει πρώτα το λινκ. Ελπίζω να μπορείτε να το βρείτε από εδώ:
http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&pid=iid:182
Είναι από το πανεπιστημιακό περιοδικό “Δοκιμές”.
Μήπως έχει εντοπίσει κανείς σε ηλεκτρονική μορφή κάποια από τις εργασίες που αναφέρονται στην υποσημ. 23 (σελ. 374);
Τα τρία αυτά (σημαντικά) βιβλία κυκλοφορούν στο εμπόριο και άρα δεν είναι νοητό να υπάρχουν κάπου σε ηλεκτρονική μορφή (εννοώ ως σύνολο, διότι κάνα αποσπασματάκι τόσο δά ίσως)
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 15:47 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 15:33 —
Να ένα απόσπασμα από το Όψεις του ρεμπέτικου του Κ. Βλησίδη:
http://www.karellas.gr/datagr/20.pdf
Δεν έχω καταλάβει τι ισχύει εδώ. Και το άρθρο που παραπέμπει η Εύα υπάρχει στο περιοδικό του Παντείου Δοκιμές, που υποθέτω ότι θα πουλιέται και στο εμπόριο, σε χαρτώα μορφή. Η ιστοσελίδα απ’ όπου το κατεβάζει κανείς λέει “Αρχείο ψηφιοποιημένων περιοδικών”. Όχι εξ αρχής ψηφιακών. Τι είδους κείμενα είναι αυτά που βρίσκονται και ονλάιν; Έχει σημασία αν είναι άρθρο σε συλλογικό βιβλίο ή σε περιοδικό; Αν το εκδίδει πανεπιστήμιο ή εκδοτικός οίκος; Ή, γενικά, με ποιο άλλο κριτήριο μπορεί κανείς να ξέρει αν έχει ή όχι νόημα να το αναζητήσει;
Ευχαριστώ!!
Υ.Γ. Αυτοτελή βιβλία το καταλαβαίνω κι εγώ να μην υπάρχουν στο ίντερνετ, εκτός ίσως παράνομα. Η ερώτησή μου αφορά άρθρα ή εργασίες μικρότερες του αυτοτελούς τόμου.
Ας το πάρουμε από την αρχή.
Το συγκεκριμένο άρθρο του Οικονόμου είχε κυκλοφορήσει αρχικά χαρτώα στο περιοδικό Δοκιμές που έβγαινε ας πούμε από τα σπλάχνα του Παντείου. Έχω την όχι και απόλυτη βεβαιότητα ότι το περιοδικό σταμάτησε να κυκλοφορεί από καιρό τώρα. Άρα ένας λόγος παραπάνω οι έχοντες τα πνευματικά δικαιώματα να συνεννοηθούν και να «ανεβάσουν» στο διαδίκτυο ό,τι κρίνουν.
Γενικότερα, τώρα, και διεθνώς, σε ό,τι αφορά τα άρθρα επιστημονικών περιοδικών, αυτό που παρατηρώ είναι: ορισμένα περιοδικά κυκλοφορούν και σε χαρτώα και σε ηλεκτρονική έκδοση, οπότε αγοράζει κανείς το τεύχος ή ηλεκτρονικά το άρθρο που τον ενδιαφέρει (ή παίρνει σβάρνα τις ακαδημαϊκές και λοιπές ειδικές βιβλιοθήκες μην τυχόν και βρει καμμιά συνδρομή που να μην έχει διακοπεί…) Άλλη περίπτωση είναι η περιοδική έκδοση να υπάρχει μόνο πλέον σε ηλεκτρονική μορφή, είτε «ανοιχτής» πρόσβασης είτε πληρωτικής πρόσβασης. Και μια άλλη ενδεχομένως περίπτωση είναι κάποια περιοδικά (δεν το γνωρίζω, αν και δύσκολα το φαντάζομαι) να παραμένουν αποκλειστικώς χαρτώα.
Μια τελευταία περίπτωση είναι αυτή που με πολλή χαρά βλέπω καιρό τώρα να υλοποιείται στην ιστοθέση www.academia.edu (με ανοιχτή πρόσβαση μέσω Google ή Facebook): εδώ καταθέτει ο ενδιαφερόμενος επιστήμων ό,τι προαιρείται από την κειμενική παραγωγή του και εμείς «λαθραναγιγνώσκουμε» κανονικά και με τον νόμο.
