Και η λογική της λειτουργίας της; Ότι ας πούμε παίζω έναν δίσκο στις 78, κάτι δε μ’ αρέσει, και δοκιμάζω να δω πού μου ακούγεται καλύτερα; Έτσι στον αέρα;
Συνεχίζοντας το #59:
Δηλαδή, αν το καλοσκεφτούμε, το γραμμόφωνο που μπορούσε να έχει ο καθένας στο σπίτι του, που ήταν κουρδιστό και άρα δεν εξαρτιόταν από τα τερτίπια του ηλεκτρικού ρεύματος, ήταν πιο αξιόπιστο (στάνταρ σωστές στροφές, εφόσον δεν ήταν μάρκα μ’ έκαψες ή κακοδιατηρημένο) από τα πανάκριβα μηχανήματα εγγραφής των εταιρειών!!
Πάντως, ο σχεδιασμός των γραμμοφώνων δεν ήταν δικός μου.
Νομίζω το έχω ξαναδιηγηθεί το ανέκδοτο, που είχα διαβάσει πιτσιρικάς στην “Εκλογή” που αγόραζε ο πατέρας μου: Πιτσιρικάς Αμερικάνος έρχεται σπίτι απ’ το σχολείο και ενθουσιασμένος διηγείται: - Μαμά, σήμερα μας έδειξαν στο σχολείο ένα πικάπ που δεν χρειάζεται ούτε ρεύμα, ούτε μπαταρία για να παίξει: μια μανιβέλα γυρίζεις και αυτό, παίζει μόνο του!
Αυτό που μεταφέρεις Σπύρο ισχύει για παλιότερες ηχογραφήσεις μέχρι το 1925.
Σε ένα άρθρο του Yale σχετικά με την ιστορία των ηχογραφήσεων αναφέρει ότι η επιθυμητή ταχύτητα επιτυγχανόταν εύκολα και ήταν σταθερή.
“Earliest speeds of rotation varied widely, but by 1910 most records were recorded at about 78 to 80 rpm. In 1925, 78.26 rpm was chosen as a standard for motorized phonographs, because it was suitable for most existing records, and was easily achieved using a standard 3600-rpm motor and 46-tooth gear (78.26 = 3600/46). Thus these records became known as 78s (or “seventy-eights”). This term did not come into use until after World War II when a need developed to distinguish the 78 from other newer disc record formats. Earlier they were just called records, or when there was a need to distinguish them from cylinders, disc records.”
Πηγή: https://web.library.yale.edu/cataloging/music/historyof78rpms
Το ξαναλέω τους ήταν πολύ εύκολο να πετύχουν την σωστή ταχύτητα στην ηχογράφηση με τα μέσα που είχαν.
Η περίοδος που αναφερόμαστε για τα ρεμπέτικα είναι η δεκαετία του '30. Και τα μηχανήματα που έφεραν εδώ ήταν τελευταίας τεχνολογίας.
Και σε αυτό έχω αντίρρηση. Από τις αρχές σχεδόν αντιμετώπισαν τα προβλήματα με τις διακυμάνσεις της τάσης.
Τα λεγόμενα Surge Protectors (Προστασία από Υπερταση), υπάρχουν από τη δεκαετία του "20.
"The most primitive surge protector, the angular gap, appeared in the late 19th century and was used for overhead transmission lines to prevent lightning strikes from damaging equipment insulation and causing power outages. In the 1920s, aluminum surge protectors, oxide surge protectors and pill surge protectors emerged. A tubular surge protector appeared in the 1930s. Silicon carbide lightning arresters appeared in the 1950s. Metal oxide surge protectors appeared in the 1970s. "
Πηγή: Introduction to the product and development history of surge protectors - China Kampa Electric
Θα το ξαναπώ, η τεχνολογία των μοτέρ ήταν πολύ προχωρημένη. Θα φέρω ένα απλό παράδειγμα. Τόρνοι ωρολογοποιίας. Είναι ένας τομέας που χρειάζεται εξαιρετική ακρίβεια. Δεν μιλάμε για χιλιοστά αλλά για ακόμα μικρότερες διαστάσεις. Μια χαρά υπήρχαν και δούλευαν τότε χωρίς προβλήματα στα μοτέρ και με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Καταλαβαίνω πως το βλέπει ο Σπύρος αλλά η πραγματικότητα είναι ότι τα εργαλεία υπήρχαν και πετύχαιναν αποτελέσματα όπως τα σημερινά. Αυτό που δεν υπήρχε ήταν η ευκολία που έχουμε σήμερα στο να φτιάξουμε κάτι. Απλά έπαιρνε περισσότερο χρόνο τότε και ήθελε εξειδικευμένους χειριστές.
οι συμβάσεις και τα πρότυπα ειχαν συμφωνηθεί απο τότε.
Αλλα ενας τόρνος(χάραξης δίσκων) που ηρθε πχ στην Ελλαδα απο USA η UK, δεν έφερε μαζι του και την "κατάσταση " του δυκτίου των χωρών αυτών.
για εμας εχει σημασία να γνωρίζουμε οτι ορισμένοι 78αριδες, ειναι “παραδίπλα”, γιατι μια σονάτα ΣΙ b, πρέπει να ακούγεται έτσι.
το πιάνο παίζει η άσπρες η μαύρες νότες. ασπρόμαυρες δεν παίζει.
εφόσον βέβαια έχουμε φροντίσει για τη σωστή αναπαραγωγή στροφών.
τωρα το ΛΑ μετα το 1850 ηταν 440,αλλα ακομη και σήμερα στη τζαζ εχουμε πνευστα HI 452 η LOW 440!
το συμπέρασμα είναι ένα.
ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ, ΟΡΙΣΜΕΝΑ 78ΑΡΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ 78ΑΡΙΑ
Άλλο στιγμιαία υπέρταση (surge, spike) και άλλο διακυμάνσεις τάσεως. Το πρώτο το ξέρω πολύ καλά γιατί η δουλειά μου ήταν να πουλάω «αλεξικέραυνα γραμμής», surge protectors ακριβώς, που κόβουν την υπέρταση που εμφανίζεται για κάποια μιλιδευτερόλεπτα όταν πέσει κάπου κοντά ένας κεραυνός, και άλλοι οι σταθεροποιητές τάσεως, συσκευές σε μορφή «κουτιού» με είσοδο και έξοδο, που εξασφαλίζουν σταθερή τάση τροφοδότησης κάποιου συγκεκριμένου φορτίου στα 220 / 380 βόλτ, ανεξάρτητα από τις συνεχείς διακυμάνσεις του δικτύου που προέρχονται από τα μεταβαλλόμενα φορτία της γραμμής. Αυτές οι συσκευές δεν υπήρχαν σε παλαιότερες εποχές.
Καλησπέρα σε όλους. Ήθελα να προσθέσω ότι μπορούμε να ακούσουμε και άλλα δυο τραγούδια απο την επερχόμενη αυτή κυκλοφορία στο bandcamp της εταιρείας:
https://mississippirecords.bandcamp.com/album/death-is-bitter
Κάποιες, ενδιαφέρουσες κατα τη γνώμη μου, πληροφορίες σχετικά με την ταχύτητα στους δίσκους 78 στροφών υπάρχουν και σε αυτό το άρθρο:
https://charm.rhul.ac.uk/history/p20_4_3.html
Προσωπικά θεωρώ ότι ίσως το παραέχουν ανεβάσει το pitch στη «σκύλα». Δηλαδή έχω τη γνώμη ότι ήθελε όντως ανέβασμα, απλά λιγότερο.
σχετικο το λινκ με το θεμα μας,
για την ταχύτητα των ονομαζόμενων 78 rpm δίσκων.
διαφωτίζει αρκετα καλα το υπαρκτό πρόβλημα που "εμπεριέχεται " στις περισσότερες Ελληνικές επανεκδόσεις,
που εχουν ποικίλες πηγές (κασέτες μπομπίνες, 78αρια, κτλ)
H παρομοίωση του Καρούζο, παιγμένου από άγνοια σε στροφές περισσότερες από εκείνες που θα έπρεπε, με τον Ντέμη Ρούσσο, όλα τα λεφτά!..
Kαι κάτι χρηστικά πολύ ενδιαφέρον, που ήδη το συζητάμε: Αν θέλουμε να ρυθμίσουμε τις στροφές του δικού μας μηχανήματος στο σωστό νούμερο, δεν έχουμε παρά να συγκρίνουμε τις συχνότητες που βγαίνουν από τον «78»ρη δίσκο με τον ήχο ενός (σωστά κουρδισμένου!) πιάνου, αν βέβαια έχουμε καλό αφτί. Και βεβαίως, πάντα θα υπάρχουν χαρτόνια με στροβοσκοπικές γραμμές για 50 Χέρτς.
Μόνο που:
α) Τα σωστά κουρδισμένα πιάνα δεν είναι όλα στο ίδιο σωστό (υπάρχει Λα τάδε, Λα δείνα…)
β) Δεν έχουν όλα τα είδη μουσικής πιάνο ή κάτι παρόμοιο.
Προσωπικά επιμένω στο ζήτημα του κουρδίσματος στον αέρα, γιατί μου δίνεται η εντύπωση ότι όποιος δεν το έχει δει να συμβαίνει δεν το σκέφτεται κιόλας. Σωστά κουρδισμένο είναι ένα όργανο που:
α) όλες οι χορδές συμφωνούν μεταξύ τους
β) συμφωνεί με τα άλλα όργανα που θα παίξουν μαζί
γ) δεν είναι τόσο ψηλά ή τόσο χαμηλά ώστε να δίνει αλλοιωμένο και ανοίκειο ηχόχρωμα.
Και τέρμα.
Επ’ ουδενί δεν είναι σωστό το κούρδισμα που να συμφωνεί με μια αόριστη και θεωρητική έννοια όπως «το διαπασών», και λάθος το άλλο.
