Βάση δεδομένων Ιδρύματος Νήσου Έλις (The Statue of Liberty - Ellis Island Foundation)

[Peloponnisios (Κώστας Μπουρνάς)]

Από 1η Σεπτεμβρίου 2014 τέθηκε σε λειτουργία η καινούρια ιστοσελίδα του Ιδρύματος της Νήσου Έλις (www.libertyellisfoundation.org/) η οποία μέχρι το τέλος αυτού του έτους θα έχει εντάξει στη βάση δεδομένων της 40.000.000 καινούρια αρχεία άφιξης μεταναστών στις Η.Π.Α. από την περίοδο 1925-1957. Όλα αυτά τα καινούρια αρχεία, σε συνδυασμό με την επανασχεδιασμένη και βελτιωμένη μηχανή αναζήτησης, προσφέρουν στον επισκέπτη μια μοναδική ευκαιρία να αναζητήσει στοιχεία για πρόσωπα που μπορεί να τον ενδιαφέρουν.

Ψάχνοντας λοιπόν στη βάση δεδομένων βρήκα την καταχώρηση που αφορά την άφιξη της Μαρίκας Παπαγκίκα στην Αμερική από την οποία καταχώρηση φαίνεται να προκύπτουν στοιχεία που μας βοηθούν να αποσαφηνίσουμε τα μέχρι πρότινος ανεπιβεβαίωτα σημεία της βιογραφίας της, όπως για παράδειγμα το πότε ακριβώς μετανάστευσε, αν είχε παντρευτεί πριν ή μετά το ταξίδι της στην Αμερική, κ.ά. (όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να κάνουν αναζήτηση συμπληρώνοντας “papagika” στο σχετικό πεδίο).

Ύστερα από την “αποκωδικοποίηση” του δυσανάγνωστου χειρογράφου με τη λίστα επιβατών, προκύπτουν τα εξής:

Η Μαρίκα Παπαγκίκα κατέφθασε στη Νέα Υόρκη στις 21 Απριλίου του 1915 επιβαίνοντας στο πλοίο “Θεμιστοκλής”. Ως προηγούμενο τόπο κατοικίας δήλωσε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (και όχι το Κάιρο όπως εικαζόταν μέχρι τώρα) ενώ η αναγραφόμενη ηλικία κατά την άφιξή της είναι τα 26 χρόνια. Αν αυτό είναι σωστό, τότε η χρονολογία γέννησής της πρέπει να τοποθετηθεί 2 χρόνια νωρίτερα απ’ όσο γνωρίζαμε μέχρι τώρα, δηλαδή την 1η Σεπτεμβρίου του 1888 και όχι του 1890. Δηλώνει παντρεμένη, κάτι που επιβεβαιώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι συνταξιδεύει με τον σύζυγό της Κωνσταντίνο Παπαγκίκα, ετών 33. Άλλωστε, ως κοντινότερο συγγενικό πρόσωπο δηλώνει τον πεθερό της (“her father in law/as above the same” αναγράφεται στη σχετική στήλη), ο οποίος μάλλον λέγεται Ιωάννης (το συγκεκριμένο σημείο είναι δυσανάγνωστο στο αρχικό χειρόγραφο) και κατάγεται από το Μαρτίνο του τότε δήμου Αταλάντης. Προορισμός και των δύο είναι το Σικάγο και συγκεκριμένα το 608 της Blue Island Avenue όπου θα φιλοξενηθούν από τον φίλο τους Αθανάσιο Ιωαννίδη (και πάλι το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο).

Η πρώτη σελίδα από τη λίστα επιβατών:

Η δεύτερη και η τρίτη εικόνα δείχνουν σε μεγέθυνση λεπτομέρειες της πρώτης εικόνας.

Υ.Γ.: Η λίστα των επιβατών με τα παραπάνω στοιχεία γίνεται διαθέσιμη για προβολή ύστερα από την εγγραφή του επισκέπτη στο σύστημα. Ο μη εγγεγραμμένος χρήστης έχει πρόσβαση μόνο σε ένα μικρό τμήμα αυτών των πληροφοριών. Το δε αρχείο άφιξης που αφορά τον εκάστοτε επιβάτη/μετανάστη/αλλοδαπό, το οποίο ίσως να περιέχει κι άλλα στοιχεία καθώς και σχετική φωτογραφία, δυστυχώς δεν διατίθεται δωρεάν (η τιμή του είναι 29$).

[Peloponnisios (Κώστας Μπουρνάς)]

Και εδώ η 2η σελίδα από τη λίστα επιβατών:

[nikos_politis (Νίκος Πολίτης)]

Κώστα, όλα τα στοιχεία αυτά έγιναν προσιτά αρκετά χρόνια πριν. Θα ήθελα να μπορώ να πώ ότι η πρώτη δημόσια ανακοίνωση για την Μαρίκα Παπαγκίκα, που περιλάμβανε και τα στοιχεία που αναφέρεις, έγινε από εμένα στην Ύδρα το 2011, όπως είχε προγραμματιστεί, αλλά ο διοργανωτής της μάζωξης (δεν μπορεί να ονομαστεί συνέδριο) δεν θέλησε να γίνουν ανακοινώσεις εκείνη τη φορά. Έτσι, η δουλειά που είχα ετοιμάσει για εκείνο το φθινόπωρο, προγραμματίστηκε να παρουσιαστεί κατά το 4ο Σεμινάριο για το Ρεμπέτικο στη Σκύρο, τον Ιούνιο του 2012. Έτσι και έγινε. Όμως, στο μεταξύ, ο Κουνάδης δημοσίευσε τη γνωστή σειρά “Οι φωνές του Ρεμπέτικου” (σε συνεργασία με την εφημερίδα “Τα Νέα”). Συγκεκριμενα, τον Ιούνιο 2012 δημοσιεύτηκε το τεύχος για την Παπαγκίκα, με ακριβώς τα στοιχεία που παρουσιάζεις και που παρουσίασα κι εγώ στη Σκύρο. Έτσι, στον Κουνάδη είμαι υποχρεωμένος να σε παραπέμψω για την πρώτη δημοσίευση. Η σελίδα του βιβλίου αφίξεων του Έλλις Άϊλαντ, καθώς και τα “πιστοποιητικά επιβάτου” των Κων/νου και Μαρίκας Παπαγκίκα δημοσιεύτηκαν, μαζί με την εργασία μου, στα πρακτικά του Σεμιναρίου το 2012. Είχα ζητήσει για το κατέβασμά τους τη βοήθεια του φίλου Τόνυ Κλάιν από τη Σουηδία, τον οποίο και ευχαρίστησα στην εργασία για τη συμβολή του αυτή. Ως εγγεγραμμένος χρήστης διεκπεραίωσε τη δουλειά πολύ γρηγορότερα.

Το αστείο είναι ότι στα αρχεία του Έλλις Άϊλαντ, εκτός από τα βιβλία αφίξεων των ατμοπλοίων υπήρχαν και τα αντίγραφα των “Πιστοποιηκών επιβάτου” του Κων/νου και της Μαρίκας Παπαγκίκα, που ο Κουνάδης δεν τα δημοσίευσε. Θα προσπαθήσω να τα ανεβάσω εδώ από το προσωπικό μου αρχείο.

Το “Θεμιστοκλής” ξεκίνησε για Νέα Υόρκη από τον Πειραιά, που σημαίνει ότι οι Παπαγκίκα πήραν άλλο πλοίο από Αλεξάνδρεια για Πειραιά κάποιες μέρες (ή μήνες; άγνωστον…) νωρίτερα.

Χμ, ανέβηκαν μεν, αλλά δεν διαβάζεται τίποτα… Τα έγγραφα ονομάζονται “Passenger Record”. Τα στοιχεία για την Μαρίκα:

First name: Marika
Last name: Papagika
Ethnicity: Greek, Greek
Last place of Residence: Alexandria, Africa
Date of arrival: Apr 21, 1915
Age at arrival: 26 Gender: F Marital Status: M

Ship of travel: Themistocles
Port of Departure: Piraeus
Manifest Line Number: 0006

και για τον Κώστα:

First name: Constantinos
Last name: Papagikas
Ethnicity: Greek, Greek
Last place of Residence: Alexandria, Africa
Date of arrival: Apr 21, 1915
Age at arrival: 33 Gender: M Marital Status: M

Ship of travel: Themistocles
Port of Departure: Piraeus
Manifest Line Number: 0005

[nikos_politis (Νίκος Πολίτης)]

Μου διέφυγε το θέμα της ημερομηνίας γέννησης. Στην εργασία μου αναφέρω (αντιγράφω από το βιβλίο πρακτικών του 4ου Σεμινάριου στη Σκύρο):

Η Μαρίκα Παπαγκίκα γεννήθηκε το 1890. Δεν έχει ακόμα εξακριβωθεί ο τόπος γέννησης, ούτε και η ακριβής ημερομηνία. Στο πιστοποιητικό θανάτου της, που εκδόθηκε στην Περιφέρεια του Ρίτσμοντ ΗΠΑ (αρ. 1843) αναφέρεται ως τόπος γέννησης η Κώς, Τουρκία (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία) και ως ημερομηνία αναφέρεται η 1η Σεπτεμβρίου 1890. Όμως, στην αίτηση για απόκτηση αμερικανικής ιθαγένειας που υπέβαλε ο σύζυγός της Κώστας Παπαγκίκας στο αμερικανικό υπουργείο εργασίας (αρ. Πρωτοκόλλου 45555, 13 /11/ 1928) αναφέρεται ως τόπος γέννησης η Κων/λη και ως ημερομηνία η 10η Μαρτίου 1890. Ο πατέρας της λεγόταν Αναστάσιος Κατσόρης και η μητέρα της Ανθούλα Μαντούκου (Monduco κατά Κουνάδη, αν εμπιστευτούμε τις καταχωρίσεις στο πιστοποιητικό θανάτου της καλλιτέχνιδας). Το πλήρες όνομά της ήταν Μαρίκα Κωνσταντίνα Παπαγκίκα. Είναι πάντως ενδεικτικό για τον τόπο γέννησης, ή έστω καταγωγής, ότι το όνομα Μαντούκος είναι διαδεδομένο ως επίθετο στην Κώ.

Και κάτι ακόμα: το όνομα του φίλου στο Σικάγο το διαβάσαμε, ο Τόνυ Κλάϊν κι εγώ ως “Γιασιμίδης”. Δεν ξέρουμε τίποτα γι αυτόν. Πάντως, το εισητήριο τρένου (δεύτερη θέση) Ν. Υόρκη – Σικάγο το είχαν μαζί τους και το δήλωσαν, και επίσης δήλωσαν ότι φέρουν και 40 δολάρια…

[elenh (Ελένη)]

Τα πρώτα γνωστά στοιχεία για τη Μαρίκα - Κων/να Παπαγκίκα πρέπει να έγιναν γνωστά από

[b]- ένα άρθρο του Steve Frangos στο περιοδικό “Παράδοση και Τέχνη”, του 1998, τχ. 37

• και αργότερα από το Γιώργο Παπαδάκη “Μαρίκα Παπαγκίκα, η θρυλική άγνωστη”, περιοδ. Δίφωνο, τχ. 55, του 2000.[/b]

Επιβεβαιώνουν και οι δυο αναφορές ως χρονολογία γέννησης την 1/9/1890 και ως τόπο καταγωγής την Κω.

[parasantalos]

Μάλλον έχει προηγηθεί το 20 σελίδων άρθρο του Steve Frangos από το 1994: «Marika Papagika and the transformations in modern greek music», στο περιοδικό Journal of the hellenic diaspora 20 (1)

[nikos_politis (Νίκος Πολίτης)]

Ναι, είναι γνωστή αυτή η βιβλιογραφία. Δεν περιλαμβάνουν όμως, τα άρθρα αυτά, τα στοιχεία από το Έλλις Άιλαντ, αφού η πρόσβαση στα στοιχεία αυτής της υπηρεσίας δεν ήταν τότε δυνατή. Και για να ολοκληρώσουμε τα εξ Αμερικής στοιχεία για Παπαγκίκα, υπάρχει και ο δίσκος του Ian Nagoski “The further the flame, the worse it burns me” με ηχογραφήματα της Παπαγκίκα και πληροφορίες για τη ζωή της.

[pepe]

Το πατρικό της επώνυμο δεν το ξέρει κανείς;

[nikos_politis (Νίκος Πολίτης)]

Περικλή, συνελήφθεις αδιάβαστος! Δες #4.

[pepe]

Ουπς!

Πράγματι…

[Peloponnisios (Κώστας Μπουρνάς)]

@Νίκος Πολίτης

Κώστα, όλα τα στοιχεία αυτά έγιναν προσιτά αρκετά χρόνια πριν.

Χμμ…, μάλλον έπρεπε να ψάξω πιο εντατικά πριν παρουσιάσω τα “ευρήματά” μου. Η αλήθεια είναι πως ενθουσιάστηκα όταν βρήκα τις παραπάνω πληροφορίες μιας και όποια βιογραφία του ζεύγους Παπαγκίκα κι αν διάβασα, είδα πως περιέχει τα ίδια θολά σημεία που όμως αποσαφηνίστηκαν τα τελευταία χρόνια όπως επισημαίνεις.

@Νίκος Πολίτης

Το αστείο είναι ότι στα αρχεία του Έλλις Άϊλαντ, εκτός από τα βιβλία αφίξεων των ατμοπλοίων υπήρχαν και τα αντίγραφα των “Πιστοποιηκών επιβάτου” του Κων/νου και της Μαρίκας Παπαγκίκα, που ο Κουνάδης δεν τα δημοσίευσε. Θα προσπαθήσω να τα ανεβάσω εδώ από το προσωπικό μου αρχείο.

Μπορώ να καταλάβω γιατί δεν τα δημοσίευσε ο Κουνάδης. Τα παραπάνω αρχεία δεν είναι αντίγραφα αρχείου επιβάτη αλλά τα βασικά στοιχεία του επιβάτη πλαισιωμένα από μία ψηφιακή κορνίζα που υποτίθεται έχει παλαιακή σχεδίαση. Εγώ φανταζόμουν κάτι σαν αυτό που περιέχει ο Σταύρος Κουρούσης στο βιβλίο του “Από τον Ταμπουρά στο Μπουζούκι” στο κεφάλαιο που αναφέρεται στον Μανώλη Καραπιπέρη (σ. 89, για όσους το έχουν.) Τουλάχιστον κάτι τέτοιο θα περίμενα από τη στιγμή που ζητάνε 29$ για το κάθε ένα (σκέτη κοροϊδία δηλαδή).

@Νίκος Πολίτης

Και κάτι ακόμα: το όνομα του φίλου στο Σικάγο το διαβάσαμε, ο Τόνυ Κλάϊν κι εγώ ως “Γιασιμίδης”.

Πολύ δύσκολο σημείο για να πει κανείς με ασφάλεια, αν και μικρή σημασία έχει. Όντως, φαίνεται να ξεκινάει με “Y” ενώ στο τέλος διακρίνεται το “idis” αλλά το μεσαίο τμήμα του επωνύμου είναι πολύ δυσανάγνωστο. Επίσης, δεν βλέπω πουθενά το πρώτο “i” (Yassimidis) με τη χαρακτηριστική τελεία που κανονικά δεν θα 'πρεπε να παραλειφθεί.

Πάντως, κρίνοντας από αυτή την τεράστια βάση δεδομένων, πιστεύω πως υπάρχουν αρκετά στοιχεία προς ανεύρεση για μουσικούς που μετανάστευσαν εκείνη την εποχή στις Η.Π.Α. Δεν νομίζετε;