Για να γυρίσω στο ερώτημά σου, όπως διευκρινίστηκε: σε ό,τι αφορά τον συλλογικό τόμο που επιμελήθηκε ο Κοταρίδης (Ρεμπέτες και ρεμπέτικο τραγούδι, εκδ. Πλέθρον) το βιβλίο ως βιβλίο-σύνολο είπαμε δεν μπορεί νομίμως να «ανέβει» στο διαδίκτυο. Το συγκεκριμένο βιβλίο ως συλλογική δουλειά περιείχε μεταξύ άλλων και αυτά τα δύο άρθρα για τα οποία ρωτάς. Ε, εδώ είναι ζήτημα συνεννόησης και συναίνεσης των ενδιαφερομένων μερών εάν μπορεί να «ανέβει» κάποιο αυτοτελές κείμενο από τα 10 από τα οποία αποτελούνταν το βιβλίο. Και πράγματι, βλέπω ότι ο Π. Παναγιωτόπουλος που σʼ ενδιαφέρει έχει ανεβάσει το δικό του (όπως και ο Ζαϊμάκης):
http://www.academia.edu/6564450/Imprisoned_communists_and_rebetiko_song.An_exercise_of_freedom_in_Greek%CE%9F%CE%B9_%CE%AD%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9_%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CF%81%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%AD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF_%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B9.%CE%9C%CE%AF%CE%B1%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B7_%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%82
Το άλλο κείμενο, τώρα, του Gauntlett, που ρωτάς, είναι ένα από τα τρία κεφάλαια του βιβλίου, δηλαδή έκτασης πάνω από το 1/3 του βιβλίου, οπότε δεν νομίζω ότι μπορεί να «ανέβει» ποτέ νομίμως. Τέλος η τρίτη παραπομπή είναι σε ολόκληρο το βιβλίο του Βλησίδη, οπότε και πάλι γιοκ πλην αυτού όπου παρέπεμψα.
O R.P. Pennanen έχει διαθέσει πολλά από τα άρθρα του στο academia. edu:https://uta-fi.academia.edu/RistoPekkaPennanen
…όπως και ο Νίκος Ορδουλίδης:
https://leeds.academia.edu/NikosOrdoulidis
Σημειώνω ότι οποιοσδήποτε μπορεί να γραφτεί μέλος και να διαβάσει/κατεβάσει άρθρα από την ιστοσελίδα αυτή. Είναι επίσης προσβάσιμη μέσω του Facebook/Google.
Ακόμα ένα άρθρο για το σκυλάδικο:
Και μερικά βίντεο με έναν παλαίμαχο του είδους:
Μαζί με τον ισραηλινό τραγουδιστή και φίλο Itzik Kalah σε οικογενειακό γλέντι:
Με τον Παζαρέντζη και τον Itzik, τραγουδώντας τις εβραικές/κουρδικές και ελληνικές εκδοχές του Ağladıkça του Ahmet Kaya (προς το τέλος το γυρνάνε στο Καζαντζίδη!):
τι εστι σκυλαδικο? μια εννοια που εχει πολλες προσωπικες ερμηνειες… πως μπορουν καποιοι να χαρακτηριζουν τραγουδια, καλλιτεχνες, μαγαζια, κ.τ.λ. ως σκυλαδικα…? ποιοι ειναι αυτοι που βαζουν ταμπελες στο λαικο πολιτισμο και με ποια ιδιοτητα…?
Εμείς οι ίδιοι βάζουμε τις ταμπέλες για να μη χανόμαστε!.
Σκυλάδικο είναι ένα μέρος που μαζεύονται σκυλιά και κάτω στη σάλα και πάνω στο πατάρι.
Οι μουσικοί στο πατάρι, είναι από πολλές μουσικες σχολές και δεν μπορούν να συνεννοηθούν, για αυτό πετάνε " πρασινάδες " ο ένας στον άλλον. Οι τραγουδιστές νομίζουν ότι τραγουδούν πολύ καλά, το ίδιο νομίζουν και οι θαμώνες.
Α ξέχασα τα γαρίφαλα και τα ποτά “μπομπα”.
