To λεξικό μου δίνει για ulefe μισθός γενιτσάρου και ulefeci είναι ο ίδιος ο γενίτσαρος! Δηλαδή, “μισθοφόρος”.
Βρίσκουμε και τους αλουφατζίδες, στο Βυζάντιο.
“Οι αλοφατζίδες ( τουρκ. ulufeci = « μισθωτοί άνδρες » ) αποτελούσαν ένα από τα έξι συντάγματα ιππικού των καπηκουλήδων ( τουρκ. ķapiķulu = « σκλάβος της Πύλης », αιχμάλωτος ή νεοσύλλεκτος του παιδομαζώματος προσαρτημένος σε στρατιωτική, διοικητική ή αυλική υπηρεσία ).”
Λουφές δε λέγεται αυτό στα ελληνικά; Νομίζω ότι δεν είναι σπάνιο σε προεπαναστατικά έως μόλις μετεπαναστατικά κείμενα.
1 «Μου αρέσει»
Τι να πω ρε παιδιά, θα ξεχάσουμε κι αυτά που ξέραμε…
Ναι, όντως Μπάμπη λέει ξαλά, πουθελά κλπ. Και παραπέρα «για λα σε βρω». Πολύ καθαρά. Τόσες φορές που το 'χω ακούσει (είναι και συχνό τραγούδι στο ραδιόφωνο), ποτέ δεν το είχα παρατηρήσει. Μπορεί να ‘σαι κι ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που το παρατηρεί, γιατί συνήθως ακούμε αυτό που περιμένουμε ν’ ακούσουμε.
Ως εντελώς καινούργιο για μένα, δεν μπορώ να το σχολιάσω. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι η ακουστική διαφορά είναι ανεπαίσθητη (δηλαδή, άμα θες ν’ ακούσεις αυτό που περιμένεις, το ακούς όντως), ενώ μεταξύ ρ και ρ, λέφας και ρέφας, η διαφορά είναι πολύ πιο αισθητή: πιο πιθανό είναι να μην καταλάβεις τι εννοεί παρά να νομίσεις ότι λέει ρέφα που θα το καταλάβαινες (όχι εσύ, γενικά).
Θα επιχειρήσω να συνοψίσω και να την προσθέσουμε και αυτή στο Γλωσσάρι.
λέφα (η)
η μίζα, το χρήμα που αποκτά κάποιος τον οποίο χαρακτηρίζει η έλλειψη ήθους, το φιλοδώρημα.
Κυριολεκτικά, η αμοιβή , ο μισθός των στρατιωτών επί Τουρκοκρατίας.
[τουρκ. ulûfe στρατιωτικός μισθός < αραβ. ulūfe]
Σημειωτέον ότι απαντά και ως «λουφές» και έχει την ίδια ακριβώς σημασία με τη λ. «λέφα».
Στην Κύπρο, απαντά το «λεφές» με τη σημασία «δεδουλευμένα / μισθός».
Στο Βυζάντιο, αποκαλούνταν «Αλοφατζίδες» οι μισθωτοί άνδρες.
Η λέξη «λέφα» δεν χάθηκε στο διάβα των χρόνων, τη συναντάμε έτσι ακριβώς [όπως πολύ σωστά επέμενε να λέγεται ο Βαγγέλης] με το ίδιο νόημα, να περιγράφει τις μίζες, τις ρεμούλες πολιτικών, κυρίως, προσώπων.
1 «Μου αρέσει»
Να καταθέσω κάποιους προβληματισμούς, γιατί μου φαίνεται πολύ πρόωρο να προχωρήσουμε σε σύνταξη τέτοιου λήμματος.
Πότε πρωτοαπαντά στη διαχρονία ως θηλυκό με την τωρινή σημασία που φαίνεται στα παραθέματα που εντόπισα; Πότε πρωτοσυναντάμε σε πηγές τον γλωσσικό τύπο «η λέφα=μίζα κλπ»;
Ο γλωσσικός τύπος που πράγματι συναντάμε σε μεγάλη έκταση διαχρονικά είναι το αρσενικό «ο λουφές=σιτηρέσιον κλπ». Από την άλλη, ο τύπος «ο ουλεφές/λεφές=πληρωμή/μισθός» βλέπω ότι είναι εντελώς σπάνιος και δεν συγκρίνεται με τη χρήση του κοινολεκτούμενου «λουφέ». Δηλ. αν συνέτασσα λήμμα, αυτό θα ήταν ο “λουφές” και σε σημείωση θα έγραφα ότι απαντά σπανιότατα και ως “ουλεφές/λεφές”
Οπότε, προσωπικά δεν ξέρω αν η «λέφα δεν χάθηκε στο διάβα των χρόνων», ακριβώς γιατί δεν είδα να «βρέθηκε» και ποτέ…
ΥΓ. Αν ήθελε να εννοήσει ο Παπάζογλου τη λέφα ως ρέφα, γιατί να μην έλεγε ρέφα, που την ήξερε όλος ο κόσμος;
Νομίζω κι εγώ ότι είναι πρόωρο. Αν τελικά μπεί το λήμμα, τότε φοβάμαι ότι θα πρέπει να εξηγηθεί και το πού απαντάει, μην περιμένουμε απ’ το ευρύ κοινό να διαφοροποιήσει ρέφα και λέφα και να ακούσει λ. Οι πάντες ξέρουν ρέφα ή ρέστα. Και οπωσδήποτε, θα πρέπει να αναφερθεί ότι πρόκειται για μισθό γενιτσάρων, όχι στρατιωτών γενικά επί Τουρκοκρατίας. Τους οποίους Γενιτσάρους δεν χαρακτήριζε, αρχικά, έλλειψη ήθους, τουναντίον θα έλεγα. Όταν εμφανίστηκε αυτή η έλλειψη, γρήγορα η εξουσία αντέδρασε με ολοκληρωτική σφαγή και οριστική κατάργηση του σώματος. Ακόμα, το πότε (και αν!) παίρνει η λέξη και την έννοια της μίζας, δεν έχει νομίζω αποδειχτεί σε ικανοποιητικό βαθμό.
1 «Μου αρέσει»
Στον παρακάτω σύνδεσμο βλέπουμε τη διαδρομή της λ. στις γειτονικές μας χώρες:
ulefa, στα σερβοκροατικά, lefa, στα ρουμανικά κ.λπ.:
Στο # 96, η λ. λέφα αναφέρεται σε 3 διαφορετικές πηγές, ως συνώνυμο της κομπίνας περίπου.
Να επινοήθηκε εκείνη τη στιγμή ή να ανασύρθηκε από τη συλλογική μνήμη, άραγε;
Η δε παρότρυνση του Παπάζογλου να ακούγεται αυτή η συγκεκριμένη λέξη, σημαίνει κατά τη γνώμη μου πως δεν ήταν άγνωστη στον περίγυρό του.
1 «Μου αρέσει»
Στον περίγυρό του, ίσως. Στην γενικότερη κοινωνία σήμερα; Δεν νομίζω…
1 «Μου αρέσει»
Αυτό ακριβώς λέω κι εγώ.