Σίφνος - Ρεμπέτικα

Παραδοσιακή Μουσική
7

Σε ένα σιφνέικο γλέντι με το παραδοσιακό σχήμα (βιολί-λαούτο) εκτελούνται και τραγούδια που εντάσσονται στον ευρύτερο κύκλο που γενικά ορίζεται ως σμυρνέικος-μικρασιάτικος (ας μη μπαίνουμε τώρα σε ακριβείς ορισμούς). Πολλά από αυτά εμφανίζονται στην προπολεμική δισκογραφία ως δημιουργίες κάποιου συνθέτη (π.χ. Δραγάτση, Τούντα κλπ) αλλά έχω διαπιστώσει από σχόλια του φόρουμ αλλά και από αλλού ότι η πατρότητα τους τελικά αμφισβητείται. Μερικά από αυτά ίσως είναι παραδοσιακά. Για τα άλλα, ο Νίκος Πολίτης έχει δώσει λόγους για το πώς αυτά πέρασαν στο σιφνέικο γλέντι. Παραθέτω λίστα με τραγούδια που παίζονται ακόμη και σήμερα στα σιφνέικα γλέντια παραθέτοντας κάποια σχόλια για να είναι πιο εύκολη η αναγνώρισή τους.

  1. «Γιατί δε μας το λες». Νομίζω είναι ιδιαίτερα γνωστό σε όλο το Αιγαίο και έχει ηχογραφηθεί από το Γιώργο Κατσαρό.
  2. «Σαν πεθάνω στο καράβι». Το τραγούδι αυτό επίσης έχει ερμηνευτεί από το Γιώργο Κατσαρό.
  3. «Οι γιατροί». Ο Γιώργος Κατσαρός έχει ηχογραφήσει το τραγούδι αυτό (Αχ δε μου λέτε, που ’ναι αυτός ο ντόκτορ, κλπ). Στα λόγια της σιφνέικης εκδοχής δεν εμφανίζεται η λέξη «ντόκτορ» και υπάρχουν και άλλες στροφές πέρα από αυτές της ηχογράφησης του Κατσαρού.
  4. «Μεθυσμένος». Τραγουδισμένο από το Ρούκουνα (και άλλους αργότερα, π.χ. Γ. Λύδια) ως σύνθεση του Γ. Δραγάτση.
  5. «Μάγκικο (σκέρτσο πεταχτό)». Αυτό το έχουμε ως συρτό, αλλά νομίζω ότι συρτό είναι και στην πρώτη του εκτέλεση.
  6. « Πότε μαύρα-πότε άσπρα». Έτσι το έχει τιτλοφορήσει ο Κατσαρός. Στη Σίφνο είναι γνωστό ως «κούνα μου τα, κούνα μου τα».
  7. «Η Έλλη». Στη Σίφνο ο σκοπός της «Έλλης» παίζεται κατά τη μετακίνηση μιας παρέας από ένα μέρος στο άλλο. Για αυτό το λόγο αποτελεί μέρος των σκοπών του Δρόμου.
  8. «Μπαγλαμάδες ή Στους απάνω μαχαλάδες». Ίσως είναι το μοναδικό τραγούδι με θέμα το χασίς που πέρασε στο σιφνέικο γλέντι.
  9. «Χασαπάκι (Εγώ θα πάρω χασαπάκι…)».
  10. «Φόρα τα μαύρα»
  11. «Μεμέτης».
  12. «Χαρικλάκι»
  13. «Βουρνοβαλιά».
  14. «Πασαλιμανιώτισσα»
  15. «Μαρίτσα μου-κουκλιτσα μου» Παν. Τούντας
  16. «Στου Συγγρού (Τι όμορφα μαλλάκια)» Παν. Τούντας
  17. «Αιντε να πεθάνεις» Αντ. Νταλγκάς
    Υπάρχει ένας σκοπός ο οποίος θυμίζει αυτού του είδους τα τραγούδια αλλά δεν έχω καταφέρει να τον ταυτοποιήσω μέχρι τώρα σε ηχογραφήσεις 78 στροφών. Θυμίζει λίγο την «Κακούργα πεθερά» του Μοντανάρη και μάλιστα λέγονται λόγια από αυτό το τραγούδι αλλά στη Σίφνο παίζεται πιο γρήγορα (πάντως όχι συρτό!) και υπάρχουν και άλλες στροφές.
    Κλείνοντας, αναρωτιέμαι αν στα τοπικά γλέντια (με τις παραδοσιακές ορχήστρες) άλλων περιοχών της Ελλάδας έχουν ενσωματωθεί και επιβιώσει τραγούδια και σκοποί από το ρεμπέτικο και το σμυρνέικο χωρίς αυτό να οφείλεται στη μαζική εγκατάσταση προσφύγων της Μικράς Ασίας. Νομίζω, ότι στη Μυτιλήνη υπάρχει αυτό το φαινόμενο αλλά εκεί μπορεί να οφείλεται και στους πρόσφυγες. Στη Σίφνο πάντως, δεν υπήρξε μαζική εγκατάσταση προσφύγων.
8

Πολύ ενδιαφέροντα τα, της Σίφνου, στοιχεία. Στην δυτική ελλάδα, έχουν “περάσει” πολλά σμυρνέικα στα διάφορα πανηγύρια αλλά ρεμπέτικα, όχι.
Πέρα από το κλαρίνο (και τους ζουρνάδες), δεν υπήρχε τίποτα άλλο για τα πανηγύρια.
Παρεμπιπτόντως, σε χωριά του Αγρινίου έχουν εντοπιστεί ταμπουράδες προπολεμικοί.

Μόνο ο Γιάννης Βασιλόπουλος (ο κλαρινίστας) παίζει λαικά στα πανηγύρια. Ξεκινάει με το Αγριολούλουδο!!!:079:

9

Στα γλέντια στης Σίφνου υπάρχουν τρία τραγούδια τα οποία ψάχνω να ταυτοποιήσω. Παραθέτω τα λόγια τους και το είδος τους:

1. Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ (φοξ αγγλέ…)*

Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ
εσυνάντησα μια νέα στο σκοτάδι
το κερί της ήτανε σβησμένο
μα το δικό μου ήταν αναμένο

Προχωρώ, της λέω δεσπωσύνη
μια νέα ήτανε γεμάτη καλωσύνη
απ’ του σπιτιού μου έφυγα τη ζέστη
για να κάνουμε μαζί «Χριστός Ανέστη»

*Αν δεν ξέρετε αυτό το χορό δεν πειράζει. Χορεύεται και ως χασαποσέρβικο

2. Φεγγαράκι (βαλς…)

Φεγγαράκι ήταν και τότες
του Μαϊου η πρώτη βραδιά
που μας επλήγωσε ο έρως
την αθώα μας καρδιά

Κάνω την καρδιά μου βάρκα
την ελπίδα μου πανί
και ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο
καρδιά δε βρήκα να με πονεί

Ταξιδεύω ταξιδεύω
κουρελιάστη το πανί
κι ένα καρδιόκτυπο γυρεύω
αφού η καρδιά σου δε με πονεί

Φεύγεις στερνή χαρά,
γοργά κυλάει ο χρόνος
και μένει τώρα πια
του χωρισμού μας ο πόνος

Και πίσω σαν θα ρθεις
ξανά στην αγκαλιά μου
θε να ξεκουραστείς
απ’ τα θερμά τα φιλιά μου

3. Θα πάρω αερόπλανο (χασαποσέρβικο;)

Θα πάρω αερόπλανο (δις)
μόνο για δυο ανομάτους
να μπαίνω εγώ κι η μουτζουρού1
να κάνω περιπάτους

Ανάμεσα στον Καναβά2
ειν’ ένα πηγαδάκι
που πίνουν οι θαλασσινοί
και φεύγει το μεράκι

1 Άγνωστη λέξη
2Κάποια τοποθεσία ίσως; Στη Σίφνο πάντως δεν υπάρχει τέτοιο όνομα.

Το πιθανότερο είναι τα τραγούδια αυτά να έχουν φτάσει στη Σίφνο από αλλού. Δεν έχω όμως καταφέρει να εντοπίσω την προέλευσή τους. Δεν έχω συναντήσει αλλού αυτούς τους στίχους ούτε και έχω αναγνωρίσει έστω και εμμέσως τη μελωδία τους (όπως π.χ. αυτό γίνεται στα σμυρνέικα και ρεμπέτικα).
Τα δύο πρώτα ίσως έχουν σχέση με το λεγόμενο «ελαφρό τραγούδι». Το τρίτο, έχω την αίσθηση ότι σχετίζεται με Κύπρο γιατί στο τραγούδι αυτό λέγονται παραφθαρμένοι και οι στίχοι «τα ρεάλια ρεάλια και πούντα, οι πεζεβέγκηδες που’τα χουνε στην πούγκα». Τώρα αν αυτό το τελευταίο είναι αποτέλεσμα συνδυασμού συμφυρμού και παραλλαγής (αχταρμάς) δεν ξέρω.

Θυμίζουν κάτι αυτοί οι στίχοι σε κάποιον;
Ευχαριστώ.

10

[FONT=Trebuchet MS]Έχουν επιβιώσει σε σιφνέικα γλέντια του 21ου αιώνος (σε παρένθεση ερμηνευτές σε παλαιές ηχογραφήσεις):

  1. Θʼ αφήσω γένια και μαλλιά, καλαματιανό (Ρίτα Αμπατζή)
  2. Τι έχεις Ρήνα κι αρρωσταίνεις, καλαματιανό (Γ. Μηττάκη)
  3. Μας πήρε το ποτάμι, καλαματιανό (Γ. Παπασιδέρης)
  4. Μάης, συρτό [Ρίτα Αμπατζή, Σέμσης βιολί (μαγκιώρος και εδώ). Ως Θερμιώτικο το ξέρω]
  5. Με άλλον με παντρεύουνε, καλαματιανό (Χρυσίνης-Γεωργακοπούλου-Στ. Περπινιάδης)
  6. Αγάπησα μια κόρη ορφανή, συρτό (Περδικόπουλος, Στ. Περπινιάδης)
  7. Σαρανταπέντε λεμονιές, καλαματιανό (Κ. Ρούκουνας)
  8. Ανεμότρατα, συρτό (Κ. Ρούκουνας)
  9. Αλή Πασάς, αργόσυρτο (Νταλγκάς, Νούρος κ.α., έχει γίνει σχετική συζήτηση στο forum)

Συμπλήρωμα στο μήνυμα #1:
«Ωρες σε κρυφοκοιτάζω», Μ. Χιώτης (1948) (η πρώτη ηχογράφηση της Μαρίκας Νίνου)
[/FONT]

11

Ο Gilles έχει ανεβάσει στη βιντεοθήκη μερικά τραγούδια για τα οποία παραθέτει στίχους και ιστορικά στοιχεία (μπράβο του).
Δύο από αυτά σχετίζονται με τα σιφνέικα γλέντια, με το παραδοσιακό σχήμα βιολί-λαούτο:

  1. Σαν πεθάνω… (http://www.rembetiko.gr/forums/video.php?do=viewdetails&videoid=662)
    Το τραγούδι αυτό βρίσκεται ακόμη στα σιφνέικα γλέντια. Υπάρχει δε και το τετράστιχο (το οποίο προφανώς πρόσθεσαν οι Σιφνιοί)
    Σαν πεθάνω θάφτε τε με
    μες στη Φλεβαριάτισσα
    να ‘ρχεται να με θυμιαίνει
    μια Αρτεμωνιάτισσα
    όπου Φλεβαριάτισσα, εκκλησία στο χωριό του Αρτεμώνα
  2. Ψαράδες (http://www.rembetiko.gr/forums/video.php?do=viewdetails&videoid=647)
    Το τραγούδι αυτό, με τη συγκεκριμένη μελωδία, ήταν γνωστό σε παλιούς οργανοπαίκτες της Σίφνου (το είχα ακούσει πριν είκοσι περίπου χρόνια από γηραιό βιολιτζή) αλλά πλέον έχει ξεχαστεί από τους σημερινούς οργανοπαίκτες. Αντ’ αυτού, οι ίδιοι ή παρόμοιοι στίχοι τραγουδιούνται στα σιφνέικα γλέντια σε μια άλλη μελωδία σε συρτό όπου στην αρχή των στίχων μπαίνει η φράση «εεε μωρέ». Αυτή τη δεύτερη μελωδία την έχω ακούσει και σε άλλα μέρη όπως στη Τζια και μάλλον είναι Μικρασιατικής προέλευσης. Δεν ξέρω αν αυτή η μελωδία σχετίζεται με την εκτέλεση του 1929 της Α. Βάκκα που αναφέρει ο Gilles (πολύ θα ήθελα να το ήξερα). Είναι ενδιαφέρον πάντως ότι σε αυτή τη διαφορετική μελωδία, εκτός από τους γνωστούς στίχους «Έχετε ψαράδες ψάρια, αστακούς και καλαμάρια» κλπ στη Σίφνο τραγουδιούνται και μερικοί ακόμη:
    «σε καινούρια βάρκα μπήκα, στη Ρωσία πρωτοβγήκα»
    «και ξερνούσανε οι ναύτες, πρίμα πλώρα σαν τις κάτθες (γάτες)»
    «έχει κι η Ρωσία χιόνια, μπολσεβίκους και κανόνια»
    Υποθέτω (χωρίς να το έχω τεκμηριώσει) ότι οι στίχοι αυτοί αναφέρονται στην εποχή του 1917-1918 όταν στάλθηκε ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία.
    Καλό υπόλοιπο
12

Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στάλθηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου στην Ουκρανία το 1919, ύστερα από αίτημα των δυτικών συμμάχων :079:, κυρίως των Γάλλων, για να πάρει μέρος στην εμφυλιοπολεμική κατάσταση στην τότε ταραγμένη από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 Ρωσία…στο πλευρό φυσικά των τσαρικών και αστικών δυνάμεων. Σκοπός να βοηθηθούν οι σύμμαχοι στο τσάκισμα της Επανάστασης, μπας και υποστηρίξουν την Ελλάδα στις δικές της επιδιώξεις στην Ανατολή. Φυσικά η επιχείρηση ως γνωστόν κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία, οι μπολσεβίκοι δε νικήθηκαν και έχουμε σήμερα να θυμόμαστε άλλη μια μελανή σελίδα και έναν άδικο πόλεμο που έμπλεξαν το λαό μας.

http://sansimera.gr/archive/articles/show.php?id=382&feature=Campaign_at_Ukraine

13

Η μουτζουρού υποθέτω ότι είναι αντίστοιχη λέξη του κυπριακού “μουζουρού” δηλαδή μελαχροινή . Σε τι μελωδία τραγουδιέται;

14

[FONT=Trebuchet MS]Καίριες και επιβεβλημένες οι παρατηρήσεις σου και η χρονολογική διόρθωση voreioanatolikos. Πάντως, εκείνες τις εποχές (και όχι μόνο) στέλνανε τον κοσμάκη να πολεμήσει εδώ και κει χωρίς να πολυκαταλαβαίνει τους λόγους. Για εκείνη την εποχή, και για άλλη περίπτωση έχει ασχοληθεί και o paradoxologos εδώ μέσα.

Emc. Το στοιχείο που έδωσες συνηγορεί στην εντύπωσή μου ότι το τραγούδι αυτό σχετίζεται με την Κύπρο. Στη Σίφνο, έχουμε την τάση, πριν από το «ζ» να προσθέτουμε το «τ». Π.χ. η «ζάχαρη» γίνεται «τζάχαρη», η ζημιά γίνεται «τζημιά» κ.ο.κ. Έτσι η μουζουρού έγινε μουτζουρού. Σχετικά με τη μελωδία (και το ρυθμό) ίσως μπορείς να πάρεις μια ιδέα από το (κακής ποιότητας) παρακάτω βιντεάκι (από το 0:06 και μετά)

http://www.youtube.com/watch?v=SyuTKmzYZxE&
[/FONT]

15

Δεν αναγνωρίζω τη μελωδία αλλά δεν είναι και η πιο καθαρή ηχογράφηση. Το τραγούδι μπορεί να είναι απλά σε πιο βαριά κυκλαδίτικη διάλεκτο από ότι μιλιέται σήμερα. Αν αναφερόταν όμως στα2 βυζιά του κόρφου της μουζουρούς, θα ήταν σίγουρα κυπριακό.

16

Φίλε Emc μάλλον δεν πρόκειται περί αυτού.

Με την ευκαιρία να παραθέσω μερικά άλλα στοιχεία σχετικά με πιθανές Κυπριακές επιδράσεις στα σιφνέικα γλέντια. Ένας άλλος σκοπός ο οποίος είναι αρκετά δημοφιλής στη Σίφνο είναι ένα, σε καλαματιανό σκοπό, η «Παραμάνα» (ορκίσου παραμάνα μου ορκίσου στα παιδιά σου κλπ κλπ). Το έχω ακούσει με το Χ. Σίκκη πολλά χρόνια πριν, σε συναυλία, και μου φαίνεται ότι χαρακτηρίζεται ως Κυπριακό. Υπάρχει σε κάποια κυπριακή συλλογή με τον Σίκκη ή με κάποιον άλλο;

Υπάρχουν πάντως ηχογραφήσεις πριν το 1922 οι οποίες σχετίζονται με αυτό το τραγούδι και παραπέμπουν σε Σμύρνη. Η μία, με τίτλο «Παραμάνα», (http://www.anatolikos.net/musikes/rempetika.htm) περιέχει πάνω κάτω τους στίχους που τραγουδιούνται στη Σίφνο και η άλλη με τίτλο «μελαχροινό» (βρίσκεται στη συλλογή «Αυθεντικά τραγούδια ηχογραφημένα στη Σμύρνη και στην Πόλη πριν από το 1922», ΦΑΛΗΡΕΑΣ) η οποία πλησιάζει πιο κοντά στη μελωδία (αν και με άλλους στίχους) που ξέρω τόσο από τη Σίφνο όσο και από την Κύπρο

17

Απεβίωσε πρόσφατα η Φραγκίσκη Καρόρη-Ψαχαροπούλου:
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_15/09/2009_329330
Το 1980 η κατάσταση σχετικά με την προοπτική συνέχισης της μουσικής παράδοσης της Σίφνου έμοιαζε απογοητευτική. Είχαν απομείνει λίγοι τοπικοί οργανοπαίκτες και αυτοί ήταν σχετικά μεγάλης ηλικίας. Κυριολεκτικά, δεν υπήρχαν οργανοπαίκτες κάτω από τα σαράντα.
Η εκλιπούσα διέβλεψε τον κίνδυνο και μέσω της συμμετοχής της σε πατριωτικό (όπως λέγονται) σωματείο δραστηριοποιήθηκε στην εκμάθηση των παραδοσιακών οργάνων (βιολί-λαούτο) από παλιούς οργανοπαίκτες. Πολλά παιδιά 13-15 χρόνων ξεκίνησαν να μαθαίνουν τότε τα όργανα και τους σκοπούς των σιφνέικων γλεντιών. Το αποτέλεσμα είναι ότι, τριάντα χρόνια μετά, έχουμε ένα ικανό αριθμό νέων, κυρίως, οργανοπαικτών και έτσι εμείς οι «φιλέορτοι» δεν κινδυνεύουμε να βρούμε οργανοπαίκτες για τα γλέντια μας.

18

Στην αρχή της αυτοβιογραφίας του, ο Μάρκος (Αγγελ. Βέλλιου Κάιλ, Παπαζήσης, 1978) αναφέρεται σε ακούσματα και παραστάσεις που είχε από τη Σύρα όταν ήταν μικρός.

Στη σελίδα 49 υπάρχουν τα στιχάκια:

Δεν πάω πια στο Πισκοπιό
να κάτσω στη πεζούλα,
γιατί μου βγάλαν αβανιά
πως αγαπώ μια δούλα.

Τα στιχάκια αυτά τραγουδιούνται ακόμη στη Σίφνο με τη διαφορά, αντί για «πια στο Πισκοπιό», λέμε «στην Αντίπαρο»
Ένας από τους σκοπούς στον οποίο τραγουδιούνται οι στίχοι αυτοί στη Σίφνο είναι στο: (http://www.youtube.com/watch?v=md0mkzdzN2E). Αμφιβάλλω αν ο Μάρκος αναφερόταν σε αυτό το σκοπό.

«αβανιά»:frowning:http://www.rembetiko.gr/forums/vbglossar.php?do=showentry&id=2&highlight=αβανιά) . Ο μακαρίτης ο παππούς μου που πέθανε το 2002 σε ηλικία 93 χρονών χρησιμοποιούσε ακόμη αυτή τη λέξη.

19

Κάποιος που ξέρει από παλιά Σύρα να μας έλεγε, αν η πεζούλα ήταν πράγματι στο Πισκοπιό ή αλλού, καθώς και τη χρήση / σημασία της στην κοινωνική ζωή της εποχής. Ο σκοπός που παραθέτει το Κουτρούφι πάντως, δεν μοιάζει «hardcore» σιφναίικος, θα μπορούσε να τραγουδιέται σε όλες τις Κυκλάδες, μέχρι και Κρήτη ακόμα άρα, θα μπορούσε και να είναι ο σκοπός (συρτός) στον οποίο αναφέρεται ο Μάρκος.

Εσύ Γιάννη, μπορείς ίσως να μας εξηγήσεις πως κολλάει η Αντίπαρος ως προσδιορισμός συγκεκριμένης πεζούλας της Σίφνου. Μήπως, σκέφτομαι εγώ, απλά αντικρύζει την Αντίπαρο;

20

Ο Μάρκος αναφέρει ότι υπήρχαν αρκετές πεζούλες (ή πετζούλες όπως λέμε στη Σίφνο) στην περιοχή που μεγάλωσε. Γενικά, οι οικισμοί των νησιών είναι γεμάτοι με πεζούλες. Δεν νομίζω ότι αναφέρεται σε συγκεκριμένη πεζούλα αλλά μιλάει γενικά. Με τον ίδιο γενικό και αόριστο τρόπο αναφέρεται και η πεζούλα της Αντιπάρου στο Σιφνέικο στίχο. Υπάρχει και άλλο τετράστιχο που λέμε στον ίδιο (αλλά και σε άλλο) σκοπό με θέμα την Αντίπαρο:
Δεν πάω στην Αντίπαρο
γιατί πετροβολούνε,
ήφαα μια στην κεφαλή
κι ακόμη τη θυμούμαι
(ελπίζω να μη ληφθεί ως δυσφημιστικό για την Αντίπαρο)
Η αναφορά στην Αντίπαρο μάλλον έχει να κάνει με τη γειτνίαση των νησιών.

Πιο πολύ για Κρητική επιρροή μοιάζει ο σκοπός του video.
Hardcore Σιφνέικοι είναι οι στίχοι με τους οποίους είναι πιο γνωστός στη Σίφνο ο σκοπός αυτός (Η Όρνιθα):

Είχα και γω μια όρνιθα
που ηγέννα πότε πότε
μα μου την ήκλεψε ο παπάς
και μάγκου μου (=τουλάχιστον) ε μου τόπε

Παπά μου σε παρακαλώ
φέρε την κότα πίσω
και άμα θες τον πετεινό
θα σου τονε χαρίσω

Γενικά, τα Κρητικά στη Σιφνέικη παράδοση έχουν ελάχιστη επιρροή (κάποιοι ρυθμοί σαν σούστες περισσότερο). Η παράδοση της Σίφνου (συρτά) είναι περισσότερο επηρεασμένη από τη Μικρά Ασία.

Παρεπιπτόντως ο Μάρκος αναφέρει και ένα άλλο τετράστιχο από τα παιδικά του χρόνια:

Από τα πολλά που μου 'χεις καμωμένα
δε σε θέλω πια δε μ’ αρέσεις πια
Τα σωθικά μου τα χεις μαυρισμένα
δε σε θέλω πια δε μ’ αρέσεις πια
Το τραγούδι αυτό παραπέμπει στην προ του '22 ηχογράφηση από την «Ελληνική Εστουδιαντίνα».
Στη Σίφνο υπάρχει ένα συρτό με παρόμοιους στίχους:

Ίντα μου μηνάς και γράμματα μου στέλλεις
δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια, στο διάολο να πας

Ίνα μου μηνάς πως θες ν’ αυτοκτονήσεις
και χωρίς εμέ δεν ημπορείς να ζήσεις
δε σε θέλω πια, δε σε θέλω πια, στο διάολο να πας

Από τα πολλά που μου 'χεις καμωμένα
σε βαρέθηκα
άλλη αγάπη βρήκα και μπερδεύτηκα

21

Για τα κοινά τραγούδια μεταξύ Σίφνου και Κύπρου είχαμε μια πολύ γόνιμη ανταλλαγή προσωπικών μηνυμάτων με το Κουτρούφι από την οποία προέκυψε ότι:

Η μεν σιφνέικη μουτζουρού είναι μουσικά τουλάχιστον το ίδιο τραγούδι με την Αβκορίτισσα “φωνή” όπως την τραγουδά ο Σίκκης http://www.youtube.com/watch?v=GfXq69Vn4FM , αν και υπάρχει μια άλλη εκδοχή της αβκορίτισσας που αντί για τα ριάλια το γυρίζει στο “Μα την Αγιάν Μαρίναν μας, σαν την εφίλουν είδαν μας”, η μελωδία που έγινε αργότερα το σήμα του ΡΙΚ .

στιχουργικά όμως συγγενεύει και με την καρπασίτισσα http://www.youtube.com/watch?v=kJg3jnwJ36E " Απού το Ριζοκάρπασον να πάω στη Γιαλούσαν, δεν είδασιν τα μμάθκια μου τέθκοιαν μαυρομματούσαν".