Ξέρουν μόνον ένα ειδος ζεϊμπέκικου.
Αν τα έχεις όλα αυτά, ανοίγεις Σκυλάδικο.
Πάντως έτυχε πολλές φορές να πετύχω και καλές ορχήστρες.
Μία φορά βρήκα και τον Μάρκο σε ένα από αυτά.
Πρέπει να ήταν στο 9ο. Θυμάμαι η δεν θυμάμαι σωστά? 
αυτη ειναι η δικη σου εκδοχη. αλλοι τα λεν καπως αλλιως… και μια και ειπες για τον μαρκο… οταν εμφανιστηκαν στο παλκο στην αρχη,
δεν ηταν σκυλαδικο εκεινο το μαγαζι…?
και κάτι ακόμα: το echo.
Ναι ναι το echo!
Ένα… να… Να… Να να… Τσα τσα τσα τσα… 
Μια διεύκρινση…ο όρος δεν είναι δικός μου! Ο ερευνητής επέλεξε αυτόν τον όρο για το είδος που μελετάει. Εγώ προσωπικά εκτιμάω και ακούω ευχάριστα τον Πασχάλη Τερζή και τον Μελά, που νομίζω ότι είναι καλοί τραγουδιστές και σεμνοί καλλιτέχνες. Νομίζω ότι η κάπως περιφρονητική ταμπέλα έχει να κάνει με τον χώρο που κινούνται και την θεματολογία των τραγουδιών, όπως την περιγράφει ο Σαχπασίδης. Όταν τραγουδάει ο Τερζής ένα έντεχνο τραγούδι, δεν νομίζω ότι αντιλαμβάνεται ως “σκυλάς”.
Τώρα τελευταία ακούω πολύ τούρκικη μουσική, από διάφορα είδη. Έχω παρατηρήσει ότι πολλοί καλλιτέχνες που θεωρούνται εκπρόσωποι του σκυλάδικου παίρνουν τούρκικες μελωδίες/τραγούδια και τα ντύνουν με ελληνικούς στίχους (covers)…και κλαριντζήδες όπως ο Παζαρέντζης τα αγαπάνε επίσης. Πολλά από αυτά τα δανεισμένα τραγούδια ανήκουν στο arabesk, που είχε τουλάχιστο μέχρι πρόσφατα την ίδια, ας την πούμε, ρετσινιά. Βέβαια, έγω τη βρίσκω με αυτά τα άσματα, όπως π.χ. τα τραγούδια του Müslüm Gürses, όπως το κλασσικό Itirazin var, εδώ από την ταινία για τη ζωη του: https://youtu.be/u9EFGKuxlMQ
μα δεν ειπα κατι για σενα και τα γουστα σου. γενικα μιλαω με αφορμη την παρον δημοσιευση. ολα τα χρονια της καλλιτεχνικης μου πορειας εχω ακουσει διαφορες εκδοχες του τι ειναι σκυλαδικο. απο σοβαρες μεχρι και γελοιες. και μια και ανεφερες δυο ονοματα παραδειγμα, ποιος ειναι αυτος που θα τους χαρακτηρισει σκυλαδες και για ποιον λογο?
και παλια το καναν αυτο οι μικρασιατες μουσικοι, αυτοι που τους βαφτισαν ρεμπετες οι ρεμπετολογοι. απο τη δεκαετια του 50 αυτο το κλεψιμο - δανεισμος γινεται πλεον συστηματικα μεχρι τωρα, και εις γνωσιν των εταιριων δισκων παρακαλω. τοτε ηταν στη μοδα η ινδια βεβαια. δλδ και ο καζαντζιδης, ο αγγελοπουλος, και ολοι οι αλλοι που τα παιζαν και τα τραγουδουσαν τοτε ηταν σκυλαδες?
το εκο ηταν το πρωτο εφε που βγηκε προ 50-60 χρονια. μετα ηρθε το βαθος με την ταινια, ξερει ο κυριος σπυρος επ’ αυτου… το εκο παρεμεινε ομως στους δημοτικους μεχρι τωρα.
