Γεια σας! Χρειάζομαι τη βοήθειά σας:
Άκουγα την “Ωραία Αιγιώτισσα” και το “Λεμονάκι μυρωδάτο”. Παρατήρησα, ότι ενώ η αρμονία είναι μείζονα (ας πούμε Ντο μείζονα), η μελωδία συμπεριφέρεται σαν φρύγιος. Δηλαδή η βάση είναι το μι, η πτώση προς το μι γίνεται με μια κατιούσα διαδοχή από το σι (σι-λα-σολ-φα-μι), το σι δεν λειτουργεί ως προσαγωγέας καθώς δεν λύνεται ποτέ στο ντο και μάλιστα στην “ωραία αιγιώτισσα” το ντο δεν εμφανίζεται πουθενά στη μελωδία. Οι συγχορδίες με τις οποίες εναρμονίζεται η μελωδία είναι C και G, δηλ. Τονική - Δεσπόζουσα στη Ντο.
Γνωρίζει κανείς πώς ονομάζεται αυτό το φαινόμενο; Γιατί δεν μπορώ να το εξηγήσω με τη θεωρία των tone tendencies στη μείζονα αρμονία, αλλά ούτε και είναι φρύγιος.
Καλώς ήρθες κι από δω!
Θα το λέγαμε σεγκιάχ, η βάση είναι όντως η τρίτη βαθμίδα της μείζονας (μη μπλεχτείς με φρύγιους κλπ, πιο πολύ θα σε μπερδέψουν). Εν τω μεταξύ, αν δεν κάνω λάθος τα ματζόρε καλαματιανά (όπως αυτά που λες και η Σαμιώτισσα) είναι λόγιες δημοτικοφανείς συνθέσεις, σε αντίθεση με τα μινόρε (Θαλασσάκι, Μου παρήγγειλε το αηδόνι κλπ).
Μήπως το έμπλεξαν κάπου με το χουζαμ;
Ή μήπως εννοείς τριημιτόνιο την απόσταση ντο-ρε#; Το σεγκιαχ έχει βάση το μαλακό μι, και προσαγωγέα το ρε που γίνεται ρε# για να το σταθεροποιήσει. Επίσης έχει αναφορά στο ντο ως βάση της κλίμακας, συχνά τα ταξιμια ξεκινάνε με ένα ντο-ντο-ντο-μιιιι για να ορίσουν το σεγκιαχ. Αυτές οι δύο βαθμίδες όμως χρησιμοποιούνται σε σχέση με το μι (ντο-μι, ρε#-μι) και σπάνια συνδέονται μελωδικά μεταξύ τους ώστε να φανεί το τριημιτόνιο (δεν καθορίζει το άκουσμα όπως πχ σε ένα χιτζάζ).
Εδώ βρήκα ένα thread που μιλούσατε για τον σεγκιαχ και κάπου αναφέρθηκε και το ρε#, κάτι το οποίο στις μελωδίες των τραγουδιών που προανέφερα δεν υπάρχει πουθενά, είναι όλοι οι φθόγγοι από μείζονα. Μάλιστα έβαλα στο Youtube και όλα τα παραδείγματα που άκουσα δεν μοιάζανε καθόλου με τα καλαματιανά που λέμε. Σίγουρα άκουσα μέσα και 3ημιτόνια. Όπως καταλαβαίνεις είμαι “κλασικά” εκπαιδευμένη και μου φαίνονται όλα αυτά πολύ νέες πληροφορίες. Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σου!
Ναι, στα συγκεκριμένα γυρίζει στο ρε και μπαίνει και το ακκόρντο G. Θα μπορούσες να θεωρήσεις ότι περνάς σε ουσάκ και να βάλεις Dm, έχει ενδιαφέρον.
Όπως και να το πεις, η λογική είναι ότι η βάση της μελωδίας είναι η τρίτη όπως σωστά λες. Και για ακκόρντο αυτό της κλίμακας, δηλαδή C.
Όντως το σεγκιάχ συγκερασμένο ταυτίζεται με τον φρύγιο ( κιουρντί) αλλα δεν πρόκειται για τον ίδιο τρόπο.
Απλά σκέψου μια ματζόρε κλίμακα της οποίας η τρίτη βαθμίδα γίνεται βάση και συχνά αποκτα προσαγωγέα για να ενισχυσει την αίσθηση της βάσης. Ο προσαγωγέας αυτός δημιουργεί τρημιτόνιο μεταξύ πρώτης και δεύτερης βαθμίδας αλλα όχι πάντα και όχι συνέχεια
Αν ξεκινήσουμε με βάση τη φυσική μείζοντα κλίμακα του Ντο, μπορούμε να σχηματίσουμε διάφορους τρόπους (modes: γενικός όρος που καλύπτει τους λαϊκούς δρόμους, τα μακάμια και όλα τα παρόμοια φαινόμενα) ανάλογα με τη βαθμίδα που παίρνουμε κάθε φορά ως τονική. Ένας από αυτούς είναι ο τρόπος με τονική το Μι.
