Υπάρχουν κανόνες στα ταξίμια και αν ναι, ποιοι είναι αυτοί?
Τι σκέφτεται ο κάθε μουσικός την ώρα που παίζει ένα ταξίμι?
Υπάρχουν φράσεις που τις ξέρει και τις παίζει ανάλογα με το συναίσθημα που θέλει να βγάλει ή δίνεται έμφαση σε ορισμένες νότες με κάποιες τυχαίες ενδιάμεσα?
Ελπίζω να διαβάσω μερικές απαντήσεις με συμβουλές αλλά και απόψεις από την προσωπική εμπειρία του καθενός
Βρήκα και αυτήν εδώ την ομιλία σχετικά με το τι γίνεται στον εγκέφαλο ενός μουσικού κατά τη διάρκεια ενός αυτοσχεδιασμού, έχει αρκετό ενδιαφέρον για όποιον θέλει να την δει και δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη σε διάρκεια.
Οταν κανω ταξιμι μερικες φορες σκεφτομαι το δρομο στον οποιο ειμαι και προσπαθω να μη φαλτσαρω ιδιαιτερα.
Αλλες φορες παιζω τα δικα μου και τα εμπλουτιζω μα φρασεις και περασματα που εχω ακουσει ποιος ξερει που και ποτε.
Αλλες φορες σκεφτομαι εναν αμανε.
Τις περισσοτερες παταω τα ταστα απο ενστικτο κινουμαι οπου “με καλει”…ε καποιες φορες το ενστικτο βγαινει και λαθος:)
Το υφος προκυπτει απο τη διαθεση,το δρομο,και το τραγουδι που θα ακολουθησει…αλλοτε πιο βαρυ,πιο πεταχτο κλπ κλπ.
Για συμβουλη δε νομιζω να μπορω να σου δωσω,μετα βιας γνωριζω τα ταστα με τα ονοματα τους!
Είχα κάνει παρόμοια ερώτηση πριν κάτι χρόνια και οι απαντήσεις ήταν απο μελέτη …μέχρι κρασί.
Ταξίμι στην δική μας μουσική συνήθως είναι είτε εισαγωγικό/ελεύθερο είτε ρυθμικό,κατα τη διάρκεια κομματιού.μπορείς βέβαια να το κάνεις και μεταβατικά ανάμεσα σε 2 δρόμους αλλά σπάνια.
Στην Οθωμανική κάνουν μεγαλύτερους αυτοσχεδιασμούς,συχνά εξερευνόντας διαφορετικές κατευθύνσεις που μπορεί να πάρει ένα μακάμ.Γενικά,οι Τούρκοι τα σκεφτονται σε 3 μέρη με το δεύτερο (meyan) να είναι η κυρίως επεξεργασία και αποκορύφωμα.
Τελευταία, η “τάση” είναι να αρχίζεις να αυτοσχεδιάζεις μελετώντας ένα χαρακτηριστικό κομμάτι του μακάμ.Δηλαδή όχι νότα προς νότα αλλά ως μελωδική κίνηση. Αυτό δεν είναι τέλεια μέθοδος γιατί κάθε κομμάτι δείχνει την φύση του μακάμ μέχρι κάποιο σημείο αλλά και την φαντασία του συνθέτη.Μπορείς λοιπόν αντί να εμβαθύνεις σε 1 κομμάτι για καιρό,να κοιτάξεις 6-7 και να αρχίσεις να ανακαλύπτεις τα κοινά τους.Βρίσκω πως, η ποικιλία ρεπερτορίου η ίδια θα σου εξηγήσει την φύση κάθε Τρόπου.
Σίγουρα χρειάζεται μια κατανόηση θεωρίας και ακουστική επεξήγηση.
Απο κει και πέρα,ναι,η σχέση με αυτή τη μουσική (ίσως κάθε μουσικής)είναι και βιωματική και σίγουρα εμπλουτίζεται στο μυαλό μας με άπειρα πράματα:απομαγνητοφωνήσεις ηχογραφήσεων,κουβέντα/μάθημα και…γιατί όχι,μπορεί και κανένα κρασάκι.
Περισσότερα δεν γνωρίζω,δεν είμαι σε καλό επίπεδο αυτοσχεδιαστικά αλλά είναι κάτι στο οποίο δουλεύω όσο μπορώ
Πολύ ωραίο θέμα…μιας και είμαι καινούργιος στο “σπορ” πρέπει να ομολογήσω ότι περισσότερο κι από τα ίδια τα τραγούδια,ο βασικός λόγος που μπήκα στο τριπάκι να μάθω τρίχορδο ήταν τα ταξίμια…δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόλαυση για τον παίχτη από τον αυτοσχεδιασμό σε κάθε μουσική…Προσπαθώ κι έχω δώσει μεγάλο βάρος στην εκμάθηση των δρόμων γι αυτό το λόγο…βέβαια είμαι σε νηπιακό στάδιο ακόμα αλλά το παλεύω…Όποιος θέλει ας παρακολουθήσει αυτό το υπέροχο ντοκιμαντέρ της ΕΤ3 που εξηγεί τι είναι το ΤΑΞΙΜΙ… το χω δει 3 φορές και δεν βαριέμαι,το ξαναβλέπω άνετα… https://www.youtube.com/watch?v=89BgKs-0DW4
Μια χαρά τα ειπανε ολοι οι αποπανω, ας πω κι εγώ το κατιτις μου:
Για τους κανόνες υπάρχουν οι δρόμοι και τα κομματια. Αμα ξέρεις τα 4χορδα/5χορδα και τους συνδυασμούς τους, καθώς και αρκετή φρασεολογία απο ρεπερτόριο, σίγουρα θα κανεις ενα ταξιμι που θα ακούγεται ως τέτοιο. Αλλά το θέμα είναι να βάλεις την σφραγίδα σου, την έμπνευση και την διάθεση σου, και αυτό δεν το καταφέρνουν όλοι.
Δεν ξέρω, στα ταξιμια αλλους τους οδηγεί η μουσική, αλλους οι στίχοι, αλλους η παρέα ή το ακροατήριο, αλλους οι σκέψεις… Αρκεί να μην σε οδηγεί η αντιγραφή (οκ στην αρχή) ή η εγωπαθεια!
Εχει διαφορα το ταξιμι, απο ενα απλο παιξιμο μιας σειρας απο νοτες πριν απο το τραγουδι. Κατ’εμε, το ταξιμι δεν ειναι κατι που γινεται αφειδως πριν απο ΚΑΘΕ τραγουδι (οπως πολλοι τεινουν να κανουν), αλλα μια εσωτερικη αναγκη του εκαστοτε οργανοπαιχτη να βγαλει κατι απο μεσα του…
ΥΓ: Πολυ γουσταρω ταξιμια και απο κιθαριστες, αλλα εκλιπουν, ειδικα στα παλκα…
Εγώ πλέον αντιμετωπίζω μεγάλο πρόβλημα με το ταξιμι.
Δεν μου αρέσει αυτό που κάνω. Και τις περισσότερες φορές δεν μου αρέσει και αυτό που ακούω από τους μπουζουξηδες.
Νομίζω ότι το πιο ουσιαστικό είναι να αρθρώσεις λόγο, να μιλάει η πενιά κανονικά, κι όχι να πετάς συνθήματα -κάποιοι λένε "άκου ωραία φράση "-αλλά αυτή δεν είναι ενταγμένη σε κανένα μουσικό κείμενο…
Νομίζω πάντως ότι στα ελάχιστα πετυχημένα ταξιμια που εχω κάνει, είχα στο μυαλό μου δύο ανθρώπους να συνομιλούν.
Για το ρεμπέτικο ταξίμι δεν ξέρω αν τους έχει συγκεντρώσει και διατυπώσει κανείς. Αν όχι, κατακτώνται εμπειρικά. Τους ξέρουν και οι μουσικοί που δεν ξέρουν να τους πουν αλλά μόνο να τους εφαρμόσουν. (Εγώ όχι!!)
Πάντως σημασία έχει ότι είναι διαφορετικοί από τους κανόνες άλλων αυτοσχεδιαστικών ειδών, όπως π.χ. ενός τζαζ σόλου.
Γενικά ο κάθε είδους αυτοσχεδιασμός θέλει αυστηρή πειθαρχία κατά την εκμάθηση (αν δεν τεθούν όρια και μπορείς να κάνεις τα πάντα, είναι τρομερά δύσκολο να βρεις το δρόμο σου και να κάνεις τελικά κάτι), χαλαρότητα και ανοιχτοσύνη κατά την εκτέλεση (εδώ κολλάνε και τα κρασιά).
Συμφωνώ.
Βέβαια κι αυτές οι λίγες νοτούλες στην αρχή, που χωρίς να είναι ταξίμι (χωρίς δομή δηλαδή) αποτελούν ένα είδος ζεστάματος-προετοιμασίας του μουσικού αλλά ίσως και του ακροατή, δεν είναι κακό πράγμα. Αρκεί να μη συγχέονται με το κανονικό ταξίμι.
Είπα δομή:
Η αρχική σημασία της λέξεως είναι “χτίσιμο”. Το ταξίμι είναι κι αυτό ένα είδος κομματιού. Αρχίζει από κάπου, προχωράει, και καταλήγει κάπου. Είναι κομμάτι αυτοσχέδιο, μοναδικό (αν το μάθεις απέξω και το επαναλαμβάνεις τότε δεν είναι πια ταξίμι), αλλά είναι “κομμάτι” κατά μία έννοια.
Ζήτω!!
Καταπληκτική τοποθέτηση. Την επικροτώ με ενθουσιασμό.
Όχι γιατί δε θέλω να γίνονται ταξίμια, ούτε καν γιατί δε θέλω να γίνονται παρά ελάχιστα και αριστουργηματικά (αν δεν υπάρχουν πολλά και μέτρια, από πού θα αναδυθεί το ένα και καλό;), αλλά γιατί η ισορροπία και η τάξη του κόσμου κρατιέται καλύτερα αν υπάρχουν και αυτές οι απόψεις.
Για μένα υπάρχουν δυο ειδών ταξίμια 1) αυτά που είναι κατά παράγκελλια δηλαδή ένας μαέστρος ζητάει κάποιο ταξίμι πριν μπει το κομμάτι τότε ο μπουζουξής πρέπει να παίξει πάνω στο δρόμο και το ύφος του τραγουδιού.2)Η δεύτερη περίπτωση είναι όταν ο μπουζουξής(και όλοι οι μουσικοί) έχουν την ελευθερια να παίξουν ότι θέλουν.Σε αυτήν την περίπτωση ο μουσικός θα πρέπει να διάλεξη πρώτα τον δρόμο που θα παίξει το ταξίμι βάση τον συναισθημάτων του και δεύτερον να χαλάρωση ώστε να αφήσει αυτό που έχει μέσα του να βγει.
Πάντα πρέπει να παίξει πάνω στο δρόμο. Εκτός αν το ταξίμι είναι στο τέλος του κομματιού και εν γνώσει και του “μαέστρου” (αν υπάρχει) το επόμενο κομμάτι θα είναι σε άλλο δρόμο, στον οποίο καλείται ο σολίστας να οδηγήσει, ξεκινώντας απ’ τον προηγούμενο, αν βέβαια μπορεί. Και ποτέ δεν “έχει την ελευθερία να παίξει ό,τι θέλει”, υπάρχουν απαράβατοι κανόνες.
Εκτός βέβαια αν το πράγμα πάει αντίστροφα: ο μουσικός ξεκινάει ένα ταξίμι, και ανάλογα με το δρόμο και το ύφος που θα “του βγάλει” ο αυτοσχεδιασμός καταλήγει σ’ ένα τραγούδι που δεν το είχε προαποφασίσει.
Βέβαια αυτό μάλλον αποκλείεται σε συνθήκες ελεγχόμενης εργασίας με μαέστρο κλπ., αλλά σε μια πιο χαλαρή ταβερνοκατάσταση μπορεί κάλλιστα να συμβεί.
Μην ξεχνάμε και μια άλλη παράμετρο της ιστορίας: το ταξίμι δεν είναι υποχρεωτικά πρόλογος, ιντερλούδιο ή επίλογος ενός κομματιού. Μπορεί το ταξίμι να είναι το κύριο πιάτο, και στο τέλος να καταλήγει σε κομμάτι που αυτό (το κομμάτι) είναι ο επίλογος του υπολοίπου. Οι παλιές ηχογραφήσεις, λόγω των περιορισμών διάρκειας, δε μας βοηθάνε πολύ να το φανταστούμε αυτό. Σε κάποιες όμως περιπτώσεις το βλέπουμε: το Μινόρε του Χαλκιά, για παράδειγμα, είναι το ταξίμι. Το ρυθμικό κομμάτι στο τέλος είναι απλώς ένας σκοπός που υπήρχε ανεξαρτήτως του ταξιμιού (βασικά είναι το Ψες το βράδυ στου Καρίπη) και χρησιμεύει ως επίλογος του ταξιμιού. Το βλέπουμε επίσης σε μερικές ηχογραφήσεις πιο λόγιων ταξιμιών (συνήθως με λύρα, κανονάκι, κλαρίνο) που καταλήγουν σε έρρυθμο και συνήθως εύθυμο σκοπό.
Υπάρχει μια ανυπέρβλητη, κατά τη γνώμη μου, λογοτεχνική περιγραφή τέτοιου ταξιμιού που καταλήγει σε χορευτικό σκοπό, στο διήγημα «Του Κουτσουρά τα γρόσια», από τη συλλογή Το Ταμπάκικο του Κώστα Καλατζή. Μια παρέα Σαμιώτες που πέρασαν απέναντι ως εποχιακοί μετανάστες για τα χωράφια των Μικρασιατών ξωμένουν σε μια ταβέρνα, και δυο ντόπιοι οργανοπαίχτες (βιολί και ούτι αν θυμάμαι καλά) τους ανεβάζουν και τους κατεβάζουν όπως θέλουν, μέχρι που στο τέλος φεύγουν ψυχαναλυμένοι, ξαλαφρωμένοι, καινούργιοι άνθρωποι!
Δεν μπορει καποιος να γραψει αυτους τους “κανονες”?
Πως κανεις μπασιμο για ταξιμι, πως το κλεινεις, σε ποιες νοτες του δρομου επιμενεις, αν ανεβοκατεβαινεις την κλιμακα με συγκεκριμενο τροπο ή ελευθερα, ποια διαστηματα δινουν χαρουμενο τονο και ποια στεναχωρο?
μα αν ήξερες τους δρόμους δεν θα ρωτούσες για τέτοιους κανόνες, όπως και αν σου έβγαινε αυθόρμητα να κάνεις ένα ταξίμι πάλι δεν θα ρωτούσε για κανόνες.
ένας καλός τρόπος (και που ξεκλείδωσε και μένα) είναι να παίρνεις ένα κομμάτι και να το παίζεις ελεύθερα, σε μορφή ταξιμιού. να αναπτύσσεις κάθε φράση εκεί που μπορεί να σε πάει, αλλά να μένεις και σε μια φόρμα που θα “διηγηθεί” κάτι.
νομίζω χρειάζεται να ασχοληθείς με τους δρόμους όχι μόνο σαν ξερές νότες (κλίμακα), αλλά σαν συμπεριφορά και μελωδική πορεία. αυτό θα σου λύσει τις απορίες του τελευταίου μηνύματός σου, αλλά είναι κάτι που δεν εξηγείται με ένα μήνυμα. πάντως αυτό που προανέφερα με το “ξεχείλωμα” των κομματιών θα σε βοηθήσει στην αντίληψή σου για το χτίσιμο μιας μελωδίας (ακόμα καλύτερα κι αν έχεις μια ιδέα περί 4/5χόρδων ώστε να κατανοείς καλύτερα ό,τι συναντάς).
Βασίλη, αν γραφτούν κάτω αυτοί οι κανόνες και βγεί (λέμε, τώρα…) βιβλίο “Πες το μ’ ένα ταξίμι, εγώ θα σε μάθω πώς”, θα χαθεί όλη η μαγεία. Ναι, είχα πει παραπάνω ότι υπάρχουν απαράβατοι κανόνες, οι οποίοι βέβαια δεν είναι τίποτε άλλο από το σύνολο των γνώσεων που χρειάζονται για την θεωρία της ανατολικής μουσικής. Από αυτό όμως, μέχρι έναν “τυφλοσούρτη” που θα σου επιτρέπει να κάνεις ό,τι ταξίμι σκεφτείς, και να βγαίνει και σωστό και ωραίο, υπάρχει απόσταση αρκετά μεγάλη. Η απάντηση σε όλα ανεξαιρέτως τα ερωτήματα που θέτεις, είναι μία: “Παίζεις αυτό που σου ακούγεται καλύτερα”. Αλλά η προϋπόθεση είναι να έχεις και κάποια ακούσματα, δεν γίνονται με ένα πάτημα κουμπιού όλα αυτά. Όταν, μετά από κάποιο ίσως μεγαλούτσικο χρονικό διάστημα, έχει κάποιος αποκτήσει αρκετές γνώσεις πάνω στη θεωρία, τότε αυτό που του έρχεται καλύτερα στο αφτί, έχει και τις περισσότερες πιθανότητες να είναι το σωστό ταξίμι.
Εξάλλου ολη η μαγεια στο ταξιμι ειναι στον αυτοσχεδιασμο.
Γνωμη μου ειναι πως χρειαζεται εξοικοιωση μονο, επισης να στησεις αυτι στο πως επαιζαν οι παλιοτεροι αλλα και συγχρονοι βιρτουοζοι
Εξοικείωση ειναι το ορθον, έτσι?
Ξέχασα τη γλωσσα μου αναθεμα με!
Το ταξίμι είναι από τα ποιο δύσκολα πράγματα στο μπουζούκι. Δυστυχώς δεν διδάσκεται όπως η θεωρία/δρόμοι. Όπως ανέφεραι κι ο Γιάννης παραπάνω θέλει πολύ μελέτη των παλιών και σύγχρονων σολιστών. Βρες για αρχή 2-3 μπουζουξήδες που σου αρέσει το παίξιμό τους και όπου ακούς ότι κάνουνε ταξίμι κάτσε και προσπάθησε να το βγάλεις κι εσύ. Από προσωπική εμπειρία βοηθάει πολύ να καταλάβεις ποιοι δρόμοι κολλάνε μεταξύ τους ώστε να πηδάς από τον έναν στον άλλον αλλα και αυτό είναι τελείως εμπειρικό και υποκειμενικό πολλές φορές. Γενικά ακούς, μελετάς και πειραματίζεσαι όσο πιο πολύ μπορείς. Ευτυχώς με το Ίντερνετ είναι αισθητά πιο εύκολο απ’ότι παλιότερα να βρεις υλικό…
Και κάτι τελευταίο. Κατά την άποψή μου πρέπει να προσπάθείς να βελτιώσεις το δεξί χέρι μιας και όλο το χρώμα έρχεται από εκεί!