Νομίζω ότι ήμουν ασαφές…ήθελα να επισημάνω ότι ο ίδιος ο μελετητής στο πόνημα που πρόσθεσα αποκαλεί το είδος σκυλάδικο και δίνει τα χαρακτηριστικά στοίχεια. Ανέφερα τον Τερζή και τον Μελά γιατί είναι δύο από τους καλλιτέχνες που αναφέρονται στη μελέτη (οι άλλοι είναι ο Καρράς και ο Γονίδης). Όσο για το τι εστί σκυλάδικο και ποιοι καλλιτέχνες ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία, νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να διευκρινιστεί…όπως λες, είναι μία αρκετά υποκειμενική και ασαφής έννοια/ταμπέλα.
Δεν ανέφερα τα δανεισμένα τούρκικα τραγούδια ως ένα αρνητικό ή υποτιμητικό στοιχείο…όπως λες, αυτός ο δανεισμός έχει μία παλιά ιστορία στην ελληνική λαική μουσική, και πολλά από αυτά τα δανεισμένα/κοινά τραγούδια θεωρούνται τώρα διαχρονικά, κλασσικά και ελληνικότατα! Έχω όμως την εντύπωση ότι το τούρκικο/μεσοανατολίτικο στοιχείο, όταν εμφανίζεται σε τραγούδια του Μελά, Καρρά κ.λ. αντιλαμβάνεται αλλιώς παρά όταν εμφανίζεται σ’ενα ρεμπέτικο/σμυρνεικο τραγούδι (μιλάω για σημερινές απόψεις βέβαια, και όχι πως η επίσημη κοινωνία έκρινε το ρεμπέτικο όταν ανθούσε!). Ανέφερα το τούρκικο arabesk γιατί είναι κι αυτό ένα περιφρονημένο είδος…ή μάλλον ήταν, γιατί τώρα τελευταία η κοινή αντίληψη έχει άλλαξει και πολλοί νέοι καλλιτέχνες από άλλους χώρους αναβιώνουν τα κλασσικά arabesk τραγούδια των Gencebay, Ibrahim Tatlises, Coskun Sabah και άλλοι…και μερικοί καλλιτέχνες (όπως ο Müslüm Gürses) παίρνουν το χρίσμα του “κλασσικού” και η ζωή τους γίνεται ταινία.
Γενικά, έχω την εντύπωση ότι σε κάθε μουσική κουλτούρα υπάρχει ένα είδος που θεωρείται “υποδεέστερο” και περιθοριακό, άσχετα αν είναι πολύ δημοφιλές στις μάζες. Χώρια από τα ενδεχόμενα αισθητικά και ποιοτικά κριτήρια, νομίζω ότι υπάρχουν και κοινωνικοί παράγοντες. Αυτοί που κρίνουν (τουλάχιστο δημόσια!) ανήκουν συνήθως στο πνευματικό και κοινωνικό ελίτ, και αυτό που κρίνεται είναι η μουσική και η κουλτούρα των κατώτερων τάξεων…π.χ. ποιοι άκουγαν Καζαντζίδη και Αγγελόπουλο τις δεκαετίες του 50 και 60, και ποιοι κατέκριναν τη μουσική τους ως μην ποιοτική, ξενόφερτη ή ακόμα ως “γύφτικη”; Βέβαια, με την παρόδο των χρόνων γίνεται συχνά μια αναθεώρηση, και οι καινούργιες γενιές βλέπουν αυτην τη μουσική αλλιώς, γίνονται διάφορες “αναβιωσεις” και μερικά τραγούδια μπαίνουν πλέον στον μουσικό “κανόνα” (ή canon όπως λένε οι Άγγλοι!).
Τέλος, δεν είχα καμιά πρόθεση να προκαλώ ή να θίξω κανέναν τραγουδιστή ή κανένα είδος. Απλώς μου φάνηκε ενδιαφέρον το άρθρο, και γενικά όλο το ζήτημα του λεγόμενου ποιοτικού/γνήσιου κ.τ.λ. versus το μην ποιοτικό/εμπορικό/παραφθαρμένο…ειδικά που ακούω και απολαμβάνομαι πολλά μουσικά είδα που θεωρούνται υποδεέστερα και μη ποιοτικά στις χώρες τους!
…απολαμβάνω ήθελα να πω! Τέλος πάντων, εδώ είναι ένα ωραίο κανάλι που έχει πολλά κοινά ελληνοτουρκικά: