Σε Τούτο Το Χρυσό Σουφρά (Εδώ Σε Τούτο Το Σουφρά)

«Εδώ σε τούτο το σουφρά σε τούτο το τραπέζι
τρία κοράσια μας κερνούν…»

Κάθε πληροφορία γι αυτό το τραγούδι της τάβλας, το οποίο συνοδεύει τα έθιμα του γάμου (κυρίως στην Κεντρική Ελλάδα απ΄ ό,τι διάβασα) καθώς και για τα 7σημα στιχάκια που τραγουδά η παρέα (χορωδιακά) ενδιάμεσα, είναι καλοδεχούμενη.

Επίσης, έχει κάποιος ακούσει το συγκεκριμένο τραγούδι με τίτλο «Τρεις Αδελφοί»;

Βέβαια, τα δημοτικά τραγούδια δεν έχουν τίτλο. Αν κυκλοφόρησε το τραγούδι για το οποίο ψάχνεις, Κώστα, με τέτοιο τίτλο, αυτό έγινε μέσα στον 20ό ή 21ο αιώνα, για λόγους “συμμόρφωσης” με τα δεδομένα της δισκογραφίας ή της αγοράς γενικότερα. Πάντως, η παντελής (απ’ ό,τι βλέπω) απουσία τέτοιου τίτλου από το γτ είναι, νομίζω, χαρακτηριστική.

Πληροφορίες όπως αυτή, που βρήκα με πρόχειρο ψάξιμο στο διαδίκτυο, σίγουρα τις έχεις ήδη ψάξει και βρει, φαντάζομαι, και αυτό που περιμένεις είναι κάποια πληροφορία από προσωπικά πλέον βιώματα.

Ναι κι εγώ διάβασα κάποιες ιστοσελίδες με τα έθιμα του γάμου σε Γρεβενά, Σιάτιστα κ.α. Όπως γράφεις κι εσύ Νίκο, ίσως κάποιος φίλος του φόρουμ να ΄χει προσωπικά βιώματα και βοηθήσει περισσότερο.

Αλήθεια Νίκο (ή όποιος/α φίλος-η), αυτά τα ενδιάμεσα 7σημα στιχάκια που πολλές φορές τραγουδά η παρέα, έχουν κάποιο συγκεκριμένο όνομα;

Έτσι με τον τίτλο, όχι. Αν μας πεις όμως ποιο είναι, μπορεί.

Ένα λεπτό: μήπως εννοείς αν το τραγούδι «Εδώ σε τούτο το σουφρά» το έχουμε ακούσει να τιτλοφορείται έτσι; Αν αυτή είναι η ερώτηση, τότε η απάντηση είναι:
-τρεις αδελφοί αποκλείεται, αυτό είναι το ιδίωμα των λογίων και όχι των παραδοσιακών
-το τραγούδι δε μιλάει για τρεις αδερφούς αλλά για τρεις κοπέλες (γιατί όχι αδερφές)
-άρα, μήπως κάποιος καθαρευουσιάνος συλλογέας το έχει τιτλοφορήσει «τρεις αδελφαί»;

Τσακίσματα.

Βέβαια εφόσον πρόκειται για λαϊκές παραδοσιακές πρακτικές, μπορεί αλλού να τις λένε αλλιώς και αλλού καθόλου (και αλλού πάλι η ίδια ονομασία να σημαίνει κάτι τελείως άσχετο), αλλά εγώ αυτό τον όρο έχω ακούσει και τον βρίσκω εξυπηρετικό.

Στο αρχείο έχει γραφτεί σαν τίτλος/επικεφαλίδα των στίχων «Τρεις Αδελφή» :). Όχι με τον γραφικό χαρακτήρα του στρατιώτη που έχει γράψει τους στίχους, έχει γίνει από άλλο άτομο και ίσως αργότερα. Τέλος πάντων, αυτά είναι λεπτομέρειες που θα ψαχτούν και αργότερα.
Τον όρο «τσακίσματα» τον είχα περισσότερο για χαρακτηρισμό της φωνής, προσανατολιζόμουν στον όρο «γυρίσματα» γιατί συνηθίζεται να λέγεται «το γυρνάει σε τσάμικο και μετά στα τρία» ή «το γυρίζει σε συρτό». Ρώτησα γιατί έχω μείνει με την εντύπωση ότι υπάρχει κάποιος όρος πιο συγκεκριμένος, ειδικά για αυτού του είδους τα γυρίσματα.

Αυτό που ξέρω εγώ ως τσάκισμα είναι λόγια ή στίχοι ή και ολόκληρα δίστιχα (με λιγότερες συλλαβές από τους στίχους του κυρίως τραγουδιού) που παρεμβάλλονται χωρίς να έχουν λογική συνέχεια, χωρίς να ανήκουν στο κείμενο του τραγουδιού. Δηλαδή λόγια που τσακίζουν (κόβουν στη μέση) το κυρίως κείμενο - αν το δεις έτσι έχει τη λογική του. Πράγματι, η ίδια λέξη σημαίνει και μια φωνητική τεχνική.

Γύρισμα είναι μάλλον ένας δεύτερος σκοπός που μπαίνει μετά από έναν άλλο, π.χ. τσάμικο και γύρισμα σε συρτό (=δύο κομμάτια χωρίς παύση, είτε έχει καθιερωθεί τα συγκεκριμένα δύο να παίζονται πάντοτε ενωμένα είτε είναι επιλογή της στιγμής). Στο πλαίσιο της ίδιας γενικής έννοιας, γύρισμα λένε και το κάθε μέρος ενός τραγουδιστού σκοπού (ο τάδε σκοπός έχει δύο ή τρία γυρίσματα), ή το κάθε μέρος εκτός από το πρώτο.

Δηλαδή γύρισμα είναι όρος σχετικός με τη μελωδία, και τσάκισμα είναι όρος σχετικός με τα λόγια.

Αλλά όταν λέμε “όρος” μη φανταστεί κανείς ότι έχει πανελλήνια ισχύ με απόλυτα συγκεκριμένη και αποδεκτή απ’ όλους σημασία. Σε κάθε τόπο έχουν τη δική τους ορολογία.


Παράδειγμα:

Έχεις τον πασίγνωστο Κυρ-Κωστάκη. Τα κυρίως λόγια λένε:

Εμένα με το είπανε ανθρώποι μερακλήδες
πως την καλύτερη ζωή την κάνουν οι μπεκρήδες
.

Τα τσακίσματα είναι: σε κάθε 1ο ημιστίχιο, η στάνταρ φράση “κυρ Κωστάκη έλα κοντά”, και σε κάθε τέλος στίχου ένα δίστιχο, άλλο κάθε φορά (τα μελιντζανιά / να μην τα βάλεις πια κλπ.).

Το ίδιο δίστιχο που στον Κυρ-Κωστάκη είναι τσάκισμα, σε άλλο τραγούδι μπορεί να ανήκει στους κυρίως στίχους.

Τώρα, το παράδειγμά μου είναι αιγιοπελαγίτικο και εσύ ρωτάς για στεριανές, πιο δυτικές περιοχές. Η γενική λογική η ίδια είναι. Οι ονομασίες όχι κατ’ ανάγκην.

Μπορεί ένα άρρυθμο τραγούδι να έχει ρυθμικό τσάκισμα, ή να είναι και τα δύο ρυθμικά αλλά σε διαφορετικούς ρυθμούς (εδώ, στο 1:45 τσάκισμα σε άλλο ρυθμό, μετά επανέρχεται, στο 3:05 δεύτερο γύρισμα του σκοπού, και στο 4:35 τρίτο γύρισμα).

Μπορεί ακόμα ένα [στιχουργικό] τσάκισμα να έχει δικό του [μουσικό] γύρισμα.

Μίλησα με τον αδερφό μου. Οι όροι τσακίσματα και γυρίσματα υπάρχουν και σε συσχετισμό με την εκφορά του λόγου, ανεξάρτητα από την ανέλιξη της μελωδίας. Η διαφορά μεταξύ των δύο όρων είναι μικρή: τσάκισμα λέμε όταν κάποιες λέξεις παρεμβάλλονται στο κυρίως κείμενο, συνήθως χωρίς σύνδεση με την υπόθεση του τραγουδιού, αν υπάρχει τέτοια. Γύρισμα είναι όταν προστίθεται άλλος στίχος ή ημιστίχιο μετά την πλήρη εκφορά του κυρίως στίχου ή ημιστιχίου, πάλι χωρίς σχέση με το κυρίως νόημα. Άρα, όταν τραγουδάμε “σ’ αυτή την τάβλα που ΄μαστε, μαυρομάτα μου γραμμένη” είναι τσάκισμα, το “Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά” είναι γύρισμα. Υπάρχει κάποια σύγχυση, δηλαδή, μεταξύ των δύο όρων.

Το γύρισμα “στα τρία” (σε τσάμικο, σε καγκέλι, σε καρσιλαμά κλπ.) σχετίζεται αποκλειστικά με τη μελωδία και το ρυθμό και συχνά είναι σκέτο οργανικό, χωρίς στίχο.

Ο όρος “τσάκισμα” χρησιμοποιείται στη Σίφνο με την έννοια που περιγράφει ο Pepe στο #8. Το παραθέτω ως πρόσθετη μαρτυρία.

