Έτυχε να διαβάσω ένα άρθρο, του Δρ Χρήστου Ηλ. Κολοβού διευθυντή ορχήστρας, για τον Δήμο Μούτση. Εκεί λοιπόν αναφέρεται το εξής:
“Οι περισσότεροι «κλασικοί» τραγουδοποιοί μας ή αλλιώς, συνθέτες τραγουδιών και μεγάλων μουσικών φορμών, για να ακριβολογούμε, σπούδασαν μουσική, δηλ. κλασική μουσική στο Ωδείο Αθηνών αποφοιτώντας με βραβεία ή άλλοι με καθηγητές του ίδιου Ωδείου ιδιωτικά. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ανάμεσα σε άλλους, οι Γιάννης Μαρκόπουλος, Μίκης Θεοδωράκης, Αργύρης Κουνάδης, Χρήστος Λεοντής, Λίνος Κόκοτος, Νίκος Ιγνατιάδης και η Λένα Πλάτωνος, οι οποίοι διδάχτηκαν βιολί, ανώτερα θεωρητικά και πιάνο από τους καλύτερους καθηγητές σολίστες, μαέστρους και συνθέτες του 20ού αιώνα, όπως οι Ιωσήφ ντε Μπουστίντουϊ, Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης, Μενέλαος Παλλάντιος, Δημήτρης Μαρής, Σπ. Φαραντάτος, Γεώργιος Σκλάβος, και η Μαρίκα Παπαϊωάννου, ενώ στη δεύτερη ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Βασίλης Τσιτσάνης, μαθητές αμφότεροι στην Κατοχή του Κυδωνιάτη.”
Πηγή: Ο βιολιστής του Ωδείου Αθηνών, Δήμος Μούτσης και ο … «Δαϋίδ» του βιολιού στο Ηρώδειο! | 902.gr
Ξέρει κάποιος σχετικά με αυτή την πληροφορία για τον Τσιτσάνη;
Είναι καινούρια ή απλά εγώ δεν την έχω ακούσει ξανά;
Θα μπορούσε εφόσον ισχύει να εξηγεί την διαφοροποίηση του ύφους του Τσιτσάνη μετά τον πόλεμο;
Μήπως απλώς έκανε μερικά μαθήματα; Θα είχε αποφοιτήσει και δε θα το ξέραμε;
Πάντως για τη διαφοροποίηση του ύφους υπάρχουν κι άλλες ερμηνείες. Άκουσα τον ίδιο (σε συνέντευξη προ ολίγου καιρού που ήταν η επέτειός του και υπήρχε μεγάλο αφιέρωμα στο Δεύτερο) να δηλώνει αφενός ότι δεν άκουγε ρεμπέτικα, παρόλο που εκτιμούσε κάποιους όπως τον Μάρκο, και αφετέρου ότι δεν έχει εμπνευστεί τίποτε από πουθενά παρά μόνο «από μέσα του»: ούτε δημοτικά, ούτε ελαφρά, ούτε ρεμπέτικα, ούτε βυζαντινά, ούτε τίποτε άλλο.
Το δεύτερο βέβαια δεν είναι παρά αυτό που ήθελε ο ίδιος να παρουσιάζει. Το πρώτο όμως είναι κάτι αντικειμενικό που θα μπορούσε ενδεχομένως να ισχύει.
το μόνον που γνωρίζουμε (κάπου αναγράφεται) ηταν οτι πήρε μαθήματα βιολιού απο καποιον Ιταλό δάσκαλο στα Τρίκαλα.
Στην βιογραφια του λεει οτι ο Παπαζογλου ηταν ο συνθετης που ακουγε και οτι καθε νοτα που επελεγε ο Δελιας στα τραγουδια του, του εδινε εμπνευση για τραγουδι. Καπως ετσι το’χε πει. Για το Μαρκο οχι απλα τον εκτιμουσε. ΕΙπε οτι ο Μαρκος ειχε βρει το ‘‘σωστο’’ τροπο για να τραγουδιουνται και να λεγονται τα λαικα. Ειχε παιδεια απο ιταλο, ειχε μαθει το αβε μαρια σε ενα μηνα. Επισης ακουγε δημοτικο τραγουδι. Κανενας δεν ειναι απο μονος του. Αλλα ο Τσιτσανης, σε καποια φαση, στην αρχη της πορειας του, ηταν ΠΟΛΥ ιδιαιτερος!
Το θέμα είναι ότι και με μερικά μαθήματα ένα ταλέντο όπως ο Τσιτσάνης μπορεί να μπει σε θέματα αρμονίας που θα διαμορφώσουν ένα στυλ πιο “ευρωπαϊκό” από το σύνηθες της εποχής. Ίσως τελικά αυτά τα μαθήματα να είναι το κλειδί για την ανάπτυξη του τσιτσανέϊκου στυλ στην συνέχεια. Όλοι νομίζω συμφωνούμε ότι άλλος είναι ο προπολεμικός Τσιτσάνης και άλλος ο μεταπολεμικός.
Γι αυτό ρώτησα αν έχει ακούσει ξανά κάποιος αυτή την πληροφορία. Γιατί αν ισχύει δίνει ένα πλαίσιο για τον Τσιτσάνη που δεν το γνωρίζαμε μεν αλλά μπορεί να εξηγήσει την μετέπειτα πορεία του.
Αυτό έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτό που άκουσε ο Περικλής ότι:
Βέβαια είναι λογικό να υπάρχουν αντιφάσεις και ξέρουμε από πηγές και συνεργασίες ότι ο Τσιτσάνης μια χαρά ήξερε τα ρεμπέτικα και έγραφε σε ρεμπέτικο προπολεμικό στυλ τραγούδια. Απλά μια συνάντηση και μαθητεία δίπλα σε καθηγητή της δυτικής μουσικής θα εξηγούσε το ¨νέο¨και ¨διαφορετικό¨που έφερε ο Τσιτσάνης. Που ήταν τόσο δυνατό έτσι ώστε να μιλάμε για εποχή πριν από αυτόν και μετά από αυτόν.
την εποχή εκείνη στην πόλη ακούγονταν πολλά Ευρωπαϊκά (ανάλογο Σμύρνης).
εδω μαθητές του Ηλιόπουλου (μαντολινάτα).
Τρικαλα 1928 καθηγητής Ιωάννης Ηλιόπουλος
<Κατ’ αρχήν άρχισε ο Τσιτσάνης να διδάσκεται βιολί και μαντόλα , δάσκαλος του ήταν ο Ιταλός μαέστρος Γκιόσας, αυτός ερχόταν με το συγκρότημά του "το τρίο …>
Είναι κάτι διαφορετικό να τα ακούς γύρω σου, (πράγμα που είναι εξίσου σημαντικό), και άλλο πράγμα να κάνεις μαθήματα, ειδικά σε μια εποχή που ήδη έχεις επιτυχίες και έχεις βγάλει δίσκους.
Το βασικό για μένα είναι κατά πόσο αυτή η πληροφορία είναι αξιόπιστη και θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να αξιολογηθεί περισσότερο. Σίγουρα δεν το λέει τυχαία, (θέλω να πιστεύω), οπότε καλό θα είναι να μάθουμε την πηγή του.
Ο σκοπός για μένα είναι να συμπληρώσουμε όσα περισσότερα κομμάτια μπορούμε για τον Τσιτσάνη.
Καταρχήν μιλάει για την κατοχή. Ξέρουμε πότε ανέβηκε ο Τσιτσάνης Θεσσαλονίκη;
Ο Τσιτσάνης αργότερα κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου για ένα διάστημα τεσσάρων ετών (1944–1946) είχε δικό του μαγαζί, το «Ουζερί ο Τσιτσάνης» στην οδό Παύλου Μελά 22[4], που έγινε διάσημο.
Δηλαδή μέχρι το 1944 ήταν Αθήνα; Σύμφωνα με αυτό το άρθρο αυτές είναι οι χρονολογίες.
Σε πρώτη φάση δεν φαίνεται να υπάρχει αντίφαση με αυτό που ισχυρίζεται ο μαέστρος. Άρα θα πρέπει να μάθουμε για τις πηγές του.