Η δε σιφνέικη παραμάνα είναι στην ίδια μελωδία το σμυρνέικο στη Σμύρνη μες την Αρμενιά, το οποίο στην Κύπρο με την βασική διαφορά ότι το σαμπάχ χάνεται εντελώς και στη θέση του έχουμε μινόρε ήδη από τη στροφή, είναι το “Αγάπησα την που καρκιάς”, και οι στίχοι του ρεφραίν είναι ουσιαστικά οι ίδιοι μεταξύ κυπριακής και σμυρνέικης εκδοχής. Η εισαγωγή όπως την παίζει ο Σινόπουλος κλπ δεν υπάρχει στην Κύπρο από ότι ξέρω.

Προσωπικά συμπεραίνω ότι η μεν μουτζουρού είναι κυπριακή επιρροή στη Σίφνο, η δε παραμάνα είναι σμυρνέικο που διαδόθηκε τόσο στη Σίφνο όσο και στην Κύπρο με διαφορετικούς στίχους

22

…ισως το μηνυμα να ειναι σε λαθος θεμα γιατι αναφερεστε για την Σιφνο ,αλλα διαβαζοντας και ακουγωντας ολα τα παραπανω θα ηθελα να σας δειξω μερικα δειγματα,απο το νησι μου τα οποια εχουν πολλα κοινα με τα οσα εχετε αναφερει…
καταρχην αναφερθηκαν καποιοι στοιχοι για το πισκοπιο-Συρος…στην Σεριφο εχουμε το τραγουδι αυτο …http://www.facebook.com/video/video.php?v=1258616344320
αλλα τραγουδια που λεμε ειναι τα εξης…http://www.youtube.com/watch?v=IOut1KJYtAU
και…http://www.youtube.com/watch?v=uv67_so4gHE aυτα ειναι ενα δειγμα…
τελος το κυπριακο ‘αγαπησα την που καρκιας’…ειναι ιδιο με το δικο μας ‘μελαχροινο’… http://www.facebook.com/video/?id=1196985577&s=15&hash=bf9fb86d3d14eeea870415f97b2650b7#!/video/video.php?v=1264496131311 …to δευτερο τραγουδι ειναι το ‘τζανεμ ποταμε’
σας στελνω αλλα 2 link…το πρωτο ειναι η ‘ελλη’ οπως την λεμε κατω και το δευτερο η ‘παραπονιαρα’ και τα δυο απο σμυρνη κτλ
http://www.facebook.com/video/?id=1196985577&s=15&hash=bf9fb86d3d14eeea870415f97b2650b7#!/video/video.php?v=1258607984111
http://www.youtube.com/watch?v=a5TDmEGBtFY

23

Με την ευκαιρία emc, στην ιστοσελίδα με τις παρτιτούρες που έχεις εντοπίσει βρίσκεται καταχωρημένο και το «μελαχροινό»:
http://digma.mmb.org.gr/Item.aspx?kkt=GRSON000000327
Κρίνοντας από τους στίχους, μάλλον σχετίζεται με το «Στη Σμύρνη μες στην Αρμενιά» (και με το «μελαχροινό» που λέει και ο xorianos παραπάνω). Από μουσική δεν σκαμπάζω. Μπορεί κάποιος να επιβεβαιώσει αν πρόκειται πράγματι για αυτό;

Xorianos καλως όρισες! Άντε να αυξάνουμε οι Κυκλαδίτες εδώ μέσα (και ιδιαίτερα από την Ιερά Μητρόπολη Σύρου κλπ στην οποία ανήκουμε και οι δυο μας!).
Όπως θα ξέρεις, λέτε και άλλα ρεμπέτικα και μικρασιάτικα στη Σέριφο. Μερικά έχουν εντοπιστεί και σχολιαστεί σε αυτό forum (π.χ. το «Γιατί γελάτε», το «Δεν ξαναπαίζω ζάρια» από τα μεταπολεμικά, η Σερφιώτικη εκδοχή για το «Τρεχαντηράκι» κλπ). Ο skerdebes έχει κάνει καλή δουλειά στο youtube (ίσως και εσύ;). Υπάρχουν ηχητικά με τον παλιό Σερφιώτη βιολιτζή Νίνη;
Το «στο Περιστέρι γνώρισα» και το «δυο καράβια αρμενίζουν» δεν τα ξέρω. Κάποιος από το forum ίσως μπορεί να μας διαφωτίσει αν σχετίζονται με κάποιους γνωστούς συνθέτες και ηχογραφήσεις.
Αυτά στο facebook δεν μπορώ να τα δω γιατί δεν έχω λογαριασμό εκεί.

24

η ίδια μουσική είναι κουτρούφι, άν και ο Κόκκινος επιλέγει τη μέση οδό βάζοντας οπλισμό μινόρε και χρησιμοποιώντας ένα μείγμα μινόρε και σαμπάχ (σαν περαστική ντο δίεση) στη μελωδία. Οι παρτιτούρες είναι θησαυρός πληροφοριών, εχουν παραμεληθεί από την έμφαση στη δισκογραφία.

Ο Κόκκινος έκανε περιοδείες με τη χορωδία και μαντολινάτα του στη Σμύρνη, Πόλη, Αλεξάντρεια κλπ οπότε δεν αποκλείεται να είναι ο “εισαγωγέας” του τραγουδιού στην Αθήνα, και απο εκεί να πέρασε σε κάποια νησιά, ενώ σε άλλα να πέρασε απευθείας από τη Σμύρνη.

25

Στο CD A1, της σειράς των ΝΕΩΝ υπάρχει το τραγούδι «Εβραιοπούλα» σε ερμηνεία Χ. Πυρρή, με έτος ηχογράφησης 1929, στη Ν. Υόρκη (Α1, #6). Φαίνεται ότι η ηχογράφηση αυτή έχει επανακυκλοφορήσει και σε παλαιότερες συλλογές (τουλάχιστον από το 2000) αλλά τώρα έρχεται σε δική μου γνώση.

Ο σκοπός του τραγουδιού στη συγκεκριμένη εκτέλεση θυμίζει έντονα ένα από τα πιο χαρακτηριστικά συρτά τη Σίφνου με τίτλο «Φασόλης» (Με τελείως διαφορετική θεματολογία, Η ΑΚΡΙΔΑ, μήνυμα #6).

Στο πληροφοριακό υλικό για την «Εβραιοπούλα» αναφέρεται ότι πρόκειται για ένα από τα πρώτα τραγούδια της λαϊκής μας παράδοσης που καταγράφηκαν, αλλά μάλλον αυτό αφορά τους στίχους και όχι τη μουσική. Οι ίδιοι στίχοι βρίσκονται και σε άλλους σκοπούς (π.χ. Καλαματιανό με τον Παπασιδέρη).

Ο σκοπός (ο συγγενής με την “Εβραιοπούλα”) είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μετά το 1985. Σε αυτόν στηρίζεται το «Κόρη καραβοκύρη» ή αλλιώς «Λυγαριά-λυγαριά» ως διασκευή των Κονιτοπουλαίων και έγινε πανελληνίως γνωστό με τον Πάριο. Η «Λυγαριά» αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο στα γλέντια (γάμοι-βαφτίσια) των Νεοελλήνων τα τελευταία χρόνια.

26

Έτσι όπως τα λές έχουν τα πράγματα, Γιάννη. Το γενικό συμπέρασμα: η προτροπή, όταν θέλεις να ερευνήσεις τα του τόπου σου να ψάξεις και στους γείτονες, δεν ισχύει μόνο για την ευρύτερη, εθνοτική προσέγγιση αλλά, προτίστως, μέσα στην ίδια μας τη χώρα. Είναι απίστευτο το πόσο πολύ (και γρήγορα, αν ληφθούν υπόψη οι συνθήκες παλαιοτέρων εποχών) ταξιδεύουν στίχοι και μελωδίες σε ολόκληρο το χώρο.

Τώρα για τον Πάριο, έχω πει και πολύ παλαιότερα ότι η ισοπέδωση (καταστροφή την είπα εγώ) που έφερε η ευρύτατη κυκλοφορία των δίσκων του τόσο στο ρεπερτόριο όσο (κυρίως) στη μανιέρα εκφοράς των “νησιώτικων” πρέπει να τοποθετηθεί στο ίδιο, υψηλότατο βάθρο μαζί με εκείνη των Κονιτοπουλαίων. Το μόνο που διαφοροποιεί τα κομμάτια αυτά από τα σκυλάδικα είναι η χρήση βιολιού αντί μπουζουκιού ως σολιστικού οργάνου. Όλα τα άλλα, νταμπαντούμπα, αναπνοές, συγκοπές στις ατάκες κλπ. καθώς και επίπεδο στίχων (στους δεύτερους), είναι ακριβώς τα ίδια…