Επομένως και για να ξεμπερδευτώ…

Τραγουδάει κάποιος αργά το τραγούδι αυτό της τάβλας

«Εδώ σε τούτο το σουφρά σε τούτο το τραπέζι
τρία κοράσια μας κερνούν…

και απαντά η παρέα σε 7σημο

Κέρνα παπαδιά κέρνα παπαδιά
κέρνα παπαδιά γιομάτα τα γυαλιά

συνεχίζει ο τραγουδιστής το τραγούδι του

Τρια κοράσια μας κερνούν και τρεις μπιρμπιλομάτες

[i]Η μια κερνάει με το γυαλί

[/i]και ξανά η παρέα

Ρήνα μου Κατερίνα Ρήνα μου Κατερίνα

[i]Ρήνα μου Κατερίνα μη φαρμακώνεσαι

[/i]Επομένως η παρέα κάνει τα γυρίσματα εδώ, έτσι δεν είναι;

Μάλλον έτσι είναι.

Γιάννη, ο αδερφός μου (Αλέξης Πολίτης) έχει αρκετά ασχοληθεί με το δημοτικό τραγούδι ως κείμενο, όχι ως συνδυασμό μουσικής, λόγου και χορού.

Παραδοξολόγε, εφόσον δεν υπάρχει ενιαία ορολογία, ή θα φτιάξεις τη δική σου για να μπορείς να συνεννοηθείς με τους συνομιλητές σου, στηριζόμενος σε κάποιαν από τις υπάρχουσες, ή θα υιοθετήσεις την ορολογία της συγκεκριμένης περιοχής, αν την ξέρεις.

Προς το παρόν, σύμφωνα με την ορολογία που ξέρει ο Νίκος αυτά είναι γυρίσματα. Σύμφωνα με αυτήν που ξέρουμε το Κουτρούφι κι εγώ, που είναι νησιώτικη, είναι τσακίσματα!

Πριν λίγα χρόνια είχαμε κάνει μια συζήτηση με αφορμή το βιβλίο που είχε τότε πρόσφατα βγάλει για το δημοτικό τραγούδι, ως κείμενο πάντα. Ψάχνω τώρα κάμποση ώρα και δεν μπορώ να τη βρω. Το πιο αξιοσημείωτο που θυμάμαι από το ίδιο το βιβλίο είναι ότι περνά από ριζική αναθεώρηση τη διαίρεση του Ν.Γ.Πολίτη σε ακριτικά-παραλογές-κλπ., δίνοντάς της μια πιο σύγχρονη και ρεαλιστική μορφή.

Εδώ είναι, Περικλή.

Μιας και λέμε για πατέρα τι λέτε για αυτό το άσμα; ποια εκτέλεση προτιμάτε ;

Η δική σου γνώμη ποιά είναι, Δημήτρη Ν.;

Εμένα, καμμία, γιατί δεν μου αρέσει το τραγούδι. Αλλά δεν θα ΄πρεπε να απαντήσω, αφού δεν ρωτήθηκα…

Να κάνω δυο ερωτησούλες ακόμα, μιας και έχουμε μαζευτεί εδώ:)

Η πρώτη σε σχετικούς και φιλολόγους…
Ακούγεται έτσι:
«Δεν ματα είχα ιδεί (ματαϊχαϊδεί), δεν ματα είχα ιδεί, δεν ματα είχα ιδεί σαν τέτοια λυγερή, σαν τέτοια λυγερή»

Ποιά ορθογραφία προτείνετε;

Η δεύτερη σε σχετικούς και ομιλούντες την γερμανική…
Συμφωνείτε με την παρακάτω μετάφραση/απόδοση του στίχου στα γερμανικά; Έχετε κάποια άλλη πρόταση;

“Ich hatte noch nie so eine Anmutige gesehen”

Κολλάω στην απόδοση της λέξης «λυγερή», όπως καταλαβαίνετε

:087::245:

Aπό το ματαδεί είναι, άστο έτσι.

Καλά κάνεις και κολλάς, γιατί δεν αποδίδεται πιστά. Το αντίστροφο (γερμανικά-ελληνικά) θα μπορούσε.

Το anmutig υποδηλώνει αυτόν που έχει χάρη. Θα μπορούσες να πείς gefaellig ή ίσως και lieblich…άστο anmutig.

Θα έβαζα “ματαείχα ιδεί”. Για τη μετάφραση, θα προτιμούσα κάτι σαν “Nie davor habe ich eine so grazioese junge Frau gesehen”. Αν επιμένεις στο Anmut, τότε “so ein anmutiges Maedchen” ή junge Frau. Σκέτο, το eine Anmutige, ως ουσιαστικό, δεν μου ηχεί ωραία. Θα το προτιμούσα ως επίθετο.

  • Ηρέμησε, δεν χρειάζεται να σπάσεις το πισί… Το έβαλα σε παρένθεση για να μεταφέρω (κάπως) το πως ακούγεται και όχι σαν πρόταση ορθογραφίας.

  • Η εικόνα που μου δημιουργεί η λέξη λυγερή, χρειάζεται μια παράγραφο τουλάχιστον, ώστε να αποδοθεί από μένα στα γερμανικά. Ρωτάω με την ελπίδα, κάποιος να γνωρίζει μια ανάλογη ή παρόμοια λέξη από την γερμανική λογοτεχνία.

Παρακαλώ, χαρά μου που βοήθησα!