αμανHolst.doc kritiki se arthro G. Holst-W. gia amanedes
(Ιούνιος 2019) και επειδή οι παραπάνω σύνδεσμοι δεν ισχύουν πιά, το κείμενο:
Η Gail Holst - Wahrhaft σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο της σχετικό με τους αμανέδες (7) συνδέει τον αμανέ με μία άλλη κατηγορία τραγουδιών της ελληνικής παραδο-σιακής μουσικής, τα μυρολόγια. Λέει ότι το μυρολόι (που τραγουδιέται για έναν νεκρό) συνδέεται με τις γυναίκες (πολύ σωστά) και μέσω αυτών με την Ανατολή και ειδικότερα με την Μικρασία. Και επειδή στην Ελλάδα, Ανατολή και Μικρασία ίσον αμανές (και αυτό σωστό, αλλά μόνο για ορισμένους άσχετους περί την ανατολική μουσική φιλολογίζοντες του τέλους του 19ου αιώνα…) στοιχειοθετείται σχέση μυρολογιού και αμανέ. Δεν συμφωνώ. Όπως επίσης δεν συμφωνώ και με μία επιπλέον σύνδεση που επιχειρεί η G. H.-W. μεταξύ αμανέ και νανουρίσματος, του γνωστού τραγουδιού με το οποίο η μάνα προσπαθεί να κοιμήσει το μωρό της.
Κατ’ αρχήν, ο αμανές δεν συνδέεται αποκλειστικά με γυναίκες, πιο συχνά, μάλιστα, τον τραγουδούν άνδρες. Το δέ μυρολόι μουσικά καθόλου δεν συνδέεται με την Ανατολή: ακολουθεί πιστά το ύφος της μουσικής κάθε τόπου της Ελλάδας, όπως όλα τα τραγούδια. Αλλά κυρίως, το μυρολόι τραγουδιέται αποκλειστικά κατά τον θρήνο που ακολουθεί έναν θάνατο ενώ ο αμανές είναι ένα είδος που τραγουδιέται σε στιγμές χαράς, γλεντιού, μπορεί και εκτός γλεντιού σε μία περιστασιακή παρέα όπως βοσκοί που βρέθηκαν μαζί σε κάποιο καταφύγιο, ναυτικοί την ώρα του ταξιδιού, στρατοκόποι κλπ. αλλά όχι σε συσχετισμό με συγκεκριμενο θάνατο. Και είναι βέβαια γεγονός ότι πολλά από τα θέματα των αμανέδων (και ρεμπέτικων…) έχουν περιεχόμενο όχι ιδιαίτερα ευχάριστο. Όποιος βρέθηκε στη δεκαετία του ‘50 ή και αργότερα σε λαϊκά κέντρα διασκεδάσεως θυμάται πελάτες να χορεύουν εκστασια-σμένοι παραγγέλνοντας και ακούγοντας στίχους του τύπου "άπονα με χτύπησε η μοίρα η σκληρή, ν’ αφήσω τον ντουνιά στα πιο καλά μου χρόνια" και ένας ξένος, που δεν θα καταλάβαινε τα λόγια, ούτε που θα φανταζόταν ότι ο άλλος “τη βρίσκει” και διασκεδάζει με τέτοιου είδους κείμενα. Έ, δεν είναι Ευρώπη εδώ, ούτε Αμερική. Ελλάδα είναι. Το φαινόμενο αυτό, να γλεντά κανείς με τραγούδια θλιβερού περιεχο-μένου, είναι συχνότατο στη χώρα αυτή, όπου τα τελευταία κάποιες χιλιάδες χρόνια ο απλός λαός άσπρη μέρα ουσιαστικά δεν είδε…
Ναί, οι αμανέδες μιλάνε συχνά για θάνατο, αλλά με τρόπο τελείως διαφορετικό από τα μυρολόγια. Ποτέ δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένο, ήδη επισυμβάντα θάνατο, όπως εκείνα, αλλά γενικά σε ένα φόβο για μελλοντικό θάνατο. Και αντίθετα με τον αμανέ, στα μυρολόγια ο θάνατος (το κακό, γενικά) ποτέ δεν ονοματίζεται, αλλά παραφράζεται. Έψαξα σε δύο γνωστές συλλογές δημοτικών τραγουδιών (8) και σε περισσότερα από πενήντα καταχωρημένα μυρολόγια τη λέξη “θάνατος” δεν την απάντησα. Ο Χάρος, ναι. Αλλά αυτός πάλι, δεν εμφανίζεται ποτέ σε τραγούδια του γλεντιού όπως οι αμανέδες.
Ποτέ κανείς σε ένα παραδοσιακό περιβάλλον δεν θα διενοήτο να διασκεδάσει με ένα μυρολόι (9) ή, πολύ περισσότερο, με το Χάρο τον ίδιο. Μα θα πέσει κεραυνός να τον κάψει! Ακόμα χειρότερα, εκείνον που θα τολμούσε να πιάσει τον αμανέ σε ένα ξόδι, όπου οι συγγενείς και οι φίλοι κλαίνε τον νεκρό, μάλλον από το παράθυρο θα τον άδειαζαν. Αυτά τα ξέρουν πολύ καλά οι 'Έλληνες και με το Χάρο δεν αστειεύονται.
Για την σύνδεση με το νανούρισμα, νομίζω ότι εδώ έχει υπεισέλθει μια παρεξήγηση. Η G. H.-W. αναφέρεται στον Φαίδρο (10) τον οποίον δεν έχω σκοπό να σχολιάσω. Όμως ο Φ. τα νανουρίσματα τα παραθέτει ως εκ περισσού, σε παράρτημα στο τέλος του βιβλίου “χάριν της περιεργείας των αναγνωστών” και αφού έχει προηγουμένως αναπτύξει ικανοποιητικά (κατά τη γνώμη του βεβαίως) το θέμα του, ενώ καμμία συσχέτιση δεν κάνει εκεί με τον αμανέ. Τα δε επιφωνήματα “Έε, Έε, Έε” στα οποία αναφέρεται η G. H.-W. είναι απλά και μόνο ο ήχος που κάνει η μητέρα κουνώντας το παιδί στη κούνια του, μπάς και καταφέρει να το κοιμήσει και σε τίποτα δεν θυμίζουν πολύπλοκα μικρομελίσματα ανατολικής μουσικής. Αλλά και το τραγούδι με τον τίτλο “Νινί” που τραγουδάει η Μαρίκα Πολίτισσα είναι ολοφάνερα ένα -νεώτερο- νανούρισμα και τίποτα άλλο.
7 Gail Holst – Wahrhaft, From Gazel to Moiroloi: the nationalizing of the amanes, London 2000.
10 Γεωρ. Κ. Φαίδρου, Περί του σμυρναίικου μανέ, Σμύρνη, 1881, ανατύπωση Εκδ. Κουλτούρα, Αθήνα.