Στα μακάμια, αυτό είναι το Σεγκιάχ. Όμως ένα μακάμι ορίζεται κι από άλλα χαρακτηριστικά πέρα από τη βάση και την κλίμακά του, όπως οι έλξεις. Το Σεγκιάχ λοιπόν έχει μια έλξη της υποτονικής (Ρε) προς την τονική (Μι), οπότε εμφανίζεται με Ρε#. Είναι μάλιστα σχεδόν μόνιμη αυτή η έλξη, δηλαδή σχεδόν δεν είναι πια έλξη αλλά σταθερό στοιχείο της κλίμακας.
Ο αντίστοιχος λαϊκός δρόμος (που λέγεται Σεγκιάχ αλλά σε παλιότερες πηγές υπάρχει ένα μπέρδεμα και θα τον βρούμε και ως Χουζάμ) έχει κι αυτός αυτή την έλξη, αλλά όχι τόσο αποκλειστικά, δηλαδή θα βρούμε και περιπτώσεις -νομίζω δηλαδή- με φυσικό Ρε.
Στη δημοτική μουσική δεν υπάρχουν ονομασίες για τους τρόπους, αλλά και πάλι ο εν λόγω τρόπος υπάρχει. Εδώ η εμμονή στην έλξη του Ρε είναι ακόμη μικρότερη: και πάλι θα τη βρούμε, την έλξη, αλλά ούτε σε όλα τα κομμάτια ούτε σε όλες τις εκτελέσεις. Ιδιαίτερα στο παλιό νησιώτικο ρεπερτόριο, που στηρίζεται στην τσαμπούνα, η έλξη δε γίνεται καθόλου γιατί η τσαμπούνα δεν μπορεί να την εκτελέσει, οπότε οι σκοποί παραμένουν με Ρε φυσικό με ό,τι όργανο κι αν παιχτούν εκ των υστέρων.
Τέλος, σ’ όποιο μουσικό ιδίωμα γίνεται χρήση συνοδείας με συγχορδίες, γενικά αυτές οι κλίμακες χρησιμοποιούνται σαν Ντο ματζόρε, δηλ. με συγχορδία τονικής τη Ντο ματζόρε.
ενώ υπονοείται ότι έπρεπε να ήταν το ντο, προσθέτω εγώ. Όπως ήδη ειπώθηκε, ούτε τα tone tendencies θα σε βοηθήσουν, ούτε η δυτική μουσικολογία, ούτε η θεωρία της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Πρόκειται για το φαινόμενο των λεγόμενων Μέσων Ήχων της βυζαντινής μουσικής (η οποία βέβαια προήλθε από την αρχαία ελληνική), όπου η βάση του Ήχου αλλάζει, από «Ντο» (Νη δηλαδή) σε «Μι», δηλαδή Βου: Νη > Πα > Βου, δύο βαθμίδες πιο πάνω. Το Βου είναι στη μέση του τετραχόρδου Νη πα βου γα, γιαυτό και ονομάστηκε μέσος ο ήχος, με τους ήχους της οκταήχου να ονομάζονται κύριοι και πλάγιοι. Οι μέσοι ήχοι, όπως είπαν και οι προλαλήσαντες, κρατούν και χαρακτηριστικά του ήχου από τον οποίον προήλθαν, αλλά αναπτύσσουν και δικά τους χαρακτηριστικά όπως ο προσαγωγέας. Χαρακτηριστική περίπτωση μέσου ήχου είναι ο Ήχος Λέγετος, με βάση το βου (= μι, αν τονική ντο), ο οποίος συνδέεται με τον Τέταρτον Ήχο, με βάση το νη (= ντο) και όταν μεταπίπτει σε Τέταρτον, το ίσον του αλλάζει από βου σε νη. Όλα αυτά πάντως, δεν έχουν σχέση με τη μετάλλαξη ενός διατονικού (“ματζόρε”) μέσου ήχου (λέγετος, σεγκιάχ) σε χρωματικό (χρωματικός λέγετος, χουζζάμ). Όλα αυτά θα τα βρεις σε ένα Θεωρητικόν της βυζαντινής μουσικής, που όμως χωρίς γνώση της ονοματολογίας θα δυσκολευτείς να το καταλάβεις.