Φανταστείτε να προσπαθείτε να εξηγήσετε σ’ έναν Βαμβακάρη, σ’ έναν Μπάτη, ότι δεν είναι σωστά κουρδισμένος επειδή δε συμφωνεί με το διαπασών. Θα σας πει «μα πού το ακούς το φάλτσο;», και θα απαντήσετε «πουθενά, αλλά». Τι αλλά;
Ο Βαμβακάρης και ο Μπάτης (και όλοι τους, του Καρούζο συμπεριλαμβανομένου) φυσικά και δεν ασχολήθηκαν με το διαπασών, αφού δεν ήταν δική τους δουλειά. Εμείς εδώ παραπάνω μιλάμε και σχολιάζουμε τη δουλειά εκείνων που ασχολήθηκαν γιατί έτσι έπρεπε.
Όταν δεν ξέρεις (δεν έχεις κανένα κλου για να προεξοφλήσεις) πού κούρδισε ο άλλος, δεν μπορείς και να ξέρεις αν ο δίσκος σου ή, πόσο μάλλον, η ψηφιοποίηση κρατάει τον σωστό τόνο ή τον αλλοιώνει.
Καθώς όμως εξελίσσεται η συζήτηση, παρουσιάζονται στοιχεία που καταδεικνύουν ότι οι ασχοληθέντες με τη δισκογραφία των 78 στροφών ήξεραν πολύ καλά τί έκαναν. Η ψηφιοποίηση είναι βέβαια διαφορετικό κεφάλαιο, αλλά αν οι ασχολούμενοι με αυτήν προσέξουν, θα πάψουν οι αλλοιώσεις που έχουν εμφανιστεί στο παρελθόν.
Εγώ αυτό πίστευα από την αρχή. Μετά όμως παρουσιάστηκαν στοιχεία υπέρ του αντιθέτου, και τώρα καινούργια στοιχεία υπέρ της πρώτης άποψης. Πλέον δεν έχω καμία άποψη, απλώς περιμένω να δω τι θα βγει.
Αυτά ως προς την τεχνολογία. Το κούρδισμα είναι άλλο θέμα.
Όπως ήδη έχεις καταλάβει, κι εγώ το ίδιο πίστευα. Καλό είναι όμως να γίνεται συζήτηση, να πέφτουν και “ειδήσεις” να ενημερωνόμαστε.
Παντως και αυτα τα δυο ειναι σε 440. Η κλωστηρου ρε και το εφουμερναμε σε φα. Παλια που το ειχα σε δισκο μου εβγαινε σε φα διεση αυτο. Τωρα συμφωνει και τις αλλες πρωτες ηχογραφησεις του μαρκου που εχει το μπουζουκι κουρδισμενο σε φα. Και συμφωνει και με την θεση που παιζει η κιθαρα.
Να, αυτό είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού που έλεγα για το κούρδισμα στον αέρα. Μπουζούκι κουρδισμένο σε φα σημαίνει απλώς μπουζούκι κουρδισμένο ψηλά, αλλά σε στάνταρ κούρδισμα (δεν ξέρω αν είναι “ευρωπαϊκά” ή σε ντουζένι, αλλά δεν αλλάζει κάτι). Επομένως δεν είναι σε 440, ακόμη κι αν η ηχογράφηση δεν έχει αλλοιώσεις στην ταχύτητα. Είναι σε κάτι σαν Ντο=440, οπότε Λα=υπολογίστε…
Το έχω δει άπειρες φορές να συμβαίνει με νησιώτικες κλπ. λύρες και με άλλα τέτοιου είδους όργανα, όσα παραμένουν εντελώς έξω από τον ευρω-παγκόσμιο τρόπο αντίληψης της μουσικής. Και στα σύνολα, κουρδίζουν όλοι ίδια (π.χ. όλοι έναν ή ενάμιση τόνο πάνω από το ονομαστικό ύψος). Αν πέσεις σε λαουτιέρη που δεν το ξέρει και επιμένει να παίζει τρανσπόρτο για να σε βρει, γίνεται μπάχαλο με τη λεκτική συνεννόηση (όταν λες Φα εννοείς το δικό μου που είναι Ρε, ή το δικό σου;…), αλλά και με την οπτική (άλλα βλέπεις να παίζουν τα δαχτύλια κι άλλα ακούς, σαν μεταγλωττισμένη ταινία).
Υποθέτω ότι εδώ στον Μάρκο η κιθάρα δε θα 'χει κουρδίσει ενάμιση τόνο επάνω. Αλλά ούτε και θα τέθηκε θέμα λεκτικής συνεννόησης. Αν όμως δεν υπήρχε κιθαρίστας αλλά δυο-τρεις μουσικοί ακριβώς της ίδιας παιδείας (=εμπειρικής, π.χ. μπουζούκι και δύο μπαγλαμάδες ή κάτι παρόμοιο), το αναμενόμενο θα ήταν να κουρδίζουν όλοι μαζί, δηλ. όλοι ψηλά.
Υπάρχει παράδειγμα άραγε τέτοιας περίπτωσης;
Μεταφέρω κι εδώ μια πληροφορία του Ορδουλίδη, από την εισήγησή του του 2017 με θέμα «Τεκμηρίωση των ιστορικών ηχογραφήσεων στην Ελλάδα», που εντόπισε ο Σπύρος εκεί και που συνδέεται με το θέμα μας εδώ.