"Αμανές" και "μανές"

Καλησπέρα σας.

Θα ήθελα να ρωτήσω αν οι όροι “αμανές” και “μανές” ταυτίζονται. Παρατηρώ ότι ακόμα και για τραγούδια που μοιάζουν θεματολογικά ή ανήκουν στην ίδια εποχή, άλλοτε χρησιμοποιείται ο όρος “αμανές” και άλλοτε ο όρος “μανές”.
Αν κάποιος μπορεί να διαφωτίσει…

Ελένη.

1 «Μου αρέσει»

Ελένη, είναι το ίδιο… Μάλιστα στους τίτλους των συναντιέται συχνότερα ο όρος “Μανές”(π.χ. ΟΥΣΑΚ ΜΑΝΕΣ)

Δόκιμη ετυμολογία για τον μανέ / αμανέ δεν υπάρχει. Κατά μίαν εκδοχή προέρχεται από το (αραβικό / τουρκικό) «αμάν» που ως γνωστόν επαναλαμβάνεται κατά κόρον στην εκτέλεση, και ας λέει ο Γιώργος Παπάζογλου. Κατ άλλους από το τουρκικό «μανί» που είναι ένα δημοφιλές τετράστιχο τραγουδιών. Εγώ υποστηρίζω την δεύτερη εκδοχή. Και οι δύο μορφές είναι σε χρήση, η μορφή «μανές» χρησιμοποιήθηκε στη Μικρασία περισσότερο. Περισσότερα γενικώς σε δύο μήνες, στο επόμενο Δίφωνο, αν και πάλι δεν με κοροϊδέψουν.

Για ποια εκτελεση μιλας; και ποιον Γιώργο Παπαζογλου;

Όσον αφορά στην ετυμολογία της λέξης “αμανές”:
Υπάρχει η τούρκικη/αραβική “αμάν” που σημαίνει έλεος, σύμφωνα με τα λεξικά.
Υπάρχει όμως και μια ακόμα: Από τον Αιγύπτιο βασιλιά Μανέρω και κατ΄επέκταση μανέρως σήμαινε θρήνος. Πολλοί συνδυάζουν αυτή την ερμηνεία με τον αμανέ, επειδή το περιεχόμενό του είναι περισσότερο θρηνητικό.

Πολλοί όχι, Ελένη, ένας ήταν, κάποιος Φαίδρος, λόγιος στη Σμύρνη τέλος 19ου. Έχω διαβάσει διεξοδικά το σχετικό του βιβλιαράκι και τον κατέταξα (και αυτόν) σε εκείνους που ανάγουν τα πάντα στους αρχαίους ημών προγόνους (εδώ αναμεμιγμένους με ολίγον από Αιγυπτιολογία). Την (επιστημονικά καθόλου τεκμηριωμένη) άποψή του συμμερίζονται και όσοι σύγχρονοι δεν έχουν ακόμα απαλλαγεί από το σύνδρομο Φαλλμεράιερ. Και επειδή προβλέπω αντιδράσεις, δηλώνω ότι δεν θα αναφέρω περισσότερα γιατί έχω και σοβαρές δουλειές να διεκπεραιώσω.

Νίκο, μιλάω για την εκτέλεση του αμανέ γενικά. Και για τον Γιώργο Παπάζογλου, γιυό του Βαγγέλη Παπάζογλου που υποστηρίζει ότι η λέξη “αμάν” δεν χρησιμοποιείται στους αμανέδες. Σε παρακαλώ πάντως, όταν απευθύνεσαι σε κάποιο πρόσωπο, να το ονοματίζεις. Νίκος λέγομαι.

Ευχαριστώ πολύ όλους σας για τις πληροφορίες σας. Περιμένω με ανυπομονησία το άρθρο σου, Νίκο, για τον αμανέ.

Ελένη.

Γεια σας,

Σχετικά με τον ελληνικό όρο “αμανές”, μπορεί κιόλας να είναι ένα μείγμα από το τουρκικό mani και το επιφώνημα αμάν. Έτσι τουλάχιστο το εξηγεί τα παρακάτω κείμενο που δίνει πολλές ωραίες πληροφορίες για ελληνο-τουρκικές γλωσσικές σχέσεις.

http://www.kcl.ac.uk/kis/schools/hums/byzmodgreek/TMGS/handouts1.htm

Όσο για το τουρκικό mani διάβασα κάπου μια εκδοχή που λέει ότι προέρχεται από μια αραβική λέξη ma’na (?)…αλλά θα πρέπει να κοιτάξω ξανά.

Εύα

Μιά και τόφερε ο λόγος, ma’na στ’ αραβικά σημαίνει “νόημα”. Υπάρχει μάλιστα ένας τύπος διαλογικού λογοπαίγνιου, με τρις φράσεις, από τις οποίες η μεσαία (ερώτηση του αβανταδόρου) είναι “ich-ma’na”, και σημαίνει “ποιό είναι το νόημα;”

Όσο γιά το “αμάν”, υπάρχει και η εκδοχή του “αμήν”, εκτός κι αν το αμήν προέρχεται από το αμάν. Πάντως το “αμάν” δεν είναι με τίποτα αραβική λέξη. Οι Αιγύπτιοι κορόϊδευαν πάντα τους Τούρκους γιά το “αμάν”, γιατί αυτοί έχουν το το απείρως τρυφερότερο “γιά λέϊλι, γιά αένι” (νύχτα μου, μάτια μου). Και γι αυτό οι αμανέδες τους λέγονται “λαγιάλι” (νυχτερινά, ή αν προτιμάτε nocturnes).

Πάντως από τις γραπτές μαρτυρίες, από τον Αρχιγένη ίσαμε την Κυραγγέλα, φαίνεται πως οι Σμυρνιοί, δέχονταν ως “αμανέδες” αυτούς που βασίζονταν στα αραβοπερσικά μακάμια, ενώ ο όρος “μανές” καθιερώθηκε από το Γιοβανίκειο Μινόρε και πέρα, τόσο γιά τον Μινόρε Μανέ, όσο και γιά τα υπόλοιπα “ματζορομίνορα” που τροποποίησαν τα μακάμια και τα έκαναν “δρόμους”, με την κυριαρχία πλέον του συγκερασμού και των αρμονιών.

Προσπάθειες για την ετυμολογία της λέξης “αμανές” έγιναν πολλές. Αλλες μέσω βαθύτερης έρευνας κι άλλες μέσω επιφανειακής “ακουστικής” σύγκρισης λέξεων από διάφορες -κυρίως ανατολίτικες- γλώσσες. Πολλές έγιναν υπό το πρίσμα γενικότερων καταστάσεων και πιέσεων. Οι πιο “αδύνατες” και συνεπώς λιγότερο πιστευτές είναι αυτές που έγιναν στα πλαίσια της γνωστής προσπάθειας ελληνοποίησης των πάντων, με αποκορύφωμα τη θεωρία που λέει ότι η συγκεκριμένη λέξη προέρχεται από το “αχ μάνα”! Σημαντικό ρόλο έπαιξε ο κομπλεξισμός των Φαλμεραγιεροπαθούντων, όπως πολύ σωστά αναφέρει παραπάνω ο Νίκος.
Στους τίτλους των δίσκων τα τραγούδια αυτά στη συντριπτική τους πλειοψηφία αναφέρονται ως μανέδες. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι τους αποκαλούσαν έτσι. Οι εχθροί του μανέ, που ξεσπάθωσαν με τη δικτατορία του Μεταξά και την επιβολή της λογοκρισίας, χρησιμοποιούν -για ευνόητους λόγους- αποκλειστικά τη λέξη “αμανές”.
Πάντως το ζήτημα κατά τη γνώμη μου δεν είναι η ακριβής ετυμολογία της λέξης, όσο κι αν αυτό έχει μιαν αξία. Εκείνο που για μένα έχει ενδιαφέρον είναι η απώλεια ενός τέτοιου μεγαλειώδους παραδοσιακού τρόπου έκφρασης διαμέσου της μουσικής.
Η παρουσία των μανέδων στη δισκογραφία πριν την επιβολή της λογοκρισίας είναι εντυπωσιακή, ιδιαίτερα την περίοδο κοντά στο ‘30, όταν ήταν στο φόρτε τους οι μεγάλοι πρόσφυγες ερμηνευτές (Νταλγκάς, Νούρος, Σωφρονίου κ.ά.). Το ότι οι μανέδες είχαν απήχηση στο κοινό της λαϊκής μουσικής φαίνεται ξεκάθαρα από το ότι και οι Πειραιώτες δημιουργοί προσπάθησαν κάποια στιγμή να πουν και μανέδες (Μάρκος, Μπάτης). Το ότι δεν τους …έβγαινε είναι πιθανόν ο κυριότερος λόγος που δεν ξαναπροσπάθησαν. Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι ο Βασίλης Τσιτσάνης στο πρώτο του τραγούδι (και μάλιστα ζεϊμπέκικο) περιλαμβάνει έναν μανέ ("Σ’ έναν τεκέ σκαρώσανε" - Γεωργία Μηττάκη).
Το 1937 σταματούν όλα. Η Επιτροπή Λογοκρισίας λειτούργησε ως απαγορευτικός νόμος. Είναι όμως αυτό η μοναδική αιτία παραγκωνισμού του μανέ; Γιατί και αλλού στην τέχνη υπήρξαν “εκ των άνω” απαγορεύσεις, που όμως στην πορεία καταργήθηκαν στην πράξη. Γιατί ο μανές δεν τα κατάφερε;
Παραθέτονται κι άλλοι λόγοι για την κατάργηση του μανέ. Αρκετοί παλιοί αναφέρουν ότι οι Μικρασιάτες πρόσφυγες δεν ήθελαν ν’ ακούν τίποτα που να τους θυμίζει την πατρίδα γιατί στενοχωριόνταν. Δε μου φαίνεται πολύ λογικό. Αλλωστε, γιατί την πρώτη δεκαετία άκουγαν;
Νομίζω ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε μια χρονική συγκυρία:
Δικτατορία Μεταξά - Επιβολή Λογοκρισίας - Πόλεμος.
Αυτό το “καπάκι” νομίζω ότι σκότωσε τον μανέ. Εξηγούμαι. Εάν υποθέσουμε (πάντα υποθέσεις κάνουμε, αφού δεν έχουμε πρωτογενή μαρτυρία) ότι μετά από δύο-τρία χρόνια απαγόρευσης ο μανές θα έκανε την επανεμφάνισή του, τότε πέφτουμε πάνω στην Κατοχή. Τα χρόνια όμως της Κατοχής “έφυγαν” πολλοί μεγάλοι Μικρασιάτες μουσικοί. Οι ερμηνευτές με δυνατότητα να πουν μανέ ελαχιστοποιήθηκαν, είτε λόγω θανάτων (π.χ. Νταλγκάς) είτε λόγω γήρανσης (π.χ. Καρίπης) είτε λόγω απομάκρυνσής τους από τη δισκογραφία (π.χ. Νούρος). Ποιοι έμειναν ουσιαστικά; Ο Ρούκουνας κι ο Στράτος.
Και οι δύο στην πορεία απέδειξαν ότι άλλος ευθυνόταν για τον παραγκωνισμό του μανέ. Πώς το απέδειξαν; Στην πρώτη ευκαιρία που τους δόθηκε να τραγουδήσουν ό,τι ήθελαν, φρόντισαν να πουν και μανέ. Ο Στράτος το '60, όταν τον έβαλε στην εταιρία ο Ζαμπέτας με το “έτσι θέλω” και του ‘πε “Πες ό,τι γουστάρεις”, είπε το περίφημο “Μινόρε του Στράτου”. Προσωπική μαρτυρία για το τι γούσταρε να τραγουδάει τότε ο Στράτος έχει μεταφέρει παλιότερα στο Φόρουμ και Κώστας (ΚΦ). Μιλάει για συναντήσεις τους με το Στράτο (για κάποια κινηματογραφική δουλειά) σε καφενεία. Θυμάμαι τα λόγια του: “Το τι μανέδες άκουσαν οι θαμμώνες των καφενείων δε λέγεται!”.
Ο Ρούκουνας φρόντισε να τα πει μετά τη μεταπολίτευση, όταν στα πλαίσια της αναβίωσης του ρεμπέτικου βρέθηκε ξανά στο πάλκο και στη δισκογραφία. Προσωπικά τον πέτυχα σε μια μόνο συναυλία, σε γήπεδο (!!!) της Καλαμάτας. Είπε δύο μανέδες, παρότι γνώριζε ότι έχει μπροστά του ένα τελείως …απαίδευτο κοινό.
Απ’ τους τραγουδιστές που ανδρώθηκαν μετά το ‘60 υπήρξαν κάμποσοι που έλεγαν μανέδες στα πάλκα, αλλά όχι στη δισκογραφία. Φοβερούς μανέδες λένε ότι τραγουδούσε ο Βαγγέλης Περπινιάδης. Δεν είχα την τύχη να τον ακούσω. Πρόλαβα όμως ν’ ακούσω περίφημους μανέδες από τον Παναγιώτη Μιχαλόπουλο, έναν μεγάλο τραγουδιστή που όμως, από μόνος του, με τις επιλογές του αδίκησε το ταλέντο του. Για το Μιχαλόπουλο μάλιστα έμεινα με την εντύπωση ότι αν τον άφηνες να τραγουδήσει μετά το τέλος του προγράμματος, έτσι για πάρτη του, θα έλεγε μόνο μανέδες!
Φτάνουμε στο σήμερα.
Ποιοι από τους γνωστούς ερμηνευτές μπορούν σήμερα να πουν μανέδες;
Προσωπικά μόνο από το Χριστοδουλόπουλο άκουσα μια φορά και -ομολογώ- εντυπωσιάστηκα.
Πολλοί θα πουν ότι ίσως σήμερα ο μανές δεν μπορεί να “αγγίξει” την ψυχή μας. Θα διαφωνήσω πλήρως κι έχω αποδείξεις. Εδώ και εφτά χρόνια κάνω μια ραδιοφωνική εκπομπή για το λαϊκό τραγούδι. Ολες οι εκπομπές είναι ηχογραφημένες (σιγά μην κλειστώ μέσα και το Σάββατο). Οι όποιοι ακροατές με ακούνε, το έχουν καταλάβει και δεν με ψάχνουν στο τηλέφωνο. Σε κάποιες εκπομπές που έπαιξα δυο-τρεις μανέδες, με ειδοποίησαν την άλλη μέρα από το τηλεφωνικό κέντρο ότι με έψαξαν αρκετοί στο τηλέφωνο. Κάποια στιγμή έκανα ένα δίωρο αποκλειστικά αφιερωμένο στους μανέδες. Με έψαχναν επίμονα στα τηλέφωνα του σταθμού για δύο περίπου βδομάδες! Η πλειοψηφία αυτών των ακροατών δεν ανήκε στην κατηγορία των “άρρωστων” (καλή ώρα σαν κι εμάς) και άκουγαν μανέδες για πρώτη ίσως φορά. Τουλάχιστον 100 άτομα με ρώτησαν “πού μπορούμε να βρούμε cd με αυτόν τον …Νταλγκά;”. Μόνο δυο-τρία καλόπαιδα με ρώτησαν αν “ντρέπομαι που διαφημίζω ανθελληνικούς πολιτισμούς”…

ΥΓ1. Ο μανές είναι το τραγούδι που αντικατοπρίζει απόλυτα τις δυνατότητες του ερμηνευτή του. Οσοι μπορείτε ψάξτε τον παλιό 33άρι με τους “Αμανέδες” (νομίζω είναι σε επιμέλεια Κ. Χατζηδουλή). Εχει έναν τούρκικο μανέ από κάποιον Μαχμούτ. Αν αυτό το παλικάρι ξέρει να βουτάει, θα φτάνει κάπου στα διακόσια μέτρα βάθος! Μιλάμε για ΤΗΝ ανάσα…

ΥΓ2. Κι ένα επεισόδιο-ανέκδοτο:
Το 1986 (ή '87) τρεις φίλοι μου, τότε φοιτητές στη Ρουμανία, ξεκινούν με το ι.χ. από την Καλαμάτα για το Ιάσιο (σύνορα με Μολδαβία). Οδηγός ο Νέστορας, καλός φίλος και ρεμπετομανής και μαζί του ο Θανάσης και ο Νίκος, ακροατές πιο εμπορικών ειδών μουσικής. Λίγο έξω από τη Λάρισα ο Νέστορας πείνασε και ψάχνοντας για τα σάντουιτς που είχαν πάρει μαζί τους ανακάλυψε ότι οι άλλοι δύο τον είχαν “γράψει” και τα είχαν φάει όλα! Για εκδίκηση, τους πήγε το υπόλοιπο ταξίδι (γύρω στις 30 ώρες) με μια κασέτα μανέδες του Ρούκουνα!
- “Και τι έγινε;” τον ρωτάω.
- “Στο επόμενο ταξίδι σταματάγαμε κάθε 4 ώρες και με κέρναγαν πίτσες…”

…με αποκορύφωμα τη θεωρία που λέει ότι η συγκεκριμένη λέξη προέρχεται από το “αχ μάνα”!

Τέτοια τραγούδια υπάραχουν μόνο στην Ανατολή, και τι σημαίνει η λέξη “αμάν”? Φαίνεται ότι κανένας δεν το ξέρει. Εγώ σκεφτόμουνα πολύ για το πράγμα αυτό και θα ήθελα να πω ότι αυτή η θεωρία δεν μου φαίνεται λάθος, μάλλον το αντίθετο. Από πλευρά της ψυχής σχεδόν σ’ όλες της γλώσσες υπάρχουν οι λέξεις μάνα, μάμα κτλ. Αυτές οι συλλαβές εκφράζονται εύκολα, είναι φυσικός τρόπος. Πιστεύω ότι ο καθένας φωνάζει στα μεγαλήτερα βάσανα στη “μάνα”, όχι στη “μητέρα”. Το μάντρα στο Yoga εκφράζεται με ομ…ομ…και με αυτό ανοίγεται η ψυχή. Ποτέ δεν γίνεται να ελευθερώνεις τη ψυχή με “ι” ή με “ε”, γιατί αυτοί οι φωνίνεν σφίγγουν πολύ τη φωνή. Ο κάθε θεραπεύτης το ξέρει πολύ καλά και δουλεύει ανάλογα. Εγώ λέω ότι αυτοί που δημιούρησαν τον αναμέ ήξεραν τουλάχιστον ασυνείδηστα αυτην την βασικό ουσία.

“Έλεος” σημαίνει αμάν, Μάρθα, και έχεις απόλυτο δίκιο σε αυτά που λές για επιφωνήματα που ελευθερώνουν την ψυχή. Όταν τώρα, το “αμάν” σου προσφέρεται αβασάνιστα ως τέτοιο επιφώνημα, δεν εξετάζεις ετυμολογίες. Στα αραβικά πρέπει να προφέρεται “εμαν” αλλά ως γνωστόν, ε και α είναι συγγενικά φωνήεντα και άλλωστε, η αραβική αφήνει ελεύθερο πεδίο σε αυτά, καταγράφοντας μόνο τα σύμφωνα.

Και ένα μεγάλο ευχαριστώ στον ΑΝ που σε λίγες (σχετικά είναι όλα στη ζωή μας) γραμμές παρουσίασε ανάγλυφο και πειστικό τον τρόπο θανάτου του αμανέ. ποιός ξέρει, όμως, ποτέ δεν είναι αργά.

Αμανές - Μανές - Μανέρως (στα αρχαία ελληνικά) και αμάν - αμάνι πιστεύω πώς είναι δόκιμες ερμηνείες απο πλευράς ετυμολογίας που ανάγουν στην κοινότητα των πολιτισμών της περιοχής μας και στις στενές αλληλεπιδράσεις που έχουν την βάση τους στην συνύπαρξη και την συμβίωση των λαών, μεσα σε ένα ευρύ γεωγραφικό χώρο.
Γιά την ετυμολογική ερμηνεία νομίζω πως έχουν ειπωθεί στην συζήτηση αυτή αρκετά διαφωτιστικά.Εκείνο που ίσως έχει αξία να συζητηθεί και δερευνηθεί απο εδώ και πέρα είναι η ύπαρξη -θέση και ρόλος του μανέ και των μανέδων στο σώμα της ελληνικής - τουρκικής - και αραβικής μουσικής παράδοσης.
Ενώ ο μανές στα δικά μας έχει μεν την βάση του στην βυζαντινή ψαλμωδία, έχει όμως ιστορικά καταγραφεί σαν ένα λαϊκό μουσικό ιδίωμα,στα πλαίσια της τουρκικής και αραβικής μουσικής δεν έμφανίζεται στα παραδοσιακά ¨φασίλ¨και μάλλον ταυτίζεται με την θρησκευτική μουσουλμανική μυσταγωγία.
Τολμηρή η άποψη μου αυτή,γιατί δεν είμαι μουσικολόγος, αλλά μπορεί να δίνει έναυσμα για μια μεστή συζήτηση.

Νίκο, έχω μια παράκληση (και σ’ όλους τους άλλους). Από πολύ καιρό ψάχνω κάτι ωραίο που έγραψε ο Καζαντζάκης. Το ανέφερε ένας παπάς στην εκκλησία μας. Ρώτησα πολλούς για να το βρω στα ελληνικά, μέχρι τώρα χωρίς επιτυχία …
Ξέρω ότι η διήγηση ονομάζεται “κνοσός”. Κάποιος μίλει μ’ έναν δερβίσι για χορό, για τον Θεό και ιδιαίτερα για το όνομα του Θεό . Στα γερμανικά μετέφρασαν το εξής> ich werde Gott “ach” nennen…Αυτό το “αχ” περιλαμβάνει τα πάντα, και νομίζω ότι ο Καζαντζάκης έγραψε “αμάν” στα ελληνικά. Επιθυμώ πολύ να το μάθω για να είμαι σίγουρη. Ευχαριστώ πάρα πολύ!!!

Ευχαριστώ όλους σας για όσα διαφωτιστικά γράψατε. Απορία, πάντως, προκαλεί η επιβολή λογοκρισίας ακόμα και στη μουσική. Αμανέδες συναντάμε, νομίζω, και στα Δημοτικά μας τραγούδια (Παπασιδέρης) και σε πολλά δημοτικά τραγούδια της Κρήτης.

Ένα χιουμοριστικό μανέ του Νταλγκά που βρήκα λέει:
“Στης θάλασσας τα κύματα φύτεψα μελιτζάνες,
όταν πεινάει η αγάπη μου, ιμάμ μπαϊλντί να τρώει”.

Έναν μανέ πρέπει να είχε τραγουδήσει και ο Βαμβακάρης: “Είναι πικρός ο θάνατος μα είναι και ησυχία…”.

ʼρη, τους μανέδες του Ρούκουνα τους θυμάμαι και εγώ, αλλά θυμάμαι και τη θερμή ανταπόκριση του κοινού…

Ελένη.

Μάρθα,

Αν θυμηθείς περισσότερα στοιχεία, μπορώ να σε βοηθήσω. Επειδή ο Καζαντζάκης πολλές φορές “θεολογεί” μέσα στα έργα του, δεν ξέρω τι ακριβώς θα ήθελες.

Ελένη.

Αγάπιε, Μανέρως λεγόταν (εξελληνισμένα) κάποιος νεαρός γυιός Αιγυπτίου Φαραώ, ατυχήσας σφόδρα (πόθανε, δηλαδή). Καμμία σχέση με το είδος τραγουδιού που μας ενδιαφέρει.

Μάρθα, δεν το ξέρω το κομμάτι που λές. Ο παππάς ήξερε, όταν ανέφερε τον Καζαντζάκη σε συσχετισμό με το θεό, ότι ήταν αφορισμένος από την εκκλησία;

Ελένη όχι, τα δημοτικά τραγούδια της παλαιάς Ελλάδας αλλά και της Κρήτης (τα γηγενή) δεν περιλαμβάνουν αμανέδες. Όμως το είδος έγινε δημοφιλές προς το τέλος του 19ου αιώνα, εισαγόμενο μέσω των καφέ αμάν στον ελληνικό χώρο και η δημοτικότητά του ανέβηκε κάθετα, βέβαια, αργότερα με τους πρόσφυγες. Τόσο που ανάγκασε και τον Παπασιδέρη (Κουλουριώτης, όχι πρόσφυγας) και το Μάρκο ακόμα, να τραγουδήσουν αμανέ, ο μεν πρώτος αξιοπρεπώς αλλά οι διαφορές φαίνονται, ο δεύτερος ανεπαρκώς, όπως σημειώνει και ο Άρης παραπάνω.

Ελένι, στον διάλογο του Καζαντζάκη ο Θεός δεν έχει όνομα, γιατί δεν είναι δυνατόν να στριμωχτεί σ’ ένα όνομα. Γιατί όνομα σημαίνει φυλακή, και ο Θεός είναι ελεύθερος. Και λέει ο δερβίσης ότι αν θα είχε ανάγκι να φωνάξει στο Θεό, θα τον φώναζε “αχ” (ή μήπως αμάν?, είναι ιδέα μου αυτό θέλω να μάθω).
Νίκο, το θέμα του κύρηγμα ήταν ότι ο Θεός μας ευτυχώς έχει ένα ονομά σε αντίθεση με την θεωρία του Κ!

Η ιστορια που ξερω εγω ειναι οτι ο Μανέρως ηταν ο ερωτικος θρηνος του Λίνου δηλαδη ο “Μάνυ έρως”
-αρχαια γραμματικη (;)- που σημαινει "μανιωδης ερωτας. Τωρα ο Λινος ηταν καποιος βασιλιας ή πριγκιπας της αρχαιας Αιγυπτου δεν θυμαμαι παραπανω.
Την αποψη περι μανας δεν τη συμμεριζομαι παρ’ολο που στεκει μεχρι ενα σημειο … διοτι οι μανεδες εχουν κατα το ημισυ ερωτικο θεμα και πιστευω εκεινη τη στιγμη καποιος δε λεει “μανα μου” …
Ενδιαφερον αλλα και αμφισβητησιμο το στοιχειο του Κωστα Φ. οτι μετα το Μινορε του Γιοβανικα ξεκιναει η ονομασια “Μανες”, δηλαδη εως τοτε, που υπηρχε αυτη η λεξη και αυτο το ειδος τραγουδιου για να επανελθει ξαφνικα ;;
Σε αυτους που λενε σημερα ανετα αμανε ειναι και ο Νικος Σαραγουδας αλλα και ο Κωνσταντινοπουλος γνωστος ψαλτης και πιστευω και ο Μανος ο Κουτσαγγελιδης που ειναι απο τους πρωτους κανονιστες στην Ελλαδα και αψογος τραγουδιστης του παραδοσιακου αλλα και πολλοι τραγουδιστες του δημοτικου και παλιου λαικου !!

Μόλις ξεφύλλησα μια διδακτορική διατριβή. Εκεί βρίσκεται και ένα τομέα για τους αμανέδες. Διάβασα ότι στα “ya leil” τραγουδάνε για τη νύχτα αλλά επίσης συλλαβές χωρίς νόημα. Εγώ μπορώ να φανταστώ ότι “αμάν” ίσως επίσης μόνο συλλαβές είναι, επιφώνημα χωρίς ιδιαίτερη νόημα. Ήθελα να πω ότι το “αμ” ή “αμ” είναι οι πιο κατάλληλες συλλαβες από ψυχολογική άποψα.
Το αποτέλεσμα της εργασίας είναι ότι ο αμανές από μουσικολόγικη άποψη είναι σαν το γκάζελ, και στις πρώτες ηχογραφήσεις έγραψαν ακριβώς αυτη τη λέξη στις ετικέτες. Φαίνεται ότι ο ορισμός “αμανές” εμφανίστηκε ξαφνικά, αλλά όχι το είδος τραγουδιού.