Εντόπισα ένα τραγουδάκι του Μάρκου για τον Βασιληά. Τώρα ποιόν απ’ όλους δεν γνωρίζω.
Μου έκανε εντύπωση, όμως, το ότι παρ’ όλη τη φτώχεια του και τα βάσανά του είχε φιλοβασιλική τοποθέτηση.
Ίσως θα είχε ενδιαφέρον κάποιος φίλος, μέλος του φόρουμ που είναι βαθύτερος από εμέ γνώστης των ρεμπέτικων τραγουδιών, να μας έλεγε σχετικά με το πως αποτυπώνονται οι πολιτικές τοποθετήσεις των στιχουργών και συνθετών της εποχής στα τραγούδια που γράφανε.
Κάπου υπάρχει και ένα τραγουδάκι για το Βενιζέλο “Το Βενιζέλο Χάσαμε” καθώς βέβαια και “Της Αμύνης τα Παιδιά” που είναι και πιο γνωστό.
Πρόκειται για το τραγούδι: “Καλώς μας ήρθες, βασιλιά”, 1935.
Για την ιστορία: είχε γίνει ένα στημένο δημοψήφισμα, (που αν δεν σταματούσε η καταμέτρηση των ψήφων θα έφτανε στο 110%, υπέρ του βασιλιά!) στις 3 Νοεμβρίου του 1935, με το οποίο ο Γεώργιος Β΄και ο διάδοχος Παύλος είχαν επιστρέψει στην Ελλάδα. Είχαν δώσει ποσοστό στο βασιλιά 97,8 % !!! και μόλις 2, 11 % υπέρ της Δημοκρατίας.
ΟΜΩΣ ο καϋμένος ο Μάρκος δεν ήταν φιλοβασιλικός…
Ας θυμηθούμε το “Χαϊδάρι” αλλά και άλλα δικά του μπορούμε να αναφέρουμε.
Όσο για το “Της Αμύνης τα παιδια”, είναι ένα τραγούδι σατυρικό, παρωδία, που γράφτηκε για να διακωμωδήσει τα γεγονότα.
Το τραγούδι - σφραγίδα είναι το “Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλᨔ .
Τα της πολιτικής τοποθέτησης του Μάρκου τα έχουν γράψει πολλοί, ανάλογα με την τοποθέτηση του γράφοντος συνήθως είναι και τα γραφόμενα. Είναι αλήθεια πως η φιλοβασιλική και έντονα αντιβενιζελική του τοποθέτηση την εποχή εκείνη (1935) μας χαλάει τη σούπα που εμείς θα θέλαμε να μαγειρέψουμε αλλά, είτε το θέλουμε είτε όχι, το τραγούδι “Μας ήρθες Βασηλιά” μόνο φιλοβασιλικός μπορούσε να το είχε γράψει. Απλά, ο Μάρκος δεν ήταν συνειδητοποιημένος πολιτικά (με την κουλτουριάρικη έννοια) και άφηνε το εκάστοτε συναίσθημα να τον συνεπαίρνει.
(Τώρα περιμένω να τα ακούσω από πολλούς!.. Μέχρι και κρυπτοκουκουέ τον έχουν χαρακτηρίσει, όχι πως ήταν Χίτης βέβαια αλλά στο Κόμμα, αντίθετα με πολλούς άλλους εν μουσική συναδέλφους του, δεν ήταν γραμμένος).
Από όσα έχω διαβάσει, μάλλον εναργέστερα και ηπιώτερα τα λέει ο Ν. Γεωργιάδης στο πρόσφατο περί Μάρκου βιβλίο του.
Γιατί να “τ’ ακούσεις” Νίκο;
Σάμπως έτσι δεν είναι; Ο Μάρκος πολιτικά ήταν φτερό στον άνεμο.
Είχε ενοχληθεί με τα Βενιζελικά καμώματα (μήπως ήταν ο πρώτος ή ο μοναδικός;) και ελλείψει πολιτικού αισθητηρίου διέκρινε ως μόνη εναλλακτική βασιλιάδες και καμαρίλες. Ωραία. Και;
Αν πρέπει να αρχίσουμε τέτοια κουβέντα, γιατί δεν επεκτεινόμαστε και στον Ζαμπέτα, και στον Μπάτη, τον Μακρυγιάννη, στον Σόλωνα και στον… Αρταξέρξη;
Χρησιμες οι παλιότερες συζητησεις.
Όμως, οπως είναι τραβηγμένη απο τα μαλλιά η άποψη για το φιλοοθωνισμό του Μακρυγιάννη, επειδη βάφτισε ο φουκαράς ένα απο τα 13 τόσα παιδιά του “Οθωνα”, χωρίς να λάβουμε υποψη μας τη γενικοτερη πολιτική του στάση, άλλο τοσο ακραιο είναι να χαρακτηρισουμε το Βαμβακαρη “φιλοβασιλικό”, απο ενα τραγούδι μονο.
Ουτε βεβαια "ταμπελιτσες πολιτικών φρονημάτων " να τους κολλησουμε.
Ο μεγάλος Μάρκος εγραψε τόσα τραγούδια συνολικά, που μόνο μια μειοψηφια τους ειναι καθαρά “πολιτικά”.
Η πολιτική τοποθέτηση “φτερό στον άνεμο” (όπως λέει παραπάνω ο ΚΚ) είναι θα λέγαμε δικαιολογημένη για κάποιον που πίνει 30 αργιλέδες την ημέρα. Ο Μάρκος, κατά τα φαινόμενα, τη δεκαετία του ‘30 ήταν φιλοβασιλικός. Είναι πολλοί οι λόγοι που μπορούμε ν’ αναφέρουμε. Ενδεικτικά:
Ο Μάρκος έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια, που έγιναν ακόμα πιο δύσκολα εξαιτίας της επιστράτευσης του πατέρα του.
Το δράμα των προσφύγων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το οποίο ο Μάρκος το έζησε από κοντά, εσωτερικός μετανάστης κι αυτός, στις προσφυγικές συνοικίες του Πειραιά.
Στα μέσα της δεκαετίας του '35 υπάρχει η σημαντική πολιτική αστάθεια -και λόγω των συνεχόμενων θανάτων μερικών πρωθυπουργών- που έστρωσε το έδαφος στη μετέπειτα στυγνή δικτατορία του Μεταξά.
Για τα παραπάνω ο Μάρκος θεώρηση υπεύθυνους του “δημοκρατικούς”.
Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή και η Αντίσταση θα δώσουν στο Μάρκο τη δυνατότητα να σκεφτεί λιγότεο επιφανειακά για την κοινωνία που ζει, κάτι που θα φανεί ξεκάθαρα στα μεταπολεμικά του τραγούδια.
Κάποτε είχα μια κουβέντα με το γιο του Στέλιο για το συγκεκριμένο θέμα.
"Ο Μάρκος, μου είπε, δεν τα καταλάβαινε πολύ αυτά τα πράγματα. Μόνο τα βασικά. Οσο πέρναγε η ζωή του, τόσο πιο αριστερά πήγαινε η σκέψη του, χωρίς όμως να μπορεί να εμβαθύνει. Το μόνο που υποστήριζε ο Μάρκος
αταλάντευτα ήταν ο Ολυμπιακός, κι αυτόν μάλιστα όχι από ιδιαίτερη ενασχόληση με το ποδόσφαιρο, αλλά επειδή ήταν φανατικός ο φίλος του ο Στράτος.
Ευχαριστώ για το δεσμό των προηγούμενων συζητήσεων. Έχετε δίκιο ότι το θέμα έχει θιγεί. Εγώ αναφερόμουν σε ενδελεχή μελέτη του θέματος π.χ. “Πολιτική και Ρεμπέτικο Τραγούδι” ή “Οικονομία και Ρεμπέτικο Τραγούδι” ή κάτι τέτοιο. Δηλαδή ακαδημαϊκή προσέγγιση.
Δεν κατηγόρησα τον Βαμβακάρη αν είχε τη μια ή την άλλη πολιτική άποψη. Μου έκανε εντύπωση το τραγούδι γιατί συνήθως όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε ανέχεια υιοθετούν απόψεις ριζοσπαστικές και επαναστατικές. Βέβαια, υπάρχουν και άνθρωποι που ίσως δεν εμβαθύνουν και πολύ, (γιατί τι θα έβγαζαν άλλωστε εκείνο το καιρό αλλά και σήμερα…;).
Πάντως οι λεπτομέρειες που υπάρχουν στις παλιότερες σελίδες επί του θέματος είναι διαφωτιστικές και σας ευχαριστώ για την επισήμανση.
“…γιατί συνήθως όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε ανέχεια υιοθετούν απόψεις ριζοσπαστικές και επαναστατικές…”
Με βάση τη λογική έτσι θα 'πρεπε να είναι τα πράγματα. Δυστυχώς όμως η Ιστορία έχει αποδείξει ότι συμβαίνει το αντίθετο! Οσο εξαθλιώνεται ο κόσμος, όσο η ζωή του γίνεται πιο δύσκολη, τόσο πιο δύσκολα ριζοσπαστικοποιείται κι ακόμα πιο δύσκολα μπαίνει σε επαναστατικές διαδικασίες.
Αντίθετα εγκλωβίζεται περισσότερο στο κατεστημένο, δένεται πιο σφιχτά πάνω στο άρμα της εκάστοτε εξουσίας στην προσπάθειά του να κερδίσει κάτι (βλ. ρουσφέτι), θυσιάζοντας όσο το δυνατόν λιγότερα.
Ο σύγχρονος μικροαστός θεωρεί ότι σε περίπτωση ρήξης με το κατεστημένο έχει να χάσει παραπάνω από …τις αλυσίδες του. Κι αυτά είναι το σπιτάκι του (αν έχει), το αυτοκινητάκι του (αν έχει), η τηλεόρασή του (αν έχει), το αυθαίρετο εξοχικό του (αν έχει) κλπ.
Τη στιγμή που σχεδόν όλα τα παραπάνω (αν τα έχει) είναι υποθηκευμένα (σύμφωνα με όλες τις έρευνες και στατιστικές) στα χρέη των πιστωτικών του καρτών, πράγμα που ουσιαστικά τον κάνει να δουλεύει για το ξεπλήρωμα των “νόμιμων” τοκογλύφων.
Αντε τώρα να του εξηγήσεις ότι τα παραπάνω δε διαφέρουν ιδιαίτερα από τις αλυσίδες, για τις οποίες μιλούσε πριν ενάμισυ αιώνα ο Κάρολος. Ισως μάλιστα (αναλογικά με την εξέλιξη της κοινωνίας) τα πράγματα να είναι και χειρότερα…
Υπάρχουν αρκετά βιβλία που διαπραγματεύονται αυτό το θέμα. Ένα παράδειγμα είναι το βιβλίο του Νέαρχου Γεωργιάδη, “Ρεμπέτικο και πολιτική” (ένα βιβλίο που έχει συζητηθεί κι εδώ, αν θυμάμαι καλά). Μια άλλη μελέτη είναι το “Κοινωνιολογία του ρεμπέτικου” του Στάθη Δαμιανάκη. Πiστεύω ότι και τα δυο βιβλία είναι διαθέσιμα στα βιβλιοπωλεία.
Για μια κριτική ματιά στις μελέτες αυτές μπορείς να ανατρέξεις στο άρθρο “Το ρεμπέτικο στη ψηφιακή εποχή” του Στάθη Gauntlett, στο τόμο “Ρεμπέτικο τραγούδι: Συμβουλή στην επιστημονική του προσέγγιση”.
Σύγνωμη που παραθέτω απλώς ξερές πληροφορίες, χωρίς να εκφράσω τη δικιά μου γνώμη για αυτές τις μελέτες, αλλά δεν έχω χρόνο! Σύντομα θα πω ότι το βιβλίο του Γεωργιάδη είναι χρήσιμο και ενδιαφέρον, και περιέχει πολλές πληροφορίες. Από την άλλη, ο Gauntlett έχει δίκιο ότι η “ερμηνευτική ευφυία” του Γεωργιάδη σε ορισμένα σημεία τον κάνει να βλέπει έννοιες και μηνύματα, που τουλάχιστο εγώ με τη φτωχή ερμηνευτική μου ικανότητα δεν τα διακρίνω στους συγκεκριμένους στίχους!
Αν ψάξεις στη χρήσιμη βιβλιογραφία του Κώστα Βλησίδη, “Για μια βιβλιογραφία του ρεμπέτικου” είμαι σίγουρη ότι θα βρεις κι πολλές άλλες μελέτες πάνω στο θέμα.
Εύα
Αγαπητέ Γιώργο και υπόλοιποι Φίλοι,
Ευχαριστώ για το δεσμό των προηγούμενων συζητήσεων. Έχετε δίκιο ότι το θέμα έχει θιγεί. Εγώ αναφερόμουν σε ενδελεχή μελέτη του θέματος π.χ. “Πολιτική και Ρεμπέτικο Τραγούδι” ή “Οικονομία και Ρεμπέτικο Τραγούδι” ή κάτι τέτοιο. Δηλαδή ακαδημαϊκή προσέγγιση.
Εγώ θα σταθώ στα γραφόμενα του Άρη γιατί μ΄ενδιαφέρουν από πολλές πλευρές.
Εδώ και 40 χρόνια ακούω τους έλληνες να μιλούν κάτω από την ταμπέλα του ακροδεξιού, του δεξιού, του βασιλικού, του δημοκράτη, του αριστερού, του πολύ/μέσα/έξω και επί τα αυτά αριστερού, του αναρχικού… αλλά τα φαινόμενα απατούν.
Οι πράξεις του καθένα δείχνουν συνήθως ένα άλλο πρόσωπο, μιά άλλη ιδεολογία. Έτσι γνωρίζω «δεξιούς» που στην ουσία η στάση τους απέναντι στον συνάνθρωπο ήταν αριστερή (όσο δεν πάει άλλο) και «αριστερούς» που ήσαν πρότυπα φασιστικής συμπεριφοράς απέναντι σε ό,τι τους πλησίαζε. Ας κρίνουμε τον άνθρωπο λοιπόν από τις πράξεις του και όχι από την ταμπέλα που κουβαλάει ή του καρφώσανε κατακούτελα ή πισώπλατα και για να γίνει αυτό πρέπει να κάνουμε κάτι δυσκολότερο, να κρίνουμε τη πάρτη μας πρώτα. Οι ταμπέλες λειτουργούν σαν άλοθι και παραπέτασμα.
Γι αυτό κι εγώ κουβαλάω μόνο την ταμπέλα του πιστού «Γαύρου» ώστε να μοιράζομαι ομαδικά και με παροπίδες τα δίκια του Θρύλου.
Σαν θέμα πάντως δεν είναι άσχημο και το ξαναλέω: «Πειραιάς αρχές του 20ου αιώνα, μετανάστες, φτωχογειτονιές, ρεμπέτικο, Ολυμπιακός».
Και ο Μάρκος εσωτερικός μετανάστης ήταν κι αν πάμε παραπίσω θα δούμε πως και η Ερμούπολη στη Σύρο δημιουργήθηκε από μετανάστες που οι Συριανοί τους έδωσαν άσυλο, 100 χρόνια πριν να φύγει ο Μάρκος από το νησί. Αυτοί είχαν έρθει κυρίως από την Χίο, την Σμύρνη, Κυδωνίες, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται στα της μουσικής… και για να ξαναρθούμε στο θέμα μας (αν και δεν φύγαμε), οι πρόσφυγες ήσαν «παραδοσιακά» φιλοβασιλικοί.
Φιλοβασιλικοί, όσο γαύρος είναι ο Δομάζος!
Θα μπορούσα να το είχα πάρει και ως προσβολή, καθότι είμαι προσφυγικής καταγωγής. Αλλά μάλλον το πήρα ως αστείο. Καλού-κακού πάντως να προσέχουμε τι λέμε…
:087:
Να προσεχουμε, ναι.
Κι εγω θα παρεξηγηθώ, καθοτι προσφυγας 100% και από τα δυο σογια.
Μπορεί οι προσφυγες αρχικα να στράφηκαν κατα του Βενιζέλου, επειδη τον θεωρησαν υπεύθυνο της Μικρασιατικής εκστρατειας και να ψήφιζαν βασιλιά, αλλά γενικα οι πολιτικές τους πεποιθήσεις ηταν προοδευτικές.
Με την ευκαιρία ξερει κανεις τα λόγια απο το τραγουδι"Τα ψεύτικα τα λόγια…";
"Δεν έχω σπίτι πίσω για να 'ρθω
ούτε κρεβάτι για να κοιμηθώ.
Δεν έχω δρόμο ούτε γειτονιά
να περπατήσω μια Πρωτομαγιά.
Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μού τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.
Μα τώρα που ξυπνήσανε τα φίδια
εσύ φοράς τ’ αρχαία σου στολίδια
και δεν δακρύζεις ποτέ σου, μάνα μου Ελλάς,
που τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς.
Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μού τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.
Μα τότε που στη Μοίρα μου μιλούσα
είχες ντυθεί τ’ αρχαία σου τα λούσα
και στο παζάρι με πήρες γύφτισσα μαϊμού,
Ελλάδα Ελλάδα, μάνα του καημού.
Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μού τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.
Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι
εσύ κοιτάς τ’ αρχαία σου τα κάλλη
και στις αρένες του κόσμου, μάνα μου Ελλάς,
το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς.
Δεν έχω άγιο ποιον να προσκυνώ
ούτε καντήλι σ’ άδειο ουρανό.
Δεν έχω ήλιο ούτ’ αστροφεγγιά
να τραγουδήσω μια Πρωτομαγιά".
Έχετε δίκιο. Το «παραδοσιακά» βασιλικοί ήταν άστοχο.
Επειδή όμως έζησα σαν παιδί σε προσφυγικό χωριό (΄67 - ΄73) και μετά σε γειτονιά της Πάτρας με αρκετούς πρόσφυγες (74 - 80) μου δημιουργήθηκε αυτή η εντύπωση. Εκεί είδα τις περισσότερες φωτογραφίες της οικογένειας (μέχρι και Άννα Μαρία) και άκουσα το γνωστό σύνθημα με την «ελιά».
