Πρόκειται για μια κιθάρα κατασκευασμένη το 1600 από τον πορτογάλο οργανοποιό Belchior Dias.
Έχει κινητούς μπερντέδες και πέντε (5) διπλές χορδές.
5 «Μου αρέσει»
που σημαίνει ότι η τροπικότητα επιζούσε ακόμα, στη Δύση.
Ο κιθαρίστας που την παρουσιάζει λέει ότι οι κινητοί μπερντέδες ήταν ο κανόνας μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα περίπου, σε όλα τα νυκτά όργανα.
Ε, ναι, ακριβώς! Επιζούσε ακόμα η τροπικότητα, που όμως σιγά σιγά υποχωρούσε, μέχρι πια, κάποια στιγμή, να πουν οι κατασκευαστές “αρκετά με τους κινητούς μπερντέδες, από ΄δώ κι εμπρός τάστα!”.
Μα σώζονται αρκετές ταμπλατούρες για κιθάρα του 16ου αιώνα (αναγεννησιακή), πολύ περισσότερες για λαούτο βέβαια, και του 17ου για μπαρόκ κιθάρα σαν αυτή του βίντεο. Ξέρουμε αρκετά τη μουσική της εποχής, π.χ. το Canarios του Gaspar Sanz που ακούγεται στο βίντεο. Ήδη από 16ο/αναγέννηση σε 17ο/μπαρόκ υποχωρεί η τροπικότητα και η πολυφωνία και αντικαθιστούνται από την τονική μουσική, μονωδία με συνοδεία μπάσου/συγχορδιών κλπ. Η κιθάρα τότε ήταν στην εμπροσθοφυλακή της συγχορδιακής αντίληψης. Άλλα πιο συντηρητικά είδη μουσικής π.χ. η εκκλησιαστική μουσική της Δύσης, θα διατηρήσουν την τροπικότητα και την πολυφωνία.
Ο συγκερασμός έρχεται αργότερα, και πάλι ανάλογα με το είδος και το όργανο. Π.χ. οι άταστοι των κουαρτέτων ακόμα και σήμερα δεν παίζουν εντελώς συγκερασμένα, ενώ τα όργανα με τάστα ακόμα και την εποχή των μπερντέδων ήταν πολύ πιο κοντά στη συγκερασμένη λογική. Και η επιλογή του μεταλλικού τάστου αντί του μπερντέ ήταν και θέμα αλλαγής του υλικού των χορδών, όταν οι μπάσες χορδές απόκτησαν μεταλλική περιέλιξη γύρω στο 1750 οι μπερντέδες καταστρέφονταν πολύ γρήγορα από το παίξιμο και σιγά σιγά αντικαταστάθηκαν από τα τάστα.
3 «Μου αρέσει»
Ε, περίπου τα ίδια πράγματα λέμε. Προφανέστατα, όργανα όπως η κιθάρα θα βρεθούν εμπροσθοφυλακή της συγχορδιακής αντίληψης, σε αντίθεση βέβαια με το βιολί, που η σολιστική θέση του ταιριάζει πολύ καλύτερα. Πράγματι, η τροπικότητα υποχωρεί και αναδεικνύεται η τονική μουσική, με τονισμό της μελωδικής ανέλιξης και υποχώρηση της πολυφωνίας, φυσικά με εξαίρεση την εκκλησιαστική μουσική. Ο συγκερασμός περίπου επιβάλλεται όταν αρχίζει να εξελίσσεται τεχνολογικά το πιάνο αλλά, ναι, ακόμα και σήμερα, οι άταστοι αρέσκονται στην ανάδειξη της ιδιαιτερότητας των οργάνων τους σε σύγκριση με το “χειροπόδαρα δεμένο” πιάνο. Και βεβαίως, πάρα πολύ καλά κάνουν!
Εγώ πάλι νομίζω ότι όταν τα χωρίσματα (τάστα ή μπερντέδες) πάνε ανά ημιτόνιο, το να είναι αυτά τα ημιτόνια συγκερασμένα είναι αναπόφευκτος μονόδρομος, ανεξαρτήτως αν η θεωρία έχει φτάσει στο στάδιο να προβάλει αίτημα συστηματικού συγκερασμού ή όχι.
Σκεφτείτε το πρακτικά: κάποιες δύο χορδές θα βρίσκονται σε απόσταση τόνου (ή οκτάβας + τόνου) μεταξύ τους. Για παράδειγμα, μια στάνταρ σύγχρονη κιθάρα έχει και Ρε και Μι, όπως επίσης και Σολ και Λα. Το τάστο που δίνει στη χορδή Σολ τη νότα Λα, και στη χορδή Ρε τη νότα Μι, θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι σε σημείο ώστε αυτές οι νότες να ταυτίζονται με τις αντίστοιχες ανοιχτές. Αν παράλληλα θέλω και το Σι (στη χορδή Λα) και το Φα# (στη χορδή Μι) να ακούγονται χαμηλότερα από το συγκερασμένο, …πολύ απλά δε θα το 'χω. Αν επιμείνω να το ‘χω οπωσδήποτε, θα πρέπει να καταφύγω στους έξτρα μπερντέδες (όπως στη λάφτα), κάτι που δεν ξέρω να συνέβη ποτέ σε κανένα δυτικό όργανο, ή στο άταστο, που υπάρχει σε δυτικά όργανα αλλά όχι σε όλα. ή βέβαια στο να παίζω μελωδία μόνο σε μία χορδή και οι υπόλοιπες να είναι ανοιχτές, πράγμα ακόμη πιο ξένο (απ’ όσο ξέρω) σε οποιαδήποτε δυτική πρακτική έβερ.
Αλλιώς, δε μου μένει παρά να ανεχτώ ένα φάλτσο (το υψωμένο-συγκερασμένο Σι και Φα#) πιο αποδεκτό, όπως και να το κάνουμε, από ένα άλλο (δύο διαφορετικά Λα και Μι) εντελώς φρικαλέο.
Επομένως, το νόημα των κινητών μπερντέδων περιορίζεται στη διόρθωση φάλτσων από σκεβρώματα κλπ., όχι στο να δίνονται ασυγκέραστα διαστήματα. Επίσης, βέβαια, και στο ότι ο μπερντές είναι κατασκευαστικά πιο απλός από το ένθετο τάστο, το οποίο δεν εφευρέθηκε παρά όταν το απαίτησαν οι ανάγκες.