Οι κλέφτες μπαρμπερίζονται

Παραδοσιακή Μουσική
1

Το ίδιο τραγούδι, με μικρές παραλλαγές , υπάρχει και με τους τίτλους “κλέφτες”, “οι κλέφτες οι παλιοί”, “κλέφτες Βελτσιστινοί”.

Την αρχική αφορμή για να το θυμηθώ, μού την έδωσε το άρθρο <<ρεμπέτικο και περιθώριο>> στο μπλογκ της Ελένης, και ιδίως τα γραφόμενα εκεί σχετικά με την τύχη των κλεφταρματωλών κατά την βαυαροκρατία κλπ.

Γιατί; Διότι στην εκδοχή του τραγουδιού η οποία βρίσκεται εδώ:

το τραγούδι κλείνει υπό μορφή απαγγελίας με τα λόγια:
<< Ώρε, και δεν μας πρέπει κρέμασμα ούδε και καρμανιόλα,
μόνο μας πρέπουν τα βουνά κι οι όμορφες ραχούλες>>

Η αναφορά στην καρμανιόλα, λοιπόν, πρέπει να τοποθετεί το τραγούδι σε αυτήν την περίοδο, της βαυαρκρατίας, αφού τότε ήταν που έγινε στη χώρα μας η εισαγωγή αυτού του (αυξημένης παραγωγικότητας) εργαλείου “ανώδυνης θανάτωσης”. (Το γεγονός αυτό το συνειδητοποίησα για πρώτη φορά όχι από ιστορικές πηγές, αλλά ακούγοντας το “τραγούδι της γκιλοτίνας” από το “μεγάλο μας τσίρκο”, εδώ:
https://www.youtube.com/watch?v=UR_RzrXlg8o
αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).

Ήδη βέβαια με είχε εντυπωσιάσει το γεγονός, πως αυτή η εκδοχή του τραγουδιού είναι η μόνη ανάμεσα σε 6-7 διαφορετικές εκτελέσεις που “ανακάλυψα”, η οποία περιέχει αυτούς τους συγκεκριμένους στίχους.
Σε μία μόνο από αυτές τις 6-7, υπό τον τίτλο “Κλέφτες Βελτσιστινοί” (ούτε σε αυτήν γνωρίζω ποιός είναι ο ερμηνευτής), το τραγούδι τελειώνει με τους στίχους: “άιντε τον καπετάνιο ξούριζαν πωπω, οι κλέφτες πωπωμ οι κλέφτες, άιντε κι ο καπετάνιος έλεγε πωπω, στους κλέφτες πωπωμ στους κλέφτες”, όμως το τραγούδι δεν μας λέει τι τους έλεγε ο καπετάνιος και απλώς αμέσως μετά από τους στίχους αυτούς έχουμε το γύρισμα με το κλαρίνο…

Η αρχική αφορμή από το άρθρο της Ελένης δεν θα ήταν ίσως αρκετή για να ανοίξω αυτό το θέμα, αν την περασμένη βδομάδα δεν έπεφτε στα χέρια μου μέσω προσφοράς από εφημερίδα η ανθολογία “Τα δημοτικά μας τραγούδια” του Γ. Ιωάννου, όπου το τραγούδι ανθολογείται με τον τίτλο “οι κλέφτες μπαρμπερίζονται” (είναι η δεύτερη φορά -μετά την ως τώρα μοναδική στην οποία παραπέμπει το λινκ- που συναντώ το τραγούδι με αυτόν τον τίτλο) και με τους εξής στίχους - παραλλαγή:

Οι κλέφτες μπαρμπερίζουνται και στρίβουν το μουστάκι
κι ένας τον άλλον έλεε κι ένας τον άλλο λέει:
-Μορφα κεφάλια πόχουμε και μαύρα ‘ν’ τα μαλλιά μας
και δεν μας πρέπει κόψιμο, μουιδέ και χαρμαγκιόλα,
μόνο μας πρέπουν άρματα, σοφίλια και ντουκάδες.

Να την λοιπόν ξανά κι η καρμανιόλα, ως “χαρμαγκιόλα”, να κι άλλη μια ένδειξη για την τοποθέτηση του τραγουδιού στα μεταεπαναστατικά χρόνια (τοποθέτηση που ενισχύεται και από τον τίτλο της παραλλαγής του ως “οι κλέφτες οι παλιοί”).

Δεν έχω, τουλάχιστον τώρα, κάτι άλλο να προσθέσω στο θέμα.
Απλώς δυο - τρία ερωτήματα:
Άραγε οι στίχοι αυτοί, οι σχετικοί με την καρμανόλα, λέγονταν με τη μορφή απαγγελίας ή να υπήρχε τάχα και τραγούδισμά τους;
Κάποιος φίλος μού είχε κάνει λόγο για ιδιοτυπία στο ρυθμό του τραγουδιού αυτού (νομίζω είναι φανερή και από την ακροάσή του) και για μοναδικότητα του χορού του, ο οποίος είναι χορός αποκλειστικός γι’ αυτό το τραγούδι. Γνωρίζει κανείς σχετικά;
Μπορεί κανείς επίσης ν’ αναγνωρίσει από τη φωνή και τον ήχο του οργάνου, ποιός είναι ο τραγουδιστής και ποιος είναι ο παίχτης του κλαρίνου;

Όχι όχι, δεν καταζητούνται.

ΥΓ Με την ευκαιρία, ακούστε αν θέλετε κι αυτό, το άσχετο προς το θέμα:

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 12:49 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 11:53 —

Μέσω αυτού του λινκ

http://www.epcon.gr/EpconMusic/Default.asp?Name=�������+�����������&Locality=&Submit=++������+

μπορείτε να ακούσετε και την παραλλαγή " Κλέφτες Βελτσιστνοί", την οποία αναφέρω παραπάνω, όπου ο καπετάνιος τούς έλεγε, αλλά τι τους έλεγε.
Ισχύει και εδώ το ερώτημα περί των ερμηνευτών άραγε.

2

Το τραγούδι είναι τσάμικο δηλαδή σε ρυθμό 3/4 και μάλιστα, ηπειρώτικο τσάμικο γι’ αυτό παίζει έτσι το ντέφι, με κόντρες. Όσο αφορά το χορό, έχει όντως ιδιαίτερα βήματα.

3

Η εκδοχή που παραθέτει ο Άγης είναι, όπως σωστότατα παρατηρεί ο Δημήτρης Ν. αργό ηπειρώτικο τσάμικο, που τα βήματά του είναι διαφορετικά από το γνωστό ρουμελιώτικο / μωραΐτικο. Το τραγούδι είναι δημοφιλέστατο και κάπου έχω και εκδοχή με την ίδια μελωδία αλλά σε «κλασικό» τσάμικο. Εκεί υπάρχει και μια στροφή «έχουν ξουράφια μαλαματένια».

Η παράθεση κάποιων στίχων «υπό μορφή απαγγελίας» είναι συχνά αναγκαία σήμερα, όπου η σχέση μας με το χρόνο είναι εντελώς διαφορετική από τις εποχές όπου γράφονταν τραγούδια με μεγάλο κείμενο, που παιλαιότερα λεγόταν ολόκληρο τραγουδιστά. Σήμερα, η ένταξη όλων των στίχων στο τραγούδι (των μη ξεχασμένων, βέβαια), με τα γυρίσματα και τσακίσματά τους, θα απαιτούσε πολύ χρόνο που δεν είναι διατεθειμένος ο σύγχρονος (παθητικός) ακροατής να διαθέσει. Αυτός είναι και ο λόγος που έχουν ξεχαστεί πολλοί στίχοι, σε συνδυασμό βέβαια με το τεχνολογικά επιβεβλημένο όριο των τριών περίπου λεπτών που εισήχθη πολύ νωρίς, με τις πλάκες γραμμοφώνου.

4

…να μου συγχωρησετε την αγνοια μου οσον αφορα τα 3σημα-6σημα…
θελησ ανα μιλησω επειδη αυτος ο χορος ΄΄οι κλεφτες΄΄(ετσι τον γνωριζω εγω)για μενα ειναι απο τους ωραιοτερους που εχουμε!και ειναι πολυ ιδιαιτερος.εχει δικα του βηματα…καθαρα δικα του…για να ακολουθησεις θα πρεπει νασαι ΄΄δουλεμενος΄΄χορευτης.ή να τον δουλεψεις…ετσι κια τον μαθεις βεβαια παιδια ειναι απιστευτη η αισθηση!αξιζει!

5

Δεν είμαι σίγουρος ότι κατάλαβα τι εννοείς. Μπορείς να το εξηγήσεις;
Μήτσο, να υποθέσω ότι το θεωρείς κι εσύ 6σημο;

Δεν το συμπεραίνω Δ.Ν. (χωρίς Τ.) … έτσι παίζεται… … Ακούστε τον σκοπό προσεχτικά και θα το δείτε ότι είναι 6 και όχι 3άρι …

Εάν είναι 6αρι όπως λες, πώς χωρίζεται το μέτρο; Το ντέφι τι διαφορετικό παίζει στους “κλέφτες” από τα άλλα τσάμικα;

Πρόσεξε όμως, τα 6/8 είναι υποδιαίρεση του 3/4. Δεν φαντάζομαι να το μετράς ένα μέτρο σε διπλάσια ταχύτητα και να σού βγαίνει 6/8!!!

Το τραγούδι το έχω παίξει κάποιες φορές, το έχω χορέψει πάρα πολλές και το έχω ακούσει πάρα-πάρα πολλές φορές και το θεωρώ τσάμικο, και όπως όλα τα τσάμικα είναι 3σημο.

6

Ακριβώς, Δ.Ν.,
το ντέφι ολοκληρώνει το ρυθμικό σχήμα σε 6 (και όχι) σε 3 χρονικές μονάδες (δεν λέω “χτυπήματα” μη μπερδευτούμε)…

Δυστυχώς στο φόρουμ δεν υπάρχει ένα σύστημα παρτιτούρας στο οποίο θα μπορούσα να δείξω τι ακριβώς εννοώ…

Σας ευχαριστώ και χαίρω για το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή στη συζήτηση.

1 «Μου αρέσει»
7

Οι χρονικές μονάδες είναι δυνατόν να είναι τα όγδοα. Στον εξάσημο, λοιπόν, ρυθμό ενώ σ’ όλη την Ελλάδα -σχεδόν- όπου παίζουν τσάμικο, το ντέφι χτυπάει τη “μπότα” -άλλως, το “ντουμ”- στο πρώτο και το πέμπτο όγδοο ή χρονική μονάδα (το πρώτο ισχυρό και το δεύτερο ασθενές), στην Ήπειρο είθισται (σωστά τό’ γραψα;) να το χτυπούν στο πρώτο και το τέταρτο όγδοο. Νομίζω ότι το έχουμε ξανασυζητήσει αυτό… Για να γίνει αυτό περισσότερο κατανοητό, ας το αντιπαραβάλουμε με τα Ηπειρώτικα συρτά, που είναι κανονικά “τριάρια” (πες τα 3/4 ή και 3/8), όπως τα: “Κοντούλα λεμονιά”, “Άσπρο τριαντάφυλλο κρατώ”, “Δόντια πυκνά” και άλλα. Σ’ αυτά “το ντέφι ολοκληρώνει το ρυθμικό σχήμα … σε 3 χρονικές μονάδες”
Πάλι, όμως, ξεφύγαμε για λίγο από το θέμα…

8

Προσπαθώντας με όσα ξέρω, να προσδιορίσω το μέτρο του χορού βλέπω τη μπότα να πέφτει ακριβώς στις “θέσεις” ενός τρίσημου μέτρου. Φυσικά, εφαρμόζω όσα έμαθα στο σχολείο του Καρά, δηλαδή δεν με απασχολούν οι παρονομαστές, αυτών η επίδραση καλύπτεται από την επιλεγμένη ρυθμική αγωγή. Σε όλα τα τσάμικα το μέτρο το βλέπω να ολοκληρώνεται μέσα σε έναν, όχι σε δύο τρίσημους κύκλους και αυτό ισχύει και για το συγκεκριμένο τραγούδι. Η επέκταση της σκέψης του μουσικού από ¾ σε 6/8 είναι παραπλανητική, γιατί ακριβώς εισάγει την παρανόηση λόγω της οποίας δημιουργήθηκε η αντιγνωμία σχετικά με το μέτρο. Τρίσημο είναι το μέτρο, όποια χρονική αγωγή και αν δώσουμε για τη μονάδα του χρόνου.

9

Κατ’ αρχήν, εάν το μετράγαμε σε 6/8 τότε θα ήταν γραμμένο σε κομμένο χρόνο (alla breve) πράγμα λίγο δύσκολο για ελληνική μουσική.

Δεύτερον, το μέτρο δεν καθορίζεται από την δεξιοτεχνία του κρουστού, διότι εάν ακούσετε πώς παίζει το νταούλι ο γύφτος στα μέρη μου (και όχι μόνο) ίσως το βγάλετε 12/16 το μέτρο!!!. Δηλαδή, το μέτρο είναι 3αρι αλλά το πώς το χωρίζει ο κρουστός είναι άλλο θέμα.
Εν ολίγοις και πολύ γενικά, η πρώτη μπότα έχει σημασία κάθε πότε χτυπάει. Εκεί είναι ο τονισμός του μέτρου και όχι στα ενδιάμεσα. Στο τσάμικο λοιπόν, η πρώτη μπότα είναι κάθε 3 κινήσεις.

Στα ηπειρώτικα έχουμε 2σημα συρτά ή αλλιώς Πωγωνήσια και 3σημα συρτά ή αλλιώς συρτά στα τρία. Εάν πούμε ότι τα τσάμικα είναι 6/8 που μετρούνται σε 3 κινήσεις άρα alla breve, τότε γιατί να μην πούμε ότι και τα συρτά στα τρία είναι 6/8 που μετρούνται στα δύο (τρίηχα), επίσης alla breve!!!

υ.γ. Γράφαμε ταυτόχρονα με τον κ.Νίκο και είδα εκ των υστέρων το μήνυμά του.

10

Ο μέγιστος Σίμων Καράς μιλούσε (και έγραφε, στις 660 σελίδες του δίτομου Θεωρητικού του), για όλα τα μέτρα της Ελληνικής Μουσικής περιλαμβανομένων των τρισήμων και εξασήμων όλων των μορφών (δακτυλικά, ιαμβικά και άλλα).

Αυτό ακριβώς είναι το ζουμί και συμφωνώ απόλυτα με τον Δημήτρη. Επειδή όμως πράγματι είμαστε εκτός θέματος, εγώ δεν θα συνεχίσω άλλο.

11

Για μένα ο κύκλος του μέτρου κλείνει στις 3 και όχι στις 6 κινήσεις.

Όλα τα τσάμικα είναι 3σημα και επειδή το “Οι κλέφτες” είναι τσάμικο συνεπάγεται ότι είναι 3σημο. Τέλος.

Συμφωνούμε μόνο στο ότι πρόκειται για ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ τραγούδι.

12

Στο αρχικό ποστ ρωτούσα αν μπορεί κανείς ν’ αναγνωρίσει από τη φωνή και τον ήχο του οργάνου, ποιός είναι ο τραγουδιστής και ποιος είναι ο παίχτης του κλαρίνου, στην ηχογράφηση όπου παραπέμπει το πρωτο λινκ του συγκεκριμένου ποστ.

Τελικά η απάντηση μού ήρθε με e-mail ως εξής:
<<Το βίντεό σας μπορεί να περιλαμβάνει το ακόλουθο περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα:
“Giorgos Tzortzis-Oi Kleftes Barberizontai”, Ηχογράφηση διαχείριση από:
The Orchard Music
Το βίντεό σας εξακολουθεί να είναι διαθέσιμο παγκοσμίως. Σε ορισμένες περιπτώσεις δίπλα στο βίντεο εμφανίζονται διαφημίσεις. Έχετε υπόψη ότι η κατάσταση του βίντεο μπορεί να αλλάξει, εάν αλλάξουν οι πολιτικές που έχουν επιλέξει οι κάτοχοι περιεχομένου.>>

Πράγματι με μια αναζήτηση βρήκα ότι η συγκεκριμένη ηχογράφηση προέρχεται από το δίσκο του Γιώργου Τζώρτζη “Φέτος το καλοκαιράκι”, όπου συμμετέχουν οι Πετρολούκας Χαλκιάς (άρα μάλλον πρόκειται για το κλαρίνο που ακούγεται στο κομμάτι), Χριστοδουλος Ζουμπάς και Κώστας Πίτσος.


Για την ιστορία…