Δημοτικά τραγούδια της φυλακής, πολύ πριν τα αντίστοιχα ρεμπέτικα

Παραδοσιακή Μουσική
1

Δημοτικά τραγούδια της φυλακής, πολύ πριν τα αντίστοιχα ρεμπέτικα !!
*Posted αρχικά: by ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS on Σάββατο, Σεπτεμβρίου 29, 2012
Του Δημ. Σταθακόπουλου
Δικηγόρου , Δρα Παντείου πανεπιστημίου/ Μουσικολόγου

 Την εποχή που ήμουν ακόμα φοιτητής στην Νομική σχολή (1982-1987) και είχα τις πρώτες μου επαφές με τα ρεμπέτικα τραγούδια και κυρίως αυτά που αναφέρονταν στις φυλακές, μου δημιουργήθηκε η απορία για το εάν υπήρχαν παλαιότερα δημοτικά τραγούδια με ίδια θεματολογία, δηλαδή τις φυλακές και τους φυλακισμένους.

Συμπτωματικά, εκείνο το διάστημα μεταξύ άλλων βιβλίων που αναφέρονταν στο ρεμπέτικο και την καταγωγή του (π.χ. Ηλ. Πετρόπουλου, Τάσου Σχορέλη, Γκαίλ Χόλστ κ.λπ.), είχα αποκτήσει και τα Μωραΐτικα τραγούδια της Γεωργίας Ταρσούλη, των εκδόσεων της Εστίας, σε ανατύπωση από το πρώτο βιβλίο που ήταν του 1944.

Η Γεωργία Ταρσούλη, είχε χωρίσει κατά ομάδες τα δημοτικά τραγούδια της συλλο­γής της, μεταξύ των οποίων είχε και τραγούδια της φυλακής, αλλά και τραγούδια για μεράκια και καϋμούς. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για περαιτέρω συγκριτι­κή μελέτη, δημοτικών τραγουδιών και από άλλες συλλογές (Πασώφ, Φωριέλ, Πολίτης κ.λπ.) με τις αντίστοιχες ρεμπέτικες, όπου με χαρά διαπίστωσα την σχέση των δύο ει­δών τραγουδιού, τουλάχιστον στον στίχο, μιας και οι ρυθμοί βεβαίως ήταν διαφορετι­κοί. Στα μεν δημοτικά, συρτοί, ή τσάμικα ή καθιστικά, στα δε ρεμπέτικα κυρίως ζεϋμπέκικα ή χασάπικα.

Από εκείνη την εποχή λοιπόν είχα πειστεί πως ένα μεγάλο μέρος της αγαπημένης θεματολογίας των ρεμπέτικων, δηλαδή η περιγραφή των φυλακών και της ζωής των φυλακισμένων, καθώς και τα μεράκια και οι καϋμοί, ήταν κοινή με αυτή των παλαιότερων δημοτικών τραγουδιών, γεγονός βεβαίως που τουλάχιστον εμένα με έκανε να πιστεύω πως τα ρεμπέτικα δεν είναι τίποτα άλλο, παρά τα δημοτικά τραγούδια της πόλης, δηλαδή των αστικών κέντρων, όπως ομολογούσε και ο Μ. Βαμβακάρης στην αυτοβιογραφία του.

Η τότε πρωτόλεια άποψή μου, συν τω χρόνω έγινε πεποίθηση, όταν από διάφορες δισκογραφικές συλλογές, δημοτικών και ρεμπέτικων τραγουδιών, άκουγα όλο και περισσότερα από τα τραγούδια αυτά να έχουν κοινό στίχο, ή θεματολογία.

Στα τέλη του 1999, ο πολύ καλός Μακεδόνας ερευνητής Γιώργης Μελίκης, ( ET3 ) κυκλο­φόρησε ένα cd με τίτλο: “Δημοτικά τραγούδια του κάτεργου, της φυλακής και της καρ­μανιόλας”, που περιέχει 20 υπέροχα δημοτικά τραγούδια σε επιτόπιες καταγραφές ή επανεκτελέσεις στο στούντιο, με θεματολογία βεβαίως αυτή που περιγράφεται στον τίτλο του cd, ενώ συγχρόνως δίνονται και κατατοπιστικότατες πληροφορίες. Πι­στεύω ότι το cd αυτό, ήρθε να συμπληρώσει στη δισκογραφία, τα στοιχεία αναφορι­κά με την μετάλλαξη του δημοτικού τραγουδιού σε ρεμπέτικο και ως τέτοιο πρέπει να τύχει ιδιαίτερης εκτίμησης από τους ερευνητές του είδους.

Τα τραγούδια που παρουσιάζει ο Γιώργης Μελίκης είναι τα εξής: Πουλάκι είχα σε κλουβί (συρτό Θεσσαλίας), Μια Κυριακή πρωί-πρωί (αργό Έβρου), Μάνα θαρρείς κι η φυλακή (αργό Αϊβαλιού Μ. Ασίας), Σ’ αυτήν την ασημόκουπα (αργό Νιγρίτας), του Κωνσταντή η μάνα (αργό Αν. Θράκης), Της φυλακής παράπονα (αργό Πιερίας), Βάσανα πόχει η φυλακή (συρτό Ολύμπου), Στ’ Αναπλιού το Παλαμήδι (Σαρακατσάνικο), Σήμερα βγαίνει η δίκη μας (αργό Πιερίων), Από τ’ ανάπλι στου Τσιγγρού (ζεϊμπέκι­κο), Κimi cura oynar (αργό Τούρκικο), Τριανταφυλλάκι μ’ άσπρο (αργό Ανατ. Θρά­κης), Ντούλας (επιτραπέζιο Μακεδονίας), Καριμάνης (αργό Πιερίων), Δώδεκα χρόνια φυλακή (συρτό Καστοριάς) Στη φυλακή με ρίξανε (αργό Παντελεήμονα), Μεσ’ στου τσιγγρού τη Φυλακή (ζεϋμπέκικο), Του Γιάννου η μάνα (Συρτό Αργολίδας, σε πρώτη όμως καταγραφή από τον Σίμωνα Καρρά), της Μελαχροινής το γέλιο (ζεϋμπέκικο) και Στη φυλακή με βάλανε (Χασάπικο Εστουδιαντίνα).

Ακούγοντας ξανά και ξανά το cd αυτό, συνειδητοποίησα πως οι φυλακές είναι διαχρονικό δημιούργημα των εκάστοτε νομικών-κατασταλτικών συστημάτων, ήδη από την αρχαιότητα και επομένως είναι εντελώς φυσιολογικό για την ανθρώπινη φύση που περιορίζεται σ’ αυτές δίκαια ή άδικα, να εκφράζει τον καϋμό της τραγουδώ­ντας τα βάσανα που πέρασε εκεί, ή αυτά που περνούν οι συγγενείς (μάνες, γυναίκες κ.λπ.) περιμένοντας τον άνθρωπο τους να βγει. Άρα τα τραγούδια της φυλακής δεν γεννήθηκαν στο ρεμπέτικο τραγούδι με παρθενογένεση, αλλά σαν θεματολογία είναι παλαιότερα, ίσως αρχαία και Βυζαντινά και επομένως κακώς οι ερευνητές του ρε­μπέτικου τραγουδιού δεν έχουν ασχοληθεί εμπεριστατωμένα με αυτά σε βάθος χρό­νου, προκειμένου ν’ ανακαλύψουν τους “προγόνους” του είδους.

Σημ.: ( Μην ξεχνάμε το τραγούδι του Άγγουρου και της Κόρης, “Άγγουρος πέτρα, πελεκά, αλήθεια, κι όχι ψόμματα, και πελεκά με το 'να, την μαρμαροκολώνα…”. Πρόκειται για Βυζαντινό νέο-Άγγουρο, που του είχαν κόψει το ένα χέρι, προφανώς λόγω ποινής ένεκα κλοπής ή μοιχείας και έσπαγε πέτρες στα κάτεργα, ή το μεταβυζαντινό δημοτικό τραγούδι "Όλοι τα σίδερα βαστούν, του Κώδικα 1203 της μονής Ιβήρων Αγ. Όρους. )
Ας δούμε όμως μερικούς στίχους από τα τραγούδια του cd του Γιώργη Μελίκη: "Πουλάκι είχα σε κλουβί κι αηδόνι σε καφάσι και μέσα στο Γεντί Κουλέ, τριανταφυλλιά με τ’ άνθη "

σε άλλο τραγούδι:

"Μια Κυριακή πρωί πρωί κι ένα σαββάτο βράδυ, με πήρε το παράπονο και το βαρύ το κλάμα κι αρχίνησα να τραγουδώ κι αρχίνησα να λέω της φυλακής τα πάθη ".

Στην επωδό του τραγουδιού, Μάνα θαρρείς κι η φυλακή, λέει: "Τα κάτεργα και τα κελιά, μερώνουνε παιδιά θεριά και η στενή κι ο μακαράς (ο τροχός του μαρτυρίου) αχούν λυπητερά για μας.

Στο τραγούδι από την Νιγρίτα Σερρών, αναφέρει:

“… Να κάτσω να σας διηγηθώ της φυλακής τα πάθια, τι πάθια έχει η φυλακή, τι πίκρες, τι φαρμάκια…”

"Της φυλακής παράπονα, έχω και δεν τα λέγω γιατί αμ’ αρχίσω και τα πω μερόνυχτα θα κλαίγω ",

λέει στο τραγούδι από την Λαγοράχη Πιερίας.

Ανατριαχιαστικός είναι ο στίχος του δημοτικού τραγουδιού από τον Αγ. Παντελεήμονα Πιερίας: “Σήμερα βγαίν’ η δίκη μας, στης Λάρισας τα μέρη /μας δίκασαν για θάνατο, για την καραμανιόλα / το κρίμα να χ’ ν οι μάρτυρες κι αυτοί οι δικαστάδες / που δεν δικάζουν 'ξάμηνο, παρά δικάζουν χρόνια.”.

Η επωδός του τραγουδιού, Από τ’ Ανάπλι στου Τσιγγρού, λέει:

“Στο ούτι και στον ταμπουρά, αμάν αμάν, λέγω τα βάσανά μου / της φυλακής παράπονα, γιάλα ντουνιά και τα παθήματά μου”. Βλέπουμε δηλαδή πως ο ταμπουράς, όργανο της οικογένειας του μπουζουκιού, συνόδευε τους καϋμούς και τα μεράκια των φυλακισμένων, πολύ πριν την διαμόρφωση των λεγομένων ρεμπέτικων όπως τα ξέ­ρουμε σήμερα από την προπολεμική δισκογραφία.

Όλα τα τραγούδια του cd, έχουν στίχους που αναφέρονται στην φυλακή και τα δει­νά της, όμως ο Πελοποννησιακός συρτοκαλαματιανός, του Γιάννου η μάνα κάθεται, είναι ο πλέον “δημοτικοφανής” και από τους πλέον παλαιούς:

"Του Γιάννου η μάνα κάθεται στης φυλακής την πόρτα:

  • Γιάννο μου σε τρομάζουνε γιατί είσαι αντρειωμένος. Για δε τρυπάς τις φυλακές, δε ρίχνεις τα μπουντρούμια;

  • Πώς να τρυπήσω φυλακές, να ρίξω τα μπουντρούμια π’ έχω στα πόδια σίδερα ".

Η Δέσποινα Μαζαράκη, στο βιβλίο της: “Μουσική ερμηνεία δημοτικών τραγουδιών από Αγιορειτικά χειρόγραφα, εκδ. Φ. Νάκας 1992”, παρουσιάζει μεταγεγραμμένο με βυζαντινή παρασημαντική, αλλά και στο πεντάγραμμο, ένα από τα παλαιότερα Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, όπως αυτό καταγράφηκε με νότες στον Κώδικα 1203 της μονής Ιβήρων Αγ. Όρους μεταξύ 17ου-18ου αιώνα. Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στα βάσανα της φυλακής και λέει:

“Όλοι τα σίδερα βαστούν κι όλοι στην φυλακή 'ναι, κι ο ταπεινός ο Κωνσταντής δεν ημπορεί ‘πομένει, γιατί είν’ τα σίδερα βαριά κι η φυλακή κλεισμένη. - Χριστέ, να 'ρράγη η φυλακή, να τσακιστούν οι θύρες, να 'πέφταν και τα σίδερα, να έβγαινε ο καλός μου, να έβγαινεν ο Κωνσταντής ο πολυαγαπημένος, πόχω καιρόν να τον ιδώ, χρόνους να τον μιλήσω”

Στα Μωραΐτικα δημοτικά τραγούδια της Γ. Ταρσούλη, στην ομάδα των τραγου­διών της φυλακής (σελ. 175 επ.), υπάρχει ένα συγκλονιστικό που λέει:

“Εγέρασα μανούλα μου, μπροστήτερα από ‘σενα, δε με γερνάν τα γέρατα, δε με γερνάν τα χρόνια, μον’ με γερνάει η φυλακή, της Πύλου τα μπουντρούμια. Μέρα και νύχτα καταγής, στον τοίχο ακουμπισμένος, εσάπη το κορμάκι μου δεξιά μεριά στην πλάτη. Πανάθεμά σ’, ανακριτή και σε, ρ’ εισαγγελέα, που δε δικάζεις 'ξάμηνο, παρά δικάζεις χρόνους”.

Φαίνεται πως ο τελευταίος στίχος, ίδιος σχεδόν με τον τελευταίο από τον Άγ. Παντελεήμονα Πιερίας που είδαμε παραπάνω, από το cd του Γ. Μελίκη, είχε πανελλήνια απήχηση. Όμως η Πύλος, αναφέρεται και σ’ ένα μεταγενέστερο ρεμπέτικο τραγούδι του Γ. Παπάζογλου, όταν μνημονεύει τα βάσανα ενός αποφυλακισμένου: "Σαν εγύ, ρε σαν εγύ, σαν εγύριζα απ’ την Πύλο, /ρε σαν εγύριζα απ’ την Πύλο, ρε ν’ έψαχνα για να 'βρω φίλο ".

Και ξανά η Πύλος και οι φυλακές της σε άλλο τραγούδι από την συλλογή της Γ. Ταρσούλη (σελ. 177): "Το Κακοσούλι να καεί, τ’ Ανάπλι να βουλιάξει /και του Νιοκάστρου (Πύλου) οι φυλακές, ο θιός να τις φυλάει /πο 'χει λεβέντες διαλεχτούς κι ούλο βαρυποινίτες /μέρα και νύχτα καταγής, στον τοίχο ακουμπισμένοι "

Μεγάλη εντύπωση μας κάνουν δύο ακόμα δημοτικά τραγούδια από την ίδια συλ­λογή (σελ. 182), των οποίων το περιεχόμενο δεν σχετίζεται με τις φυλακές, αλλά με τα ντέρτια και τους καϋμούς, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, που εάν τα έβλεπα ανεξάρτητα, όχι δηλαδή μέσα σε συλλογή δημοτικών τραγουδιών, θα πίστευα πως πρόκειται για ρεμπέτικα:

"Μοίρα, δεν εβαρέθηκες τα μάτια μου κλαμμένα;

“Σύρε να ειπείς της μάννας σου, να σε ξαναγεννήσει, και να σε βάλει στην κοιλιά να σε κοιλοπονήσει, τότε θελά 'ρθει η Μοίρα σου να σε ξαναμοιράνει και να σου δώσει ριζικό και να σε ξανασάνει…”.

Το άλλο πάλι λέει: “Ήλιε μου, για βασίλεψε, ήλιε μ’ για πέσε κάτω /σε καταριώνται οι αργατιές του κόσμου οι δουλευτάδες / άλλοι δουλεύουν για ψωμί κι άλλοι για τρεις παράδες/κι ένας γέρος, κανάγερος, για μια πρέζα ταμπάκο”.

Η Δόμνα Σαμίου, στην δισκογραφική δουλειά με τίτλο: “Τραγούδια της Ξενιτειάς”, παρουσίασε, ένα δημοτικό τραγούδι από την Προποντίδα, το οποίο αναφέρεται στα κάτεργα των καραβιών του οθωμανικού ναυτικού, τα οποία επάνδρωναν κυρίως Ελληνόπουλα, οι γνωστοί Λεβέντες, όταν το ναυτικό έβγαινε την άνοιξη (Μάρτιο μή­να) στην Akdeniz (Άσπρη θάλασσα, Μεσόγειο-Αιγαίο).

Το τραγούδι αυτό με τίτλο: “Όλους τους μήνες τους θελώ”, λέει: “Όλους τους μήνες τους θελώ, κι όλους τους καλοθέλω, τον Μάρτη μήνα δε θελώ, γιατί είναι ταξειδιάρης. Γιατ’ αρματώνει κάτεργα και ξεκινάει καράβια, κινάει κι εμέν’ ο αφέντης μου μαζί με το καράβι…”

Στο βιβλίο του Σ. Δημητρακόπουλου, Ιστορία και Δημοτικό τραγούδι, στην σελίδα 319, βρίσκουμε ένα τραγούδι για την άδικη δίκη του Θ. Κολοκοτρώνη, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει:

"… Οι Βαυβαροί τους δίκασαν, θέλουνε να τους κόψουν

στρατεύματα αρματώσανε, τες πόρτες τες εκλείσαν, τες τάπιες τες επιάσανε, μια διαταγή εβγήκε:

  • Αν έλθει κανενάς να μπει στ’ Ανάπλι, να βαρέσουν, κι αν είναι και μικρό παιδί, πίσω να το γυρίσουν.

Ο ουρανός συννέφιασε, ο ήλιος εσκοτίσθη, στ’ Ανάπλι πηγαινόρχουνταν, την καρμανιόλα στήσαν. Τ’ είν’ το κακό που γίνεται, μες στο τζαμί στην κρίση, δικάσανε τους αρχηγούς άδικα να τους κόψουν! ".

Ένα ωραιότατο συγκινητικό Μ. Ασιάτικο τραγούδι φυλακισμένου μελλοθάνατου είναι και το εξής:

"Απόψε τα μεσάνυχτα, σηκώθηκα να γράψω, το πουλάκι μου, και κοντυλιά δεν έβαλα, έλα και 'σύ και κλάψε, το πουλάκι μου. Σημέρα με σκοτώνουμε, έλα και 'σύ και κλάψε το πουλάκι μου έλα και 'σύ και κλάψε τρυγονάκι μου… "

Για τις φυλακές στην Κων/πολη, έχουμε αρκετές αναφορές από τον Αρμένιο πε­ριηγητή Ι. Κιομουρτζιάν από το οδοιπορικό του το 1680, όπου μεταξύ άλλων αναφέ­ρει: “Αριστερά υψώνεται το Επταπύργιο (yedikule) που έκτισε ο αυτοκράτορας Μ. Κων/νος. Στις μέρες μας, στους απομονωμένους πύργους του, φυλακίζουν πασάδες, αυλικούς, τατάρους, πρίγκηπες, καθώς επίσης τους αιχμαλώτους Φράγκους αξιωμα­τούχους και στρατηγούς. Εδώ πέρα δολοφόνησαν τον σουλτάνο Οσμάν (1622)”.

Αναφέρει επίσης και το γεγονός, ότι μέσα στην Υψηλή Πύλη και συγκριμένα στην Μεσόπορτα, υπήρχαν δύο περιφρουρούμενοι πύργοι, στους οποίους δικάζονταν και φυλακί­ζονταν οι πασάδες, οι βεζύρηδες, οι εφοριακοί, οι χρεοφειλέτες και οι θανατοποινίτες.

Περιγράφοντας την δέκατη πύλη της Κων/πολης, ο Κιομουρτζιάν λέει: "Η δέκατη πύλη λέγεται πύλη των Φυλακών - (Βυζ, πύλη τωνΔρουγγάριων ή Ζιντάν καπί). Στη μέ­σα πλευρά βρίσκεται ο φοβερός Πύργος του Τζαφέρ μπαμπά, όπου κλαίνε τη μοίρα τους οι φυλακισμένοι φονιάδες και απατεώνες. Εδώ φυλακίζουν ξεχωριστά τις γυναίκες, τους Τούρκους, τους Έλληνες, τους Αρμένιους και τους Εβραίους " (σελ. 47 ο.ά.).

Ίσως εδώ να πρωτοτραγουδήθηκε το τραγούδι:

Κίmί cura oynar, kimi dertlenir

kimi barbut oynar, kimi beklenir.

Aman aman, bugiin ben yandim

mapushanelerden eyledim kaldim

Α amanim aman anam ben yandim

mapushanelerden soleydin kaldim

(δηλ. άλλος τον τζουρά παίζει, άλλος μερακλώνεται,

άλλος μπαρπούτι παίζει, άλλος περιμένει

Αμάν, αμάν, σήμερα κάηκα,

στις φυλακές παράπεσα.

Αχ μάνα μου εγώ κάηκα,

στις φυλακές απόμεινα και παραμιλάω),

το οποίο παρουσίασε ο Γ. Μελίκης στο cd του με τα δημοτικά τραγούδια της φυλακής, όπως του το είχε τραγουδήσει η παλιά Μ. Ασιάτισσα Ανάστα Σμυρναίου.

Στην περιοχή Κασίμ πασά και την γειτονιά Κουλακσίζ, ο Κιομουρτζιάν είδε τις λεγό­μενες φυλακές του σουλτάνου και αναφέρει γι’ αυτές: “Χρόνια τώρα φέρνουν εδώ τους ρώσους και μοσχοβίτες αιχμαλώτους πολέμου. Τα μπουντρούμια της φυλακής έγιναν τά­φος για τους αρμοστές των ανατολικών επαρχιών που καταχράστηκαν τα φορολογικά έσοδα της Περσίας. Μόνη παρηγοριά για τους αιχμαλώτους είναι οι εκκλησίες που βρί­σκονται εντός του χώρου των φυλακών και λειτουργούν από τους φυλακισμένους παπά­δες. Όταν την νύχτα οι φύλακες κραυγάζουν: ένας είναι ο Αλλάχ”, πάει να πει ότι δρα­πέτευσαν, για άλλη μία φορά κάποιοι σκλάβοι. Εδώ φέρνουν και τους τατάρους αιχμα­λώτους αλυσοδεμένους από τα πόδια, δεμένοι κατά ζεύγη, με τον πόνο της ξενιτιάς και δυστυχίας, δουλεύουν στο κομμάτιασμα των παλιών καραβιών και κάνουν δάφορες αγ­γαρείες, κουβαλώντας πέτρες, ξυλεία και σέρνωντας τα κανόνια…" (σελ. 80-83, ό.ά.).

Στις φυλακές του χας μπακτσέ στο Τοπ καπί, ο φρούραχος της Πόλης φυλάκιζε όλους τους ταραξίες, τους μάγκες, τους νταβατζήδες και τους μπράβους ή σκοτεινούς τύπους όπως τους αναφέρει ο Κιομουρτζιάν:

"Στο Καντίργκα λιμανί (Βυζ, Σοφιανός λιμένας), τριγύριζαν μέρα νύκτα, ορισμέ­νοι σκοτεινοί τύποι και σε συνεργασία με τις γύφτισσες, κανόνιζαν κρυφές συνα­ντήσεις για κάποιες ωραίες γυναίκες με τους ερωμένους τους… " (σελ. 22 ό.ά.)

"Στην περιοχή του Τοπχανέ συναντάμε μαργιόλες, ερωτιάρηδες λεβέντες και κουτσαβάκηδες " (σελ. 93 ό.ά.).

"Στα χάνια που γίνεται η αγοραπωλησία των σκλάβων… οι χειροδύναμοι άνδρες χρησιμοποιούνται σαν μπράβοι… " (σελ. 126, ό.ά.).

Τέλος δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε σε μία πηγή για τις φυλακές της Κων/πολης του 1591-1596, όπως τις βίωσε ο Βαρώνος Βέγκελσα Βρατισλάφ Φον Μήτροβιτς, ακόλουθος της Αυστριακής πρεσβείας στην Πόλη κατά το παραπάνω διάστημα, αλλά και φυλακισμένος στο Ρούμελι Χισάρ, ή Γενί χισάρ, ή Μαύρο Πύργο ή Πύργο του αί­ματος, λόγω των εκτελέσεων που γίνονταν εκεί, σαν αυτή του Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρη τον 17ο αιώνα.

Ο βαρώνος αυτός λοιπόν, στα απομνημονεύματά του που μετέφρασε στην Ελληνι­κή ο I. Δρύσκος το 1920 και επανατυπώθηκαν το 2001 από τις εκδόσεις Πελασγός, από την σελ. 117,. περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο την διαβίωση των φυλακι­σμένων στο Ρούμελι Χισάρ, το πώς γλύτωσε την ισόβια ποινή του και τον θάνατο από τις κακουχίες, το πώς δραπέτευαν οι Έλληνες, καθώς και το ότι οι ποικίλων εθνικο­τήτων φυλακισμένοι έλεγαν λυπητερά τραγούδια ο καθένας στην γλώσσα του, ανακα­τεμένα συχνά με χριστιανικούς ψαλμούς.

Εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε πως οι σκοποί των τραγουδιών αυτών συχνά θα μπλέκονταν μεταξύ τους και δεν θα ήταν σπάνιο το φαινόμενο να βλέπεις επάνω σε μία Ιταλική μελωδία να ταιριάζεται ένα Ελληνικό τραγούδι της φυλακής, ή σε μια Αυ­στριακή μελωδία, ένα Τούρκικο.

Βεβαίως με τα όσα αναφέρθηκαν στο παρόν, δεν μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε θέαμα και ακρόαμα στις φυλακές, πλην όμως με σαφήνεια προκύπτει πως είτε οι ίδιοι οι φυλακισμένοι, είτε οι φίλοι και οι συγγενείς τους που τους περίμεναν, έλεγαν τρα­γούδια για τα βάσανα της φυλακής, πολύ πριν υπάρξουν τα ρεμπέτικα της φυλακής και επομένως οι έρευνες των μελετητών τους είδους πρέπει να πάνε πιο πίσω.

Εξάλλου από τις περιγραφές του Κιομουρτζιάν και όχι μόνον προκύπτει πως οι χαρακτηριστικοί τύποι των ανθρώπων της πιάτσας, ομοίως υπήρχαν παλαιόθεν και μά­λιστα με τα ίδια στοιχεία σαν αυτά των μετέπειτα ρεμπετών του Πειραιά.

*Σημ.:Λέγεται ( o Rauf Yekta ) πως επάνω σ’ ένα Αυστριακό εμβατήριο που άκουσαν οι γενίτσαροι κατά την πολιορκία της Βιέννης, και αφού ανατολικοποιήθηκε η μελωδία ταιριάστηκαν τα λόγια του γνωστότατου Uskudara gideriken, aldi da bir yagmur, που οι Έλληνες τραγούδησαν ως: “Από ξένο τόπο κι απ’ αλαργηνό…”!!!

*Aπόσπασμα από το βιβλίο: Ιστορικές και κοινωνικές δομές του μουσικού θεάματος και ακροάματος στην οθωμανική αυτοκρατορία - η συμβολή των ρωμιών". Πάντειο 2009.

1 «Μου αρέσει»
2

Το άρθρο αυτό είχε δημοσιευτεί και στα μπλογκ. Εκεί είχαν γίνει τα παρακάτω σχόλια:

Από Gilles, 1/10/2012, 04:19:
Αυτή η τελευταία σημείωση με έχει τρελάνει…Πως να ήταν η πρώτη μορφή του “Από ξένο τόπο κι απ’ αλαργηνό”;

Από Phoebus, 1/10/2012, 11:04:
Το σιντί πουλιέται κανονικά;

Από Νίκος Πολίτης, 1/10/2012, 11:12::
Υπάρχει και άλλη εκδοχή για το “από ξένο τόπο”: κατ’ αυτήν, το εμβατήριο είναι σκωτσέζικο και έγινε γνωστό στην Πόλη από μπάντα με γκάϊντες, σταλμένη να παίξει προς τιμήν του σουλτάνου κάποτε τον 19ο αιώνα. Κατά τρίτη εκδοχή το τραγούδι είναι εγγλέζικο και έγινε γνωστό γιατί το τραγουδούσαν οι μαθήτριες κάποιου εγγλέζικου παρθεναγωγείου στην Πόλη. Ό,τι και να ισχύει, το κομμάτι δεν χρειάζεται καιμμία σοβαρή ανατολικοποίηση: Ματζοράκι, άρα ονομάζεται Ραστ χωρίς πρόβλημα και ο ρυθμός του τετράσημος, πάλι κανένα πρόβλημα. Κατά τα άλλα, γνωστό είναι το φιλμάκι της Βουλγάρας Adela Peeva “Whose is this song?”, σύμφωνα με το οποίο δηλώνουν “δικό μας!!!” Τούρκοι, Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι, Βόσνιοι, Λιβανέζοι, Αιγύπτιοι και ίσως και δυό - τρεις ακόμα λαοί για το τραγουδάκι αυτό.

3

Επειδή το κείμενο του Μερεντίτη (καλωσόρισες!) πιάνει ήδη ένα πλατύ θέμα με πολλές πτυχές, προτείνω να αφήσουμε το «Από ξένο τόπο» κατά μέρος. Εδώ δεν είναι παρά μία μικρολεπτομέρεια, ενώ αντίθετα υπάρχει αυτή η συζήτηση που είναι ειδικά αφιερωμένη σ’ αυτό το τραγούδι με τη σκανδαλωδώς μεγάλη γεωγραφική διάδοση.

4

Καλό μήνα σε όλους.
Ελα ντέ ; πώς να ήταν η πρώτη εκτέλεση του “Από ξένο τόπο κι απ’ αλαργηνό";
Αυτό που λέει ο Ν.Πολίτης, όντως μνημονεύεται σε πολλές πηγές. Διάλεξα στην παρούσα να αναφερθώ στον Rauf Yekta, άς πούμε τον αντίστοιχο Κ.Ψάχο/ Παχτίκο/ Καρά ( :wink: των Τούρκων, που πάει την καταγωγή του τραγουδιού ώς Βιενέζικο Μάρς , πολύ πίσω ήδη στα τέλη του 16ου αιώνα !! Αν όντως ισχύει αυτή η πληροφορία του Rauf Yekta ( σχετικά Bulent Aksoy: ξένοι περιηγητές στην οθωμανική αυτοκρατορία και η συμβολή της πολυεθνικότητας στην οθωμανική μουσική ) , τότε η μελωδία ( όντως ματζοράκι κ.λ.π ) μπορεί να ταξίδευε σε όλη την Ευρώπη από τον 16ο - 20ο αιώνα και έτσι εκτός από τους Γενιτσάρους να την ξαναεισήγαγαν οι εν λόγω Σκωτσέζοι το 19ο αιώνα. Οντως όλοι οι λαοί , Ευρώποι και ανατολικομεσογειακοί/ βαλκάνιοι ερρίζουν για την καταγωγή της !!! Ποιός ξέρει άραγε τι όντως συνέβη ;
Αναφορικά με το CD του Γιώργη Μελίκη για τα δημοτικά της φυλακής, κάτεργου, καρμανιόλας κ.λ.π απ’ ότι ξέρω κυκλοφορεί στο εμπόριο εδώ και χρόνια. Το έχω από την αρχή που κυκλοφόρησε. Οσο υπήρχαν τα Metropolis θα το’ βρισκες. Τώρα δεν ξέρω πού ;
Καλό βράδυ,
Απ’ τον στασιαστή της Πάτρας Μερεντίτη που έγινε τραγούδι : " Μην με περνάτε από χωριά , μηδέ από πολιτείες , γιατί έχω εχθρούς και χαίρονται, φίλους και με λυπούνται” * δείτε στο google για τη Στάση του Μερεντίτη και το ομώνυμο τραγούδι του … !!! Το τραγουδάω συχνά στις παρέες μου και υπάρχει και σε CD, τα Νταραίϊκα ( Γορτυνίας Αρκαδίας ) που εξέδωσε ο σύλλογος Ντάρα ( Δάρα ) πέρσι .

5

Δεν υπάρχει καμμία απολύτως αμφιβολία ότι τραγούδια της φυλακής υπήρξαν πολύ πριν από την δημιουργία ελληνικού κράτους στον 19ο αιώνα. Ο μόνος από τις σύγχρονες γραπτές πηγές που μνημονεύει τραγούδια της φυλακής ως “υποκατηγορία” σύγχρονων ρεμπέτικων καταγεγραμμένων από τον ίδιο σε φυλακές είναι ο Πετρόπουλος, του οποίου τις “μεθόδους” και την αξιοπιστία έχουμε υπέρ το δέον σχολιάσει σε αυτόν τον ιντερνετικό χώρο. Φυσικά και δεν γεννήθηκαν, λοιπόν, τα “μουρμούρικα” αν μπορούμε να τα ονομάσουμε έτσι, μόλις από τον ώριμο 19ο και μετά.

Προσοχή, όμως: το τραγούδι του Κουλοχέρη – πελεκάνου ΔΕΝ είναι της φυλακής. Ο ίδιος ο πελεκάνος ομολογεί στην συνομιλήτρια ξανθή κόρη ότι η έλλειψη του ενός χεριού είναι η ποινή που του επιβλήθηκε για ατίμωση (“φίλημα”) κόρης, προσθέτοντας “ας τηνε ξαναφίλαγα, κι ας μου ΄κοβαν και τ’ άλλο”. Πουθενά δεν μνημονεύεται φυλακή ή κάτεργο και η εικόνα, από μόνη της, της προσπάθειας για πελέκημα πέτρας με ένα χέρι παραπέμπει στο παράλογον, αδύνατον στην πραγματικότητα, μιάς τέτοιας πράξης. Δεν θα ήταν χαζοί οι υπηρέτες της εξουσίας, να απασχολούν για την εξόρυξη ή / και πελέκημα πέτρας μονοχέρηδες εργάτες. Άλλωστε, θα περίττευε και η ερώτηση της ξανθής διαβάτισσας κόρης, γιατί τάχα να προσπαθεί να πελεκήσει πέτρα ο άγουρος, αφού διαθέτει μόνο ένα χέρι, αν έβλεπε λόγω συνθηκών ότι δεν πρόκειται για αποτέλεσμα στιγμιαίας ποινής, παρά για πολύχρονη φυλάκιση.

Και κάτι για την ηχογράφηση τραγουδιών της φυλακής κλπ: Θυμάμαι πριν πολλά χρόνια να έχω ακούσει σε συναυλία (στην Αθήνα, στο Θέατρο Δώρας Στράτου στου Φιλοπάππου) από το συγκρότημα “Εν χορδαίς”, του Κυριάκου Καλαϊτζίδη κάποιο παρόμοιο τραγούδι. Ψάχνοντας, βρήκα αυτό.

6

Το τραγούδι με τον μονόχειρα (που φυσικά δεν είναι Άγγουρος αλλά Άγουρος, άωρος, όχι ώριμος, δηλ. τελικά νέος, αγόρι) βασικά μιλάει για την αγάπη. Ακόμη κι αν αντί για κομμένο χέρι είχε φάει μια ποινή φυλάκισης, δε θα ήταν τραγούδι της φυλακής. Όπως δεν είναι τραγούδι του θανάτου το κάθε τραγούδι όπου κάποιος πεθαίνει.
Προσοχή σ’ αυτή τη γενίκευση, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν ψάχνουμε ειδικώς να εντοπίσουμε ποια τραγούδια αναφέρουν κάποιο θέμα που μας ενδιαφέρει.
Στην παραπάνω λίστα υπάρχουν μερικά τραγούδια όπου η φυλακή απλώς αναφέρεται, παίζει κάποιο ρόλο στο πλαίσιο της ιστορίας, αλλά δεν αποτελεί το θέμα. Αυτά δεν είναι τραγούδια της φυλακής.

7

Υπάρχει και αυτό από Χαλκιδική για τον μονόχειρα.

//youtu.be/Kl-q-Tf04zA

και αυτό της φυλακής

//youtu.be/wAr_pKMMD1g

8

Καλωσόρισες στην παρέα μας, φίλε Μερεντίτη.
Ωραίο και πολύ ενδιαφέρον το θέμα αυτό με τα τραγούδια της φυλακής.

Να θυμίσω μια παλιότερη συζήτηση στην οποία είχε αναφερθεί ένα ακόμα τραγούδι της φυλακής και η ιστορία του, τραγούδι μάλιστα που ενέπνευσε το Μάρκο στο καταπληκτικό και πολυτραγουδισμένο “Αντιλαλούν οι φυλακές”.

Ο Καρκαβίτσας στο “Οι φυλακές του Ναυπλίου” έχει καταγράψει επίσης τραγούδια των κρατούμενων για τα βάσανα της φυλακής.

9

Σωστές παρατηρήσεις και εύλογα ερωτηματικά, απλά διαβάζοντας τον Κυριάκο Σιμόπουλο «ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ»…
βλέπουμε ότι στο Βυζάντιο υπήρχαν και πυρές για την θανάτωση αιρετικών και μάγων. Εφαρμόζονταν μέθοδοι βασανισμού και εκτελέσεων για κατάδικους και εχθρούς της εξουσίας. Όλα αυτά μαζί με τη διαφθορά του συστήματος, συνθέτουν μια τοιχογραφία φρίκης και τρόμου. Η κατάκτηση και η διατήρηση της αυτοκρατορικής ηγεμονίας, γράφει ο Μιχαήλ Ψελλός, γινόταν «φόνοις και αίμασιν»…
Μάλιστα ο Νικήτας Χωνιάτης αναρωτιέται, ποιός από τους πασίγνωστους τύραννους της αρχαιότητας υπήρξε τόσο θηριώδης όσο οι σύγχρονοί του ηγεμόνες. Μήπως ο Καμβύσης ή ο Ταρκύνιος, μήπως ο Έχετος ή ο Φάλαρις;
Οι ποινές στους Βυζαντινούς χωρίζονταν σε τρεις κατηγορίες. Σε κείνες που συνεπάγονταν θάνατο, στις σωματικές ποινές και σε κείνες που όριζαν χρηματική αποζημίωση. Στις κεφαλικές ανήκαν αρχικά ο αποκεφαλισμός, η πυρά, η κρεμάλα, ο απαγχονισμός, ο καταποντισμός, ο λιθοβολισμός κι ακόμα η εξορία, ο περιορισμός και η δουλεία. Αργότερα θα προστεθούν στις θανατικές ποινές η εκτύφλωση, ο ακρωτηριασμός και το μεταλλισθήναι – ισόβια καταναγκαστικά έργα στα μεταλλεία.
Απέραντη ποικιλία αυθαίρετων βασανισμών και μαρτυρικών θανατώσεων. Ψήσιμο στη θράκα, εκδορά, θανάτωση σε κοχλαστό νερό, βραστό λάδι ή αναλειωτή πίσσα, ανασταύρωση, παλούκωμα, κατόρυξη, πυρωμένα σίδερα, φαρμάκωμα, ακόμα και ευνουχισμός.
Ο τεράστιος αριθμός των ακρωτηριασμών στο Βυζάντιο φαίνεται και από τα παρωνύμια που δίνονταν σε όσους είχαν υποστεί ρινοτομία, αποκοπή αφτιών, χεριών κλπ, Κοψόρρινος, Αργυρομύτης, Ασημομύτης, Χαλκομύτης – επειδή τα θύματα αντικαθιστούσαν την κομμένη ή πλαγιασμένη μύτη με ομοίωμα, ένα είδος θήκης από μέταλλο – Κουτσομύτης, Κουτσοχέρας, Κουτζοδάκτυλος, Δερμοκαΐτης. Κι ακόμα το όνομα Γάλλος που σημαίνει τον «αποτετμημένον τα αιδοία», τον ευνούχο.
Οι Βυζαντινοί αναζητούσαν και θεωρητική κάλυψη των ακρωτηριασμών και των εκτυφλώσεων, που κυριαρχούσαν στον κολασμό των πολιτικών, κυρίως, εγκλημάτων, με θεολογικά επιχειρήματα και αναγωγές στα ιερά κείμενα. Επιστράτευαν λ.χ. την ίδια τη διδασκαλία του Χριστού, τα ευαγγελικά ρήματα.
Βγάλε το μάτι σου, κόψε το χέρι σου ή το πόδι σου αν σε σκανδαλίζει. Καλύτερα κουτσός ή κουλός παρά αρτιμελής και κολασμένος – «και εάν σκανδαλίζει σε η χειρ σου, απόκοψον αυτήν. καλόν σοι εστί κυλλόν εις την ζωήν εισελθείν, ή τας δύο χείρας έχοντα απελθείν εις την γέενναν, εις το πυρ το άσβεστον… και εάν ο πούς σου σκανδαλίζει σε, απόκοψον αυτόν. καλόν εστί σοι εισελθείν εις την ζωήν χωλόν, ή τους δύο πόδας έχοντα βληθήναι εις την γέενναν… και εάν ο οφθαλμός σου σκανδαλίζει σε, έκβαλε αυτόν. Καλον σοι κλπ.». (Μαρκος, θ΄, 43-47).
Αλλά και στον Ματθαίο ε΄, 29: «ει δε ο οθφαλμός σου ο δεξιός σκανδαλίζει σε, έξελε αυτόν και βάλε από σου. Συμφέρει γαρ ίνα απόληται εν των μελών σου, και μη όλον το σώμα σου βληθή εις γέενναν. Και ει η δεξιά σου χειρ σκανδαλίζει σε, έκκοψον αυτήν και βάλε από σου».
Και μιά άλλη, νομικοθεολογική αυτή τη φορά, θεμελίωση. Η εκτύφλωση και οι ακρωτηριασμοί αντικαθιστούν τη θανατική ποινή δίνοντας στον δράστη του εγκλήματος την ευκαιρία να μετανοήσει… πρόκειται φυσικά για σοφιστικές προφάσεις και υποκριτικές δικαιολογίες. Οι ακρωτηριασμοί και οι εκτυφλώσεις είναι η φρικαλεότερη μορφή βασανισμού, χειρότερη ποινή κι από τον θάνατο γιατί καταδικάζει το θύμα σε ισόβια δυστυχία.

  • Ετσι λοιπόν θεωρώ , στηριζόμενος στα παραπάνω αλλά και σε όσα λέει ο Φ.Κουκουλές για τον καθημερινό βίο των Βυζαντινών ( δεν θα κάνω βέβαια και διατριβή στην παρούσα :slight_smile: ), ότι ο νεαρός ακρωτηριάστηκε και ώς “κλέφτης” πιθανώς, αλλά και ώς ερωτιάρης από τα συμφραζόμενα του τραγουδιού και εφόσον περιοσίστηκε κάπου ( π.χ στα νταμάρια του Γαλατά να σπάει πέτρες για επιπλέον τιμωρία και μάλιστα με 1 χέρι) , το τραγούδι εντάσσεται σε αυτά που μνημονεύει ο Γ.Μελίκης: " Της φυλακής, του κάτεργου, της καρμανιόλας κ.λ.π", δηλ . του καημού που σου δίνει ο περιορισμός.
    -Επίσης, θεωρώ τραγούδια της φυλακής και αυτά που μνημονεύουν οι δημοτικές και λοιπές ανθολογίες ( βλ. άρθρο ) γιατί τις αναφέρουν στο στίχο τους , καθώς και τις περιγραφές των Βέγκελσα Βρατισλάφ Φον Μήτροβιτς ( 16ο αιώνα ) και ο Κιομουρτζιάν ( 17ο αιώνα ), δηλ. πολύ πιό πίσω από τις μουρμούρικες αναφορές του Πετρόπουλου, ο οποίος δεν αναφέρει τίποτα γι’ αυτούς τους 2 περιηγητές, ίσως γιατί στην εποχή του δεν είχαν εκδοθεί στα ελληνικά τα βιβλία τους.
  • Τέλος πάντων στηρίζομαι περισσότερο πιά στους περιηγητές του Κ. Σιμόπουλου, στο Φ.Κουκουλέ, στον B.Aksoy, στις συλλογές των δημοτικών τραγουδιών , στη δρ. διατριβή του Σταθακόπουλου κ.λ.π που με βάζουν σε άλλη οπτική, πιό ευρεία από τη στενή ρεμπετολογία. Ισως όμως πάλι να κάνω και λάθος. Γι’ αυτό εξάλλου είμαστε στο φόρουμ για να διευρύνουμε τις γνώσεις και τους προβληματισμούς μας για το αντικείμενο που αγαπάμε … !!!
10

Πολύ σωστά ο Περικλής βάζει θέμα λανθασμένης “κατηγοριοποίησης”, κάτι που, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, το χρειάστηκαν οι λόγιοι, όχι ο ίδιος ο λαός. Πόσο συχνά όμως δεν είναι τα παραδείγματα όπου ένα τραγούδι χαρακτηρίζεται και καλά π.χ. χασικλήδικο επειδή εμπεριέχει το στίχο “μωρή, για το γινάτι σου θα πά΄ να μαστουριάσω”, με τον οποίο ξεκινάει, αλλά συνεχίζει απειλώντας την “υποψήφια” αγαπητικιά ότι θα τα βάλει με τον εραστή της. Το τραγούδι φυσικά περιγράφει κλασική ερωτική αντιζηλία, όπου η χρήση της ουσίας απλά είναι ένα εργαλείο για ενίσχυση της αυτοπεποίθησης πριν την αναμέτρηση με τον ερωτικό αντίπαλο.

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 23:46 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 23:12 —

Δεν είχα δει το #9 του Μερεντίτη. Απίστευτες φρικαλεότητες βεβαίως, και στο Βυζάντιο και στη Δύση και στην Οθωμανική αυτοκρατορία, παντού, ακόμα και στους (Έλληνες) κλέφτες της ύστερης τουρκοκρατίας και της επανάστασης, με σχάσεις σώματος αντίπαλου κλέφτη τη βοηθεία δύο γειτονικών ψηλών κυπαρισσιών και δύο σχοινιών κατάλληλου μήκους και αντοχής, πολτοποιήσεις ανδρικών μορίων από πρωτοπαλήκαρα αγωνιστών της επανάστασης (προ θανάτωσης με πτώση από τα βράχια της Ακρόπολης), ας μην επεκταθούμε περισσότερο. Και βεβαίως, δεν πρόκειται να βρεθεί αξιόπιστη γραπτή πηγή που να περιγράφει τις ακριβείς συνθήκες υπό τις οποίες κόπηκε το χέρι του άγουρου πελεκάνου, ώστε να βεβαιωθούμε για το τι ακριβώς συνέβη. Σίγουρα όμως συμφωνώ με τον Περικλή, ότι το τραγούδι λειτουργεί περισσότερο ως ερωτικό, όχι ως περιγραφικό τιμωρίας ή ισόβιου βασανισμού κλπ. Αυτό που προβάλλεται δεν είναι η ίδια η έλλειψη του ενός χεριού, αλλά η (αισιόδοξη στη βάση της) δήλωση “θα το ξανάκανα, με την ίδια τιμωρία”. Ούτε εγώ, όμως, μπορώ να αποδείξω τη δική μου άποψη.

Φίλε Μερεντίτη, μήπως μπορείς να δόσεις κάποια ακόμα στοιχεία για την εργασία του Aksoy;

11

Ο Α(γ)ουρος και στην Καρπάθικη εκδοχή. Πρέπει να είναι αρκετά δημοφιλές στην Κάρπαθο. Έτσι Περικλή;

12

Όντως. Τόσο που έχει αρχίσει να φθείρεται από την πολλή χρήση! Η εκτέλεση που βρήκες είναι απολαυστική Γιάννη.

Ψάχνω να σας αντιδωρήσω τις εκτελέσεις της Β. Θράκης (Στρίκος) ή της Σκύρου, αλλά δε φαίνεται να υπάρχουν στο ΥΤ.

Πάντως αφού σας άνοιξε η όρεξη, Νίκο και Μερεντίτη, είχαμε ανοίξει παλιά αυτή τη συζήτηση όπου, αν και ξεκινήσαμε από κάτι μπαγλαμάδες και ναργιλέδες του Εγκληματολογικού μουσείου, σύντομα φτάσαμε σε καρμανιόλες, κεφάλια ληστών που ακόμη σήμερα φυλάσσονται κάπου, και άλλα ευφρόσυνα.

(Για την ακρίβεια η καρμανιόλα, που ήταν μία νομίζω ή το πολύ δύο σ’ όλη την Ελλάδα, δε μηνμονεύεται στη συζήτηση, υπήρχε όμως σε κάποια φτγρ του Μουσείου που για κάποιο λόγο δεν εμφανίζεται πλέον.)

Και κάτι άσχετο: Βρε Μερεντίτη, είναι τώρα ψευδώνυμο αυτό; Ακούγεται σαν επώνυμο (άλλωστε μάλλον είναι κιόλας). Καταλαβαίνω ότι έχει την ιστορία του, αλλά για φόρουμ είναι δύσχρηστο: μας βάζεις να σε προσφωνούμε λες κι είματε στο στρατό!

13

Υπάρχουν βέβαια και βυζαντινοί πολιτικοί στίχοι της φυλακής, π.χ. του Μιχαήλ Γλυκά.

Η κυπριακή παράδοση θέλει τον επαναστάτη μοναχό Ιωαννίκιο, συνεργάτη του Γκιαούρ ιμάμη, να αυτοσχεδιάζει τους ακόλουθους στίχους καθώς αργοπεθαίνει παλλουκωμένος:

Να πα να πεις της μάνας μου να κάμει Γιάννον άλλον,
Γιατί τον Γιάννον πόκαμεν εκάτσαν τον στον πάλλον.

(Παραλλαγή προφανώς των ερωτικών στίχω ν: Να πά να πεις της μάνας σου να κάμει τζι άλλην κόρην
γιατί την κόρην πόκαμεν εννα τημ πάρω εγιώνι)

14

“θα το ξανάκανα, με την ίδια τιμωρία”. !!! Μου άρεσε αυτό : -)

Λοιπόν Bulent Aksoy: http://www.turkishmusicportal.org/composer.php?id=182&lang2=en

[ul]
[li]Sermüeezin Rifat Bey’in Ferahnak Mevlevî Ayini, 1991 . Τελετουργίεςτων Μεβλεβή, του Ριφάτ Μπέη.[/li][li]Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musıki, 1994, 2003 (expanded second edition) . Ευρωπαίοι περιηγητές για την οθωμανική μουσική - Κορυφαίο. Το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας θα το βρείτε στα ελληνικά και στη διατριβή του Δ.Σταθακόπουλου, βιβλιοθήκη Παντείου[/li][li]Α ! ξέχασα : http://www.amazon.com/Music-Ottoman-Court-composition-instrumental/dp/3861356414 Walter Feldman: Η μουσική στην οθωμανική αυλή . Η συμβολή των ρωμιών, εβραίων, αρμενίων, Μεβλεβή κ.λ.π. Ισως ο καλύτερος οθωμανολόγος / εθνομουσικολόγος στον κόσμο. Και αυτού οι πηγές υπάρχουν μεταφρασμένες στη διατριβή του Δ. Σταθακόπουλου, στη βιβλιοθήκη του Παντείου.[/li][li]Ο Σταθακόπουλος, εκτός από μουσικός επί 30 χρόνια ( Βυζαντινή, μπουζούκι, ούτι, λάφτα, σάζι / όχι βέβαια βιρτουόζος, αλλά καταλαβαίνει τι του γίνεται), ξέρει αγγλικά, γαλλικά, τούρκικα, ιταλικά, έχει κάνει πολλά ταξίδια με πρόσβαση σε πηγές ( πρωτοφωτογράφησε το χ.φ Μελπομένη από το 1997 με τα φαναριώτικα τραγούδια . είχε πεί για τον έρωτα του Π.Π.Γερμανού για τη δόμνα Κατήνκω από τότε , όπως είχε βρεί το τραγούδι: Καλλονή ωραιοτήτων και τερπνή μου χελιδών " ) και έχει προσωπικές εμπειρίες και είναι ή ήταν δικηγόρος και προσωπικός φίλος με Δυνάμεις του Αιγαίου, Π.Ταμπούρη, Νικ. Κων/πουλο ( ψάλτη ), Στ. Βερβέρη ( δομέστιχο Πατριαρχείου και cafe aman Istanbul ), μαθητής Νικ. Σαραγούδα ( ούτι ), Αριστείδη Μόσχου, Θαν. Πολυκανδριώτη, Δομεν. Βαμβακάρη ( μπουζούκι ) , Εν χορδαίς και τέλος πάντων με τους περισσότερους, άν όχι όλους τους γνωρίζει προσωπικά ( και τους Τούρκους και ξένους ) και έχουν ανταλλάξει άπειρες ώρες συζητήσεων και προβληματισμών μεταξύ τους και ήταν και σύμβουλος παραγωγής σε αρκετά CDs και τώρα στην τούρκικη KALAN για τα τραγούδια Φαζίλ κ.λ.π . Με την εργασία του μας έδωσε μιά γρήγορη και εύκολα προσβάσιμη ματιά στις πηγές και απόψεις κυρίως των ξένων εθνομουσικολόγων της καθ’ ημάς ανατολικής κοσμικής μουσικής. Ειδικά οι της Πόλης των εκτιμούν ιδιαιτέρως. Θα μιλήσει και στη διημερίδα για το μπουζούκι στο Ιδρυμα Μιχ. Κακογιάννη στις 14-15 Οκτ. 2012, μαζί με Κουνάδη κ.λ.π[/li][li]Α ! είναι και φίλος με Νικ. Φρονιμόπουλο και έχει αντίγραφο του Ταμπουρά του Μακρυγιάννη …[/li][/ul]

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 09:01 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 08:55 —

ΔΕΝ ΣΑΣ προλαβαίνω … :slight_smile:
Χαίρομαι που είσαστε όλοι ενήμεροι και δίνετε συνεχώς στοιχεία …
Το Μερεντίτης όντως είναι κανονικό επώνυμο, αλλά και το Νικόλαος Πολίτης δεν είναι … ; χαχαχαχαχα :slight_smile:
Ασε, το βασάνισα μέχρι να το προτείνω … αλλά διάβασα για τη στάση του Μερεντίτη, έμαθα και λέω καλά το τραγούδι του και τον γουστάρω … Μετά θα πήγαινα σε κανένα Νταβέλης … χαχαχαχαχα !!!
Καλημέρα παιδιά καλή συνέχεια !!!

15

Ε, εγώ δίνω και μικρό όνομα! Εκτός κι αν το κάνω κι εγώ “Nini” εννοώντας Νίκος Νίκος κατά το Περικλής Περικλής, αλλά πρέπει πρώτα να μας εξηγήσει o Pepe την προϊστορία της δικής του επιλογής.

16

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΜΕΡΕΝΤΙΤΗ (ΓΟΡΤΥΝΙΑΚΟ)
«Μερεντίτης»

            Άιντε-  Πολλά ντουφέ -  Μερεντίτη μου - 
           Πολλά ντουφέκια πέφτουνε Και σιγαλά βροντάνε

          Ε  ρε-  Μήνα σε γά    -  Μερεντίτη μου - 
         Μήνα σε γάμο πέφτουνε; Μήνα σε πανηγύρι;

          Άιντε-  Ούτε σε γά       -  Μερεντίτη μου - 
          Ούτε σε γάμο πέφτουνε   Ούτε σε πανηγύρι

           Ε  ρε-  Το Μερεντί -  Μερεντίτη μου - 
           Το Μερεντίτη πιάσανε,  πάνε να τον σκοτώσουν

          Άιντε-  Χίλιοι τον παν -  Μερεντίτη μου - 
          Χίλιοι τον παν από μπροστά και δυο χιλιάδες πίσω

        Ε  ρε-   Κι η μάνα του  -  Μερεντίτη μου - 
        κι η μάνα του από κοντά - κοντά παρακαλιώντας

      Άιντε-  Μην τον περνάτ' -  Μερεντίτη μου - 
        Μην τον περνάτ'απ'το χωριό - μην από  πολιτεία

         Ε  ρε-   Τι έχει εχθρούς  -  Μερεντίτη μου - 
         Τι έχει εχθρούς και χαίρουνται, φίλους και τον λυπούνται

Υ.Γ. Τον Στ.Βερβέρη νομίζω τον λένε ΜΠΕΡΜΠΕΡΗ.Υπάρχει και ο Στ.ΒΑΡΒΕΡΗΣ σπουδαίος ουτίστας,και μπουζουξής.Προς αποφυγή παρανοήσεων σε όσους μας διαβάζουν.

17

χαχαχαχα … :slight_smile: φίλε nikosn, ειλικρινά σ’ ευχαριστώ πολύ για την ανάρτηση των στίχων του αγαπημένου δημοτικού. ( είμαι από εκείνα τα μέρη :slight_smile: ) Για να θυμόμαστε όσοι το ξέρουμε και να μαθαίνουν οι υπόλοιποι …
Μ’ αρέσει και το Ασίκης απ’ το Λειβάρτζι , στη Καλαβρυτινο/Γορτυνιακή του version και όχι τόσο της καμπίσιας.
Ναί, ό Στέλιος γράφει τ’ όνομά του στα cd’s της KALAN, ώς Stelyo Berber , http://youtu.be/Qiq2qMui9Xo , που φυσικά προφέρεται Μπ - ( Μπερμπέρη ) και όχι Βαρβέρης. Τον έγραψα Βερβέρης, εν γνώσει μου, χάριν συντομίας, αλλά καλά έκανες και το επεσήμανες . Τα σωστά να λέγονται.
Προηγουμένως άκουγα αυτό: http://youtu.be/FXpbjPF8nYM
και μου άρεσε αισθητικά ώς μουσική “πρόταση” από τον Χρ. Τσιαμούλη. Δεν ξέρω για εσάς, αλλά προσωπικά το θεωρώ πιό αυθόρμητο, από το πομπώδες του Λεοντή: http://youtu.be/eAFrtnbP-EY

18

Τι πάει να πει χάριν συντομίας ρε παιδιά; Πώς τον λένε τον άνθρωπο; (Δε ρωτάω απόψεις αλλά την απάντηση).

19

Pepe μας βάζεις τώρα να λέμε προσωπικά δεδομένα του ανθρώπου : -)
Λοιπόν είναι Ιμβριος, άρα ρωμιός τούρκικης υπηκοότητας ( πήγε στρατό στην τουρκία και βιομηχανική Σχολή/ σπουδές στον Πειραιά ). Είναι δεξιός Δομέστιχος στον αγ. Γεώργιο στο Πατριαρχείο, μαθητής του Λεωνίδα Αστέρη, παίζει ταμπούρ και μπουζουκοειδή και σπούδασε ή σπουδάζει στο Κονσερβατουάρ κλασσική οθωμανική μουσική ( απ’ ότι ξέρω τουλάχιστον ). Είναι παραγωγός της δισκογραφικής εταιρείας KALAN, τραγουδάει και οργανώνει τους Cafe aman Istanbul, με δίσκους και τηλεοπτικές παρουσιάσεις και συναυλίες. Είναι άριστος χαρακτήρας και καλός άνθρωπος.
Το όνομα στα ελληνικά χαρτιά της οικογένειας είναι αλλού Βερβέρης και αλλού Μπερμπέρης, αποτυπώνοντας τήν τούρκικη γραφή Berber. Ο Στέλιος στα τούρκικα κείμενα και στα cds γράφει Stelyo Berber. Ακούει και στα δύο: και Βερβέρης και Μπερμπέρης , δεν παρεξηγείται. Προτιμά το Μπερμπέρης.
Χάριν συντομίας σημαίνει ότι την ώρα που δακτυλογραφούσα το κείμενο , αντι να χτυπήσω -Μπ , χτύπησα -Β, ή ακόμα καλύτερα έπρεπε να γράφω Stelyo Berber και άς το πρόφερε ο κάθε αναγνώστης όπως ήθελε.
Τώρα πώς λένε τη γυναίκα του στα τούρκικα και τώρα στα ελληνικά ώς βαπτισμένη, καθώς και το γιό του, νομίζω παρέλκει… :slight_smile: !!!

20

Αφού είναι Τούρκος υπήκοος, με όλη του την επίσημη/γραφειοκρατική υπόσταση καταχωρισμένη σε τούρκικα αρχεία, τότε είναι όντως λίγο πιο σύνθετο απ’ ό,τι νόμιζα!

Αλλά πάντως δε ρώτησα όλα αυτά, αν είναι δεξιός Δομέστιχος (ή Ντομέστικος), καλός άνθρωπος κλπ… Ευχαριστώ πάντως.