Έτσι το είπε ο ίδιος. Η αξιολόγηση της πληροφορίας θέλει κάποια δεδομένα (που προσωπικά δεν τα ξέρω). Πρέπει να πω ότι μίλαγε με τρόπο που έδινε την εντύπωση ότι το θεωρούσε τιμητικό να μην έχει καθόλου επιρροές παρά μόνο 100% πρωτοτυπία/παρθενογένεση, και υποτιμητικό αντίθετα να έχει λάβει ερεθίσματα από το οτιδήποτε.
Από την άλλη πλευρά, μπορεί κανείς να έχει γνώμη και για μουσικές που δεν επιλέγει ο ίδιος να ακούσει συστηματικά, αλλά είναι παντού γύρω του.
Πόσος καιρός είναι που έγινε το επετειακό αφιέρωμα; Μπορεί η εκπομπη με τη συνέντευξη να είναι ακόμη στο σάιτ της ΕΡΤ να δούμε πώς ακριβώς το είπε. (Δεν αποκλείεται να κάνω κι εγώ καμιά ακούσια αλλοίωση, δεν κράταγα δα και σημειώσεις.)
Το θέμα Περικλή είναι ότι και εγώ θυμάμαι ότι ο ίδιος έλεγε ότι δεν επηρεάστηκε από άλλους. Και μάλιστα μου είχε κάνει εντύπωση, (άσχημη για την ακρίβεια), ότι υποστήριζε κάτι τέτοιο. Ενώ είναι γνωστή η συνεργασία του με τον Περδικόπουλο στις αρχές και στην συνέχεια με όλους σχεδόν τους ρεμπέτες.
Ακριβώς αυτή την εντύπωση είχα και εγώ. ΄Και νομίζω ότι και στην περίφημη συνέντευξη στον Φέρρη είχε αναφερθεί με απαξιωτικό τρόπο στα πιο “ανατολίτικα” ακούσματα.
ασε το τι έλεγε!
ξέρουμε πως μεγάλωσε με την μάντρα του Αλευρά στο ενα του αυτί (100 μέτρα απο το σπίτι του) και την Ευρωπαϊκή μουσική στο άλλο του αυτί.
αυτο ηταν το ρεπερτόριο για τους περισσότερους τοτε.
Σπύρο δεν διαφωνούμε πουθενά. Ο Τσιτσάνης στις συνεντεύξεις του είχε πολλές αντιφάσεις.
Νομίζω ότι όποτε μιλούσε για τον εαυτό του ο Τσιτσάνης είχε έναν κάπως περίεργο τρόπο να παινιέται, λέγοντας πράγματα που εμένα δε μου φαίνονται και τόσο αυτοεπαινετικά.
Κι άλλη φορά πάλι είχε πει κάτι του τύπου «εγώ ήθελα να γράψω τραγούδια για τον καθένα στην κοινωνία: για τον ερωτευμένο, τον φτωχό, τον φαντάρο, τον εργάτη κλπ.», που εμένα μου ακούγεται λες και παραδέχεται ότι τα τραγούδια του δεν έχουν γνησιότητα και απλώς αποσκοπούν στο να πιάσουν το Α ή Β τάργκετ γκρουπ αναλόγως. Γενικώς, καλύτερα να παίζει παρά να μιλάει! 
Ε, ειχε πει και το αμιμητο.
Σε ερωτηση του δημοσιογραφου, αν εβαζε επιτηδες το ονομα του να το λενε οι τραγουδιστες στους δισκους και σε στιχους για να κανει διαφημιση και ειπε:
Ε οχι βεβαια, δε ζουσα σε συννεφακια. Απλως το κανα για να με μαθει ο κοσμος και να αγκαλιασει εμενα και τα τραγουδια μου.
Χαχαχαχαχα συμφωνησε διαφωνοντας
ο τσιτσανης επαιζε βιολι και ειχε τελειωσει το 3ο βιβλιο της μεθοδου λαουρε. ο σωτος αλεξιου αναφερει στα βιβλια του οτι επαιζε με το βιολι και μουσικη υποκρουση στους κινηματογραφους με τις βουβες ταινιες τοτε. αρα ναι, ειχε γνωσεις ευρωπαικης μουσικης. φαινεται και στα τραγουδια του και στις ενορχηστρωσεις του στους δισκους. αυτα που ελεγε στις συνεντευξεις του γενικα δεν ισχυουν και τοσο. ηταν ο μεγαλος τσιτσανης και επρεπε να κρατησει καποιον τυπο. αλλα τωρα που ακουμε πληρως το εργο του με τις παλιες ηχογραφησεις, ξερουμε οτι δεν ισχυουν. και απο το δημοτικο επιρεαστηκε και αντιγραφες και διασκευες τραγουδιων εχει κανει. την ζεχρα που ελεγε η βεμπο, την εκανε σεραχ. το κουτσαβακι του δελια, το εκανε φανταζες σαν πριγκηπεσσα. και αλλα αμα ψαξουμε. η διαφορες φρασεις απο κομματια. αυτο φυσικα δεν τον μειωνει καλλιτεχνικα σε τιποτα. αλλα ο ιδιος δεν το ανεφερε καν ποτε. με τον περδικοπουλο εννοειται οτι επαιζαν και δημοτικα, αφου δημοτικος ηταν. και σε δισκους επαιξε δημοτικα. επισεις, αντρα μου αντρα μου και μουρμουρα, ειναι δικα του. περιπλανωμενη ζωη και σε μαζεψα σε συμασα, μοιαζουν σαν καμπισια, (για οσους ξερουν απο δημοτικο…).
ηταν πανεξυπνος ανθρωπος και μορφωμενος για την εποχη του. ειχε τελειωσει γυμνασιο. αν προσεξετε στα φιλμ, και στο ραδιο, μιλαει παντα στημενα, προμελετημενα απο πριν, και οχι αυθορμητα. προσεχει τι θα πει για μην χαλασει την εικονα του, το ονομα του, εχει επιγνωση τον πως τον βλεπει ο κοσμος, και αυτο θελει να το διατηρησει. λιγα και μετρημενα, και λιγο σαλτσουλα για την γευση. επισεις ο πατερας του στην μαντολα επαιζε δημοτικα. και τα τρικκαλα γενικα μεχρι τωρα ακομα ακουνε πολυ δημοτικο, και ολη η θεσσαλια. βασιλιας ειναι το κλαρινο, δεν πα’ να ερθει και ο νταραλας και οι ρολινκ στοουνς…
στην θεσσαλονικη πηγε φανταρος το 38’ νομιζω, στην αθηνα ερχοταν με αδειες για τους δισκους. οταν απολυθηκε ισως εμεινε για λιγο αθηνα γιατι καπου ελεγε οτι επαιξε για λιγες μερες με τον δελια. το 41’ που σταματησε ο πολεμος στην αλβανια, εμεινε για λιγο τρικκαλα και μετα πηγε στη θεσσαλονικη, στην αθηνα κατεβηκε το 45’-46’.
Εμένα ηχούν αλλιώς τα λόγια, τα οποία επίσης είναι ειπωμένα με αρκετά διαφορετικ’ή απόχρωση. Εδώ όχι από μνήμης (που συχνά παίζει τα δικά της παιχνίδια), αλλά εντός εισαγωγικών:
“…τίποτα δεν αγνόησα στα τραγούδια μου, η φαντασία μου φτερούγισε παντού. Έγραψα τραγούδια για την Ελλάδα, για τη λευτεριά, για την φτώχεια, για τον πόνο, για την αδικία, για την ελπίδα. Έγραψα και πόσα τραγούδια δεν έγραψα, για τη γυναίκα, για την ξενιτιά, για την εργατιά, για τη μάνα, για το ανικανοποίητο. Μουσική και λόγια, βγαλμένα από την καρδιά μου και παιγμένα απ’ τα χέρια μου και μιλημένα από μένα τον ίδιο, σαράντα χρόνια τώρα, πάνω στο σανίδι του πάλκου”.