Ιστορία λαϊκού βιολιού: Στην Ελλάδα η λέξη βιολί συναντιέται για πρώτη φορά σε κείμενο του 17ου αιώνα, ενώ συχνά αναφέρεται στα δημοτικά τραγούδια.
Τεχνική: Το λαϊκό βιολί κουρδίζεται κατά πέμπτες ή “άλλα φράγκα” (ΜΗ - ΛΑ - ΡΕ - ΣΟΛ). Κουρδίζεται όμως και “αλλά τούρκα”, δηλαδή (ΡΕ - ΛΑ - ΡΕ - ΣΟΛ). Ο λαϊκός βιολιστής ακουμπάει το βιολί στον ώμο του, στηρίζοντάς το στον καρπό του αριστερού χεριού του και στην παλάμη του χωρίς να πιέζει το σαγόνι. Δεν χρησιμοποιεί όλο το δοξάρι αλλά μέρος του.
Μερικές φορές πάνω στο κέφι χτυπάει το πίσω μέρος του ηχείου με το δοξάρι του, χρησιμοποιώντας το βιολί και σαν ρυθμικό όργανο.
Υ.Γ. Δεν θυμάμαι την πηγή που διάβασα και αντέγραψα το παραπάνω κείμενο.
Ο γνωστός κλαρινίστας Τάσος Χαλκιάς (1914 - 1992) γεννημένος στο χωριό Φωτεινό - Ιωαννίνων, είχε πει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του:
- Πώς σου φαίνεται που το κλαρίνο δεν είναι τόσο παλιό όργανο…
- Εκατόν τριάντα χρόνια…πόσα είναι…
- Πώς σου φαίνεται, λοιπόν, πού τόσο πολύ δέθηκε με την παραδοσιακή μουσική;
- Ίσως…ίσως λόγω ότι το κλαρίνο είναι φωνακλάδικο όργανο. Γιατί με το βιολί δεν τ’ άκουγαν ο κόσμος, να πούμε. Στην ύπαιθρο που παίζαμε, στους γάμους και στα πανηγύρια, να πούμε… τι θα ακουγόταν; Το κλαρίνο και το ντέφι.
- Ναι. Μήπως όμως επειδή έχει κάποια σχέση και με την φλογέρα ως προς την εκτέλεση…επειδή πάνω κάτω έχουν σχέση οι δακτυλισμοί…
- Ναι, είχαν τρία κλειδιά (γελάει)…τρία κλειδιά είχαν τα κλαρίνα. Έχω…έχω ένα, αλλά δεν το 'χω 'γώ. Το 'χει ο αδελφός μου, το 'παιζε ο αδελφός μου. Έχω κι άλλον αδελφό πιο μεγάλο από μένα…
- Μεταφέρανε δηλαδή τους δακτυλισμούς της φλογέρας στα πρώτα κλαρίνα με τα λίγα κλειδιά, και ή δεν τα χρησιμοποιήσαν αργότερα σιγά σιγά…Μήπως αυτή η σχέση με τη φλογέρα έκανε το κλαρίνο να δεθεί τόσο πολύ με την παραδοσιακή μουσική;
- Ίσως…ίσως…ίσως…Μπορώ να σ’ πω, ότι μες στα Γιάννινα, δεν παίζαν ποτές κλαρίνο, δεν τα θέλαν τα κλαρίνα.
- Ποια εποχή;
- Μιλάω για προπολεμικά, έ…; Προπολεμικά μιλάω…Στους γάμους παίρναν βιολί, ένα λαούτο κι ένα νάι, φλογέρα, μια μικρή φλογέρα σιδερένια, νάι τη λέγανε, νάι…και παίζανε. Όταν πατήσαμε εμείς, όμως, κι εγώ…έχω μείνει στα Γιάννενα… Και… παίζαμε κάθε βράδυ με το συγκρότημα το δικό μας, ήρθεν ο κόσμος…κάτι άλλο ακούσανε, κάτι άλλο τους τράβηξε, κι από τότε άρχισε, να πούμε…και δεν θέλαν… τη φλογέρα και θέλανε κλαρίνο, κι ήτανε μόνο ένα συγκρότημα τότε μές στα Γιάννενα από ‘παιζε όλες τις δουλειές. Ένα συγρότημα, ήταν αυτοί που λέγονταν τότε Μπολέδες, ναι. Ε… (εν) πάσει περιπτώσει, αυτοί κατάλαβαν, ήταν έξυπνοι άνθρωποι, και σ’ λέει, οι Χαλκιάδες ήρθαν τώρα δω; Θα μας την πάρουν τη δουλειά. Λοιπόν… βάστα να τους πάρουμ’ να κάνουμε συγκρότημα μαζί. Και μας παίρν’ και κάναμε συγκρότημα μαζί κι έτσ’ έφυγε η φλογέρα, να πούμε, και μετέπειτας μπήκε το κλαρίνο μες στα Γιάννενα, να πούμε, και 'μεινε…
Ο Βιολιστής Ιάκωβος Ηλίας γεννημένος το 1906 στα Μέγαρα Αττικής είχε αναφέρει τα εξής:
Όλη η γενιά η δικιά μου πάππου προς πάππου ήταν βιολιτζήδες… κι έχω ακούσει μάλιστα για τον προπάππο μου, ο οποίος είχε ένα βιολί με οχτώ χορδές, συμπαθητικές, κάτω από τις τέσσερις. Μ’ έκανε η τύχη και είδα τέτοιο στο Μουσείο του Μονάχου - είχαμε πάει με τον κύριο Ανωγειανάκη μαζί…Συμπαθητικές θα πει ότι ηχούν χωρίς να πατιόνται. Έχουν σωληνάκι από κάτω - ο μάνικας του βιολιού έχει σωληνάκια που περνάγανε οι τέσσερις χορδές. Το είδα αυτό το βιολί, λέγαν ότι είχε και ο παππούς μου ένα τέτοιο. Ο παππούς μου δε ήτανε από τα Λαγκάδια της Γορτυνίας και ήρθε εις τα Μέγαρα με συγκρότημα χτιστάδων διότι οι Λαγκαδιανοί είναι οι καλύτεροι χτίστες της Ελλάδας…παίζαμε τότε εις τους γάμους τα παλιά χρόνια, εδώ στην Αθήνα…θυμάμαι ήταν ένας κλαρινοπαίκτης από καλή οικογένεια ο οποίος ο άνθρωπος κόντευε να πεθάνει από την πείνα. Γιατί; Διότι το κλαρίνο μόλις το άκουγες, έτρεχες, το 'πιανες και του ‘λεγες απαγορεύεται. Έτσι, το θεωρούσανε…φασαριτζίδικο όργανο και δεν πήγαινε σε δουλειά ο άνθρωπος. Μετά ήρθε, όμως, σ’ ένα κέντρο στον “Έλατο” ένας Καρακώστας, ο οποίος έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο αυτός ο άνθρωπος.
Ερχόντουσαν από την Αμερική, μπορώ να σας πω, και δεν φεύγανε αν δεν ακούγανε τον Καρακώστα, τόσο οι Έλληνες όσο, μπορώ να σας πω και ξένοι - οι οποίοι χόρευαν και τους δημοτικούς χορούς τους ελληνικούς, οι ξένοι καλύτερα από εμάς.
Ετότε ξεσηκώθηκε το κλαρίνο, καταλάβατε; Μετά ήρθε ένας Κυριακάτης πάλι από την Αμερική και σιγά σιγά ήρθε το κλαρίνο. Παίζαμε λοιπόν παλιά βιολί και λαούτο. Και παίζαμε τις λεγόμενες πατινάδες, που λέμε - να πας να πάρεις τη νύφη, να πας να πάρεις τον κουμπάρο στα χωριά και τα λοιπά…
Υ.Γ. Νομίζω όμως με την τροπή πού πήρε η συζήτηση, θα ταίριαζε καλύτερα κάποιος άλλος τίτλος, π.χ. “Το βιολί στην Κρητική Παραδοσιακή Μουσική και στην Υπόλοιπη Ελλάδα” ή "Το βιολί